 |
| "Ký họa chiến trường" của Lưu Công Nhân! |
Vào cuối năm 1968, đầu năm 1969, Cự Nẫm bỗng trở thành nơi tập kết quân cuối cùng trên đất Bắc trước khi nhập trạm T.5 - trạm đầu tiên trên tuyến đường Trường Sơn.
Một hoặc hai ngày nghỉ ở Cự Nẫm, giữa bom đạn ùng òang gần xa lính ta còn được nhìn thấy lần cuối cùng đôi vai tròn lẳn, bóng dáng óng ả của các cô gái Quảng Bình làm ruộng trên đồng, kéo nước bên giếng; còn được nghe lần cuối tiếng guốc võng kẽo kẹt như điểm nhịp tiếng bà ru cháu, tiếng con chị lớn 6,7 tuổi ru con em nhỏ ẵm ngửa trước cửa những căn hầm chữ A, đào ngay dưới lòng một hố bom tấn…
Không biết ai mách nước, những ông “tham mưu con” đã rỉ tai nhau, bên bờ Bắc sông Ròn có sản phẩm nón Ba Đồn nổi tiếng từ ngày xửa ngày xưa. Người yêu của ta nom sẽ ra sao dưới vành nón lá Ba đồn nhỉ? Gương mặt lúc buồn mắt ngân ngấn nước? Hay lúc vui, mỉm nụ cười với đôi hàm răng tăm tắp ngọc ngà? Nàng sẽ đội vành nón lá lên đầu tới cơ quan, công sở hay vẫn thích chiếc mũ cối gắn ngôi sao vuông tự vệ?
Chỉ còn một sự hệ trọng không thể quên: muốn chiếc nón nguyên lành, không bẹp, không méo khi tới tay người thương thì hãy biết chăm lo, chiều chuộng, thậm chí hầu hạ nước thuốc cánh lái xe… Mong sao bọn hắn chằng buộc cẩn thận chiếc nón ngay trong buồng lái để không rách bẹp và trên đường trở ra mấy gã lái đừng có ngủ gật mà phóng con xe xuống một hố bom, một lòng sông lòng suối cạn …
Xe vào tới thị trấn Còng, giáp ranh hai tỉnh Thanh, Nghệ đã cảm nhận ra hơi thở của chiến trường. Phía tây, máy bay trinh sát Mỹ nháy đèn chụp ảnh liên hồi. Phía đông nhang nháng những quầng lửa của đạn từ pháo hạm Mỹ bắn vào các xóm làng ven biển.
Dọc đường 1, đèn dù từ máy bay Mỹ thả xuống lúc xa lúc gần. Đèn dù vừa tắt lập tức rền vang tiếng bom, tiếng roc ket. Nghỉ một ngày ở thị trấn Voi, Hà Tĩnh. Vừa sẩm tối hôm sau xe tranh thủ vượt đèo Ngang, xuống tới chân đèo đã sang đất Quảng Bình, đã gặp ngay sông Ròn, phà Ròn.
Hai bên con đường xuống bến phà là những cánh đồng nước lõng võng, trong ánh sáng đèn dù hiện ra những miệng hố bom lở lói như những mụn ghẻ khổng lồ, nằm chi chít bên nhau. Còn ngay trên mặt sông Ròn giăng giăng hàng pháo sáng đèn dù câm lặng, cái nọ chưa kịp tắt cái kia đã bung nở ra.
Trong cái vắng lặng, căng thẳng thần chết đang chơi trò ú tim như vậy, không biết từ đâu bỗng xốn xao tiếng nói cười trẻ thơ, ngay sau đó xuất hiện những bóng dáng thấp nhỏ của các cháu với những chồng nón trắng trên tay. Các cháu len lỏi giữa đám xe cộ tìm đến bên những tốp lính, giọng Quảng Bình ngọt ngào, dễ thương:
- Nón Ba Đồn đấy các chú ơi! Các chú mua, làm quà gửi về quê kỷ niệm cho các o!
- Nón thương, nón nhớ, nón đợi nón chờ. Em đội chiếc nón mà ngờ chiêm bao.
- Anh đi đánh giặc nơi xa. Em đội nón lá ở nhà đợi anh!
Chúng tôi cầm nón lên tay, không lựa chọn, móc tiền trong túi ra trao cho các cháu, cũng không cần đếm nữa, vì đây là những đồng tiền cuối cùng còn chi tiêu được trước khi đặt bước lên Trường Sơn. Lòng dạ bồn chồn, nôn nóng chúng tôi chỉ mong các cháu bán cho chóng hết chồng nón kia để mau chóng tránh xa nơi cái chết có thể bất thần ập tới.
Từ phà Ròn vào tới phà Gianh, chúng tôi vội vã ghi những dòng chữ thương nhớ lên phía bên trong vành nón… Trong mười một thằng lính Hà Nội tiểu đội tôi mua nón Ba Đồn gửi về cho người yêu đêm qua phà Ròn năm ấy đã nằm lại trên mảnh đất các chiến trường mất tám thằng.
Đứa chết vì đạn bắn thẳng. Đứa chết vì pháo bay, vì bom tọa độ. Đứa chết do sốt rét ác tính. Cũng có đứa chết tức tưởi vì bị cây đổ đè vỡ xương chậu trong mùa phát nương trồng sắn chống đói cuối năm 1969.
Vài đứa sống sót trở về Hà Nội, như hẹn ước với nhau, không bao giờ dám mở miệng nhắc lại chuyện đã mua những chiếc nón Ba Đồn gửi cho người yêu thuở nào. Nhớ cả đấy, nhưng nhắc để làm gì? Những người bạn gái của chúng tôi đều đã nhận được những chiếc nón lá Ba Đồn. Nhưng chiến tranh kéo quá dài mà tuổi xuân thì có hạn. Trách móc chị này, em kia không thủy chung chả cố chấp lắm sao?
