Vở diễn "Chất ngọc - Cầm Thi giang" đoạt Huy chương Vàng. Ảnh: Đăng Huỳnh.
Nghệ thuật cải lương được kết hợp giữa ca và kịch, ra đời đầu thế kỷ 20 tại Nam bộ. Nghệ thuật cải lương phát triển rực rỡ trong hai thập niên 60 và 70 ở thế kỷ 20, với những tên tuổi Phùng Há, Thành Được, Út Bạch Lan, Tấn Tài, Minh Phụng, Bạch Tuyết, Mỹ Châu… Trong bối cảnh công nghệ nghe nhìn chi phối đời sống tinh thần người Việt, thì nghệ thuật cải lương có còn đất sống không? Câu hỏi ấy được trả lời tại Liên hoan cải lương toàn quốc vừa bế mạc tối 15/11 tại Cần Thơ.
Qua 20 ngày tranh tài sôi nổi, gần 1000 nghệ sĩ của 29 đơn vị nghệ thuật đã mang đến 33 vở diễn công phu và sinh động cho Liên hoan cải lương toàn quốc 2024. Thực sự, con đường chuyên nghiệp của nghệ thuật cải lương vẫn liên tục chào đón những tài năng mới những thế hệ mới.
Nhà biên kịch Nguyễn Sỹ Chức đảm nhận vai trò Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật của Liên hoan cải lương toàn quốc 2024, đánh giá: Đề tài được khai thác qua các vở diễn rất phong phú và đa dạng về phong cách thể hiện. Tại liên hoan, đã xuất hiện nhiều vở diễn đạt chất lượng nghệ thuật cao; chủ đề, tư tưởng rõ ràng, sâu sắc.
Cùng với sự hiện diện của những tác giả có uy tín trong các loại hình kịch hát dân tộc, đã xuất hiện nhiều tác giả trẻ với sự “lấp lánh” qua khâu biên kịch hoặc chuyển thể cải lương. Đội ngũ đạo diễn cũng đã chứng minh được vai trò của mình với trọng trách “trưởng ê-kíp sáng tạo vở diễn”. Đặc biệt, tất cả các nghệ sĩ, diễn viên tham dự liên hoan đều đã khẳng định được tình yêu dành cho nghệ thuật cải lương và khát khao được thể hiện tài năng trước khán giả, đồng nghiệp.
Một cảnh trong vở diễn "Hào kiệt Lam Sơn" tại Liên hoan cải lương toàn quốc 2024.
Tuy nhiên, Liên hoan cải lương toàn quốc 2024 cũng xuất hiện một số bất cập. Đầu tiên là việc một số vở diễn lạm dụng kỹ thuật hình ảnh minh họa làm hạn chế phẩm chất ước lệ đặc trưng của nghệ thuật cải lương. Đồng thời, đơn vị nghệ thuật xã hội hóa dường như chỉ chăm chút diễn viên thủ vai chính hoặc thủ vai thứ có thể có được huy chương, nên việc đầu tư cho vở diễn từ khâu chọn kịch bản, ê kíp sáng tạo, âm nhạc và trang trí vở diễn để tạo nên một tác phẩm sân khấu hoàn chỉnh, có chất lượng nghệ thuật cao thì chưa có sự quan tâm đúng mức.
Liên hoan cải lương toàn quốc 2024 đã trao Huy chương Vàng cho bốn vở diễn xuất sắc, gồm: vở diễn “Xuân Hương nữ sĩ” của Nhà hát Cải lương Hà Nội, vở diễn “Người con của rừng tràm” của Đoàn Nghệ thuật Cải lương Long An, vở diễn “San hô đỏ” của Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang và vở diễn “Chất Ngọc - Cầm Thi giang” của Nhà hát Tây Đô.
Có 8 vở diễn được trao tặng Huy chương Bạc, gồm “Người mang 9 án tử”, “Tây Sơn nữ tướng”, “Người ven đô”, “Sáng mãi vầng nhật nguyệt”, “Cây lẻ bạn”, “Gặp lại người đã chết”, “Nơi bình minh vẫy gọi” và “Không gục ngã”.
Trong số 41 Huy chương Vàng và 63 Huy chương Bạc dành cho cá nhân, có nhiều gương mặt trẻ của nghệ thuật cải lương đang được khán giả yêu mến như Bình Tinh, Kim Tiểu Long, Lê Duy, Hồng Thủy, Phương Anh, Hải Linh, Võ Vũ Linh, Hồng Giang…
Liên hoan cải lương toàn quốc 2024 đã khép lại, nhưng dư âm nhiều suy tư. Bởi lẽ, hành trình nghệ thuật cải lương sau một thế kỷ đang gặp không ít thử thách. Cơ sở vật chất của các sàn diễn cải lương đều rất khiêm nhường và tạm bợ. Đời sống cơm áo của nghệ sĩ cải lương khá chật vật, thù lao mỗi vở diễn gần như không đủ trang trải chi phí phục trang cho từng vai diễn.
Nghệ sĩ cải lương đang đối diện cơm áo chật vật để giữ gìn đam mê sân khấu.
Vì vậy, cần có chính sách cải thiện và chế độ đãi ngộ với những con người nỗ lực nuôi dưỡng loại hình nghệ thuật độc đáo này. Đặc biệt, đội ngũ soạn giả cải lương hiện nay vô cùng ít ỏi. Nếu không có chiến lược bồi dưỡng soạn giả trẻ, thì tương lai sân khấu cải lương chỉ quẩn quanh vài vở diễn quen thuộc mà không có hơi thở nhịp điệu rộn ràng của cộng đồng khao khát hội nhập và phát triển.
