Họa sĩ Trần Trọng Vũ ở chiều thứ tư của hình ảnh

Họa sĩ Trần Trọng Vũ sinh năm 1964 tại Hà Nội. Ông là con trai út của nhà thơ Trần Dần (1926-1997). Cuộc đời nhà thơ Trần Dần ảnh hưởng rất lớn đến họa sĩ Trần Trọng Vũ trên hành trình sáng tác. Cụ thể, thời gian thân phụ còn sống, họa sĩ Trần Trọng Vũ ký duy nhất một chữ “Vũ” trên tác phẩm. Thế nhưng, sau khi thân phụ tạ thế, họa sĩ Trần Trọng Vũ ký đầy đủ họ tên “Trần Trọng Vũ” trên tác phẩm.

Vậy thì những bức tranh ký “Vũ” và những bức tranh ký “Trần Trọng Vũ” có gì khác nhau? Các nhà nghiên cứu mỹ thuật đánh giá, hai bút danh là hai phong cách nghệ thuật gần như đối lập. Tác phẩm ký “Vũ” chủ yếu đề cao cái đẹp, theo đuổi hội họa thuần túy. Ngược lại, những tác phẩm ký “Trần Trọng Vũ” lại chất chứa nhiều suy tư về bản ngã và nhân sinh.

Có năng khiếu cầm cọ từ nhỏ, Trần Trọng Vũ tốt nghiệp xuất sắc và được giữ lại làm giảng viên ở Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội. Sau đó, Trần Trọng Vũ nhận được học bổng tu nghiệp tại Pháp và ông định cư Paris. Ngoài vẽ tranh, họa sĩ Trần Trọng Vũ cùng từng viết tiểu thuyết “Thành phố bị kết án biến mất” được Nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin ấn hành tại Việt Nam vào năm 2014.

Họa sĩ Trần Trọng Vũ lập gia đình với nhà văn Thuận, tác giả của những tiểu thuyết quen thuộc độc giả như “Made on Việt Nam”, “Chinatown”, “T mất tích”, “Vân vy”, “Thang máy Sài Gòn”… Hầu hết các cuốn sách của nhà văn Thuận, đều do họa sĩ Trần Trọng Vũ trực tiếp vẽ bìa.

Nhà phê bình Thái Bá Vân (1934-1999) từng nhận xét về tranh Trần Trọng Vũ: “Tất cả nhô lên như sau một cuộc đắm tàu”. Mỗi chặng đường sáng tác của Trần Trọng Vũ là một lần tự thoát khỏi khuôn mặt tưởng rằng đã định hình, để rồi tiếp tục làm mới mình không ngơi nghỉ. Mỗi lần thay đổi giống như một lần đắm tàu, khi mà mọi hành trang quá khứ phải vứt bỏ, cái còn lại là một từ vựng nghệ thuật khác biệt.

Thế nhưng, nhà phê bình Thái Bá Vân chỉ chứng kiến giai đoạn đầu của sự nghiệp Trần Trọng Vũ. Bước qua thế kỷ 21, tranh Trần Trọng Vũ có những chuyển biến khác hẳn, mà giới nghiên cứu nhận ra các tác phẩm đều bộc lộ sự bất an của hình ảnh và sự việc. Dù vẽ trên những mặt phẳng hai chiều, hay làm những hình ảnh khổng lồ ba chiều, ông đều chấp nhận sự can thiệp của những gì khó được thói quen chấp nhận.

Họa sĩ Trần Trọng Vũ cũng không muốn tác phẩm của ông là một giá trị bất di bất dịch, mà muốn người xem có thể cảm nhận chúng theo những cách khác nhau. Ông luôn mong công việc của mình gây nên một vài băn khoăn, và thắc mắc, hoặc những hoài nghi nào đấy cho công chúng. Ông chấp nhận sử dụng cả những sản phẩm kém thị hiếu, những ngôn ngữ quen thân của thẩm mỹ và cả những khôn khéo lẫn vụng về khi sao chép hiện thực. Để cuộc sống trong tác phẩm của ông vừa đáng tin lại vừa đáng ngờ.

Nhà sưu tập Trần Hậu Tuấn đã mời họa sĩ Trần Trọng Vũ đưa tác phẩm từ Paris về TP.HCM để mở triển lãm “Chiều thứ tư của hình ảnh”. Và cũng nhân dịp này, nhà sưu tập Trần Hậu Tuấn ra mắt cuốn sách “Trần Trọng Vũ và cuộc truy tìm bản thể”, do Nhà xuất bản Hội Nhà Văn cấp phép.

Bằng con mắt nhà nghề, nhà sưu tập Trần Hậu Tuấn đánh giá, với những hình ảnh trải dài trong chiều không gian thứ tư, hội hoạ Trần Trọng Vũ là cuộc đuổi bắt vô tận một chân trời không lộ diện. Với bản năng của một nghệ sĩ, ông đã tìm thấy điều cần tìm và tất cả những gì ông thấy, dẫu phảng phất hương vị hư vô, đều mang khuôn mặt của hạnh phúc.

Những tác phẩm tranh thường được xem như những vật thể phẳng, nhưng Trần Trọng Vũ đã biến chúng thành vật thể sống với không gian 4 chiều: 3 chiều không gian và 1 chiều thời gian. Luôn có sự biến đổi nào đó diễn ra nơi thế giới trong tranh của ông, và người xem sẽ bắt gặp mình chạy theo cuộc đuổi bắt vô tận đến một chân trời không lộ diện.

Thông thường, chúng ta vẫn coi hội hoạ giá vẽ là nghệ thuật của không gian 2 chiều, còn điêu khắc hay sắp đặt là nghệ thuật của không gian 3 chiều, nhưng Trần Trọng Vũ muốn nhiều hơn thế: “Ý tưởng quan trọng nhất của tôi là làm thế nào vẽ được vào không gian, trên bối cảnh có sẵn của một phòng trưng bày”. Điều ấy có nghĩa là những hình ảnh của ông sẽ hoạt động như một sự liên tục bốn chiều - 3 chiều không gian và 1 chiều thời gian.

Bởi nhận thức của chúng ta về thời gian là một quá trình nên trong không gian 4 chiều, sự tồn tại của các vật thể cũng không ngừng biến đổi. Ở đây, hoạ sĩ mời gọi sự cảm nhận một tương quan động - chuỗi hình ảnh sẽ là những mảnh kính vạn hoa trong tâm trí người xem tranh.

Họa sĩ Trần Trọng Vũ qua triển lãm "Chiều thứ tư của hình ảnh" đã thể hiện mình như một nghệ sĩ thị giác và một nghệ sĩ ngôn từ. Cách tiếp cận của ông với hội hoạ là của người có khả năng chuyển tải ý tưởng bằng ngôn từ. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự đa diện như vậy, nhưng chủ yếu là cung cách mà ông xác định bản thân trong một đời sống đầy biến cố và phức cảm.