Bộ Nông nghiệp và Môi trường giúp mối liên hệ chặt chẽ giữa dinh dưỡng, môi trường và khí hậu

Là thành viên tích cực trong nhóm Đối tác chuyển đổi hệ thống lương thực - thực phẩm (LTTP) do Chính phủ Việt Nam khởi xướng, Trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới quốc tế (CIAT) đóng vai trò chủ chốt trong việc xây dựng nền tảng khoa học nhằm hỗ trợ hoạch định các chính sách cấp quốc gia, đưa ra các giải pháp tăng cường tính bền vững của hệ thống LTTP.

Mối liên hệ chặt chẽ giữa dinh dưỡng, môi trường và khí hậu

Trong hệ thống Nhóm tư vấn nghiên cứu nông nghiệp quốc tế (CGIAR) mà CIAT là tổ chức thành viên, mối liên kết giữa nông nghiệp, môi trường và biến đổi khí hậu đang là trọng tâm trong các sáng kiến phát triển bền vững.

Chia sẻ với Báo Nông nghiệp Việt Nam, Tiến sĩ Ricardo Hernandez, Trưởng đại diện CIAT tại Việt Nam, nhấn mạnh rằng, đảm bảo sản xuất và an ninh lương thực là yếu tố cốt lõi. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu dài hạn của khung Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống LTTP minh bạch, trách nhiệm, bền vững, cần phải đồng thời xem xét những tác động tới môi trường và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. 

Trong khuôn khổ đó, ông kỳ vọng vào vai trò của Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ giúp tích hợp đa lĩnh vực một cách toàn diện và hiệu quả, tạo ra nhiều cơ hội hơn để các bên hợp tác chặt chẽ. 

Đối tác chuyển đổi hệ thống LTTP minh bạch, trách nhiệm và bền vững là hợp tác quan trọng, có sự tham gia của Bộ NN-PTNT, các Bộ, ngành liên quan và 45 đối tác trong nước và quốc tế, thể hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam trong việc phát triển một nền nông nghiệp bền vững, có trách nhiệm với thiên nhiên và con người. 

Trong định hướng chung với Chính phủ Việt Nam, các sáng kiến của CIAT hướng đến triển khai hệ thống nông sản thuận thiên; các dự án có mối liên hệ giữa thực phẩm và lâm nghiệp, các nghiên cứu tập trung cải thiện đa dạng sinh học, phát triển mô hình du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp. 

"Sự hợp nhất các cơ quan quản lý sẽ mở ra nhiều cơ hội để áp dụng một cách tổng thể hơn trong các chương trình mà chúng tôi đang triển khai", Tiến sĩ Ricardo Hernandez nói. "CIAT cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cho chính phủ Việt Nam thông qua các nghiên cứu dựa trên bằng chứng khoa học vững chắc".

Trưởng đại diện CIAT tại Việt Nam nhấn mạnh vai trò của môi trường, biến đổi khí hậu, nông nghiệp và dinh dưỡng với mục tiêu xa hơn là thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp và bảo vệ môi trường tại Việt Nam: "Chúng ta cần hiểu rằng những thay đổi của khí hậu không chỉ tác động đến cây trồng mà còn ảnh hưởng đến xu hướng tiêu dùng và định hình quá trình đô thị hóa trong tương lai".

"Dịch vụ khí hậu" là một hướng đi tiềm năng

Sáng kiến bản tin thời tiết nông vụ là nền tảng kỹ thuật thiết yếu mà CIAT cung cấp cho nông dân toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long, giúp người trồng lúa đưa ra các biện pháp canh tác hiệu quả. Dịch vụ khí hậu này dự báo ngắn hạn trong 3 ngày, 6 ngày hoặc theo mùa, giúp nông dân chủ động dự báo rủi ro và tự mình đưa ra các biện pháp giảm thiểu.

Với thế mạnh trong lĩnh vực dịch vụ khí hậu, CIAT đưa ra hướng dẫn thời điểm gieo trồng phù hợp theo từng loại cây, cảnh báo rủi ro đầu vụ, thông tin về xâm nhập mặn, cùng với các kịch bản dự báo giúp giảm thiểu tác động bất lợi từ biến đổi khí hậu. 

Tiến sĩ Ricardo Hernandez cho biết, trong 5 năm qua, CIAT thu thập và phân tích dữ liệu khí hậu từ Đài Khí tượng thủy văn Trung ương, hợp tác với Sở NN-PTNT các tỉnh cung cấp dịch vụ khí hậu chính xác cho nông dân đến từng huyện. Vụ đông xuân 2023-2024 đã hoàn thiện 437 bản tin nông vụ tới hơn 500 huyện.

Ngoài ra, CIAT cũng hợp tác với Cục Trồng trọt tư vấn khí hậu, đồng thời xem xét điều chỉnh các phương pháp tiếp cận phù hợp trong Đề án 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp. 

"Tư vấn khí hậu cho các hoạt động nông nghiệp là một điểm giao thoa giữa hai lĩnh vực nông nghiệp và môi trường", Tiến sĩ Ricardo Hernandez nhận định. "Một nguồn dữ liệu thống nhất có thể giúp kết nối dự báo khí hậu với sản xuất nông nghiệp, hỗ trợ quản lý cây trồng và các phương pháp canh tác bền vững".

Ông đề cao việc cải thiện khả năng tiếp cận và chia sẻ dữ liệu, sử dụng dễ dàng dự báo khí hậu vào các quyết định mang tính chiến lược cho ngành nông nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi và phát huy tối đa lợi ích của số hóa dữ liệu ngành.

Theo đó, Việt Nam cần đẩy mạnh hợp tác liên ngành nhằm cải thiện khả năng kết nối dữ liệu phục vụ các dịch vụ hữu ích cho nông dân. Trưởng đại diện CIAT tại Việt Nam nhận thấy rõ tiềm năng hợp tác sâu rộng khi CGIAR và các Bộ, ngành của Việt Nam có xu hướng hợp tác chặt chẽ hơn.

Tăng cường sức chống chịu của môi trường và hệ thống lương thực thực phẩm tương lai

Trong không gian giao thoa giữa nông nghiệp và môi trường, Tiến sĩ Ricardo Hernandez, Trưởng đại diện CIAT tại Việt Nam nhận thấy cơ hội quan trọng khi đóng góp vào Kế hoạch hành động quốc gia về chuyển đổi hệ thống LTTP đến năm 2030. 

Trong khuôn khổ Kế hoạch quốc gia, CIAT cũng cam kết thúc đẩy các thực hành nông nghiệp bền vững, giảm phát thải và hạn chế tác động của sản xuất nông nghiệp đối với môi trường. 

Theo ông Kees Swaans, Trưởng nhóm Hành động khí hậu (CIAT Việt Nam), tổ chức hỗ trợ Đề án 1 triệu ha lúa trong nỗ lực giảm thiểu sử dụng thuốc trừ sâu và phân bón hóa học giúp bảo vệ sức khỏe con người, và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

"Chúng tôi mong đợi những cơ hội sẽ mở ra từ cách tiếp cận tổng thể mới giữa nông nghiệp và môi trường", ông nói và đề xuất cần có một quy hoạch toàn diện cho khu vực dành cho nông nghiệp và không gian thuộc về bảo tồn, cần đạt được sự cân bằng giữa phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường, đặc biệt tại những khu vực trọng điểm như Đồng bằng sông Cửu Long.

Còn theo Trưởng đại diện CIAT tại Việt Nam, CIAT đặc biệt chú trọng vào việc lồng ghép nghiên cứu khoa học vào bối cảnh chính sách thực tiễn. Sự thay đổi bền vững trong hệ thống LTTP không chỉ dựa vào những chương trình thử nghiệm mà cần có sự vào cuộc các chính sách tập trung từ Chính phủ giúp nhân rộng và triển khai giải pháp trên phạm vi toàn quốc. 

Để tạo ra sự thay đổi thực sự trong cuộc sống hằng ngày của người dân, Tiến sĩ Ricardo Hernandez cho biết vai trò của các chính sách tập trung của Chính phủ là quan trọng hơn cả. 

CIAT, cùng với CGIAR, sẵn sàng đồng hành cùng Việt Nam trong việc phân tích, đánh giá các chính sách hiện hành, đảm bảo tính khả thi trong quá trình thực hiện. Sự kết hợp giữa khoa học, chính sách và thực tiễn sản xuất sẽ là tiền đề để Việt Nam hướng tới một nền nông nghiệp bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.