Cả mảng đất lớn đã bị trượt dài do Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam đổ thải sai quy định. Ảnh: H.Đ
Bàng hoàng sụt lún trong đêm
Sự việc xảy ra vào đêm 25/11/2021 khiến những hộ dân ở thôn Đoàn Kết (xã Tả Phời, thành phố Lào Cai) khi nhắc đến vẫn chưa hết bàng hoàng.
Bà Đặng Thị Kim Oanh, người thôn Đoàn Kết cho hay, khoảng 10h30 đêm 25/11/2021, tôi đang ngủ thì thấy nước chảy ù ù ra sân nhà. Tôi hất chăn vùng dậy vì tưởng ông chồng xả nước thì bất ngờ chồng tôi vẻ mặt hốt hoảng, tay cầm đèn pin chạy vội vào nhà nói to "chạy nhanh lên, ra ngã ba, sạt rồi". Khi ra đến cổng, tôi luống cuống hô hét hàng xóm nhưng không ai nghe thấy nên lấy điện thoại gọi cho các nhà cùng dậy.
Khi đó, mọi người bảo nhau vào cứu đồ đạc nhưng chân tay tôi bủn rủn nên không biết phải làm thế nào. Trong khi đó, khu vực cây cối sau nhà phát ra tiếng “rắc rắc”, di chuyển nên không ai dám lại gần khu vực này nữa, bà Oanh nói.
Sau khi sự việc xảy ra, nhận được tin báo, phía chính quyền địa phương, Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam cũng đã có mặt tại hiện trường xảy ra vụ sụt lún. Lúc này cũng đã hơn 1h đêm, do tính mạng người dân là trên hết nên các hộ dựng bạt ở giữa ngã ba đường ở tạm.
Tại hiện trường, các dấu vết sụt lún hằn rõ trên mặt đất, cạnh khu vực đổ thải số 2 của dự án khai trường Mỏ Cóc nằm trên địa bàn xã Tả Phời (thành phố Lào Cai) của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam. Sau nhà những hộ dân, xuất hiện nhiều vết nứt lớn, có vết nứt dài tới cả trăm mét, rộng 30 - 40cm, kèm đó là nhiều mét tường bao gãy, đổ, trông khung cảnh hết sức hoang tàn cứ như vừa trải qua một trận động đất. Có nhiều cây nhãn lâu năm cao lớn đã bị trượt khỏi vị trí trồng ban đầu.
Cũng theo người dân, có dấu hiệu của những mảng đất lớn tiếp tục bị di chuyển sang vị trí mới nên khu vực này hết sức nguy hiểm.
Sụt lún khiến mặt ao của hộ dân như bị tác động một lực lớn dềnh lên toàn bùn nhão, khiến tôm, cua, cá cũng bị hất tung lên bờ. Trong khi, cuộc sống của những hộ dân sống cạnh khu vực đổ thải chỉ trông chờ vào sản xuất nông nghiệp.
Sau khi sụt lún xảy ra, những hộ dân phải ở tạm lán ngoài ngã ba với "màn trời chiếu đất" vì họ không thể bỏ nhà cửa khi cây trồng, vật nuôi và toàn bộ gia sản của họ chưa thể di dời, thu hồi, vớt vát lại.
Cũng theo người dân phản ánh, phía công ty đã phát hiện những vết nứt từ lâu nhưng không cảnh báo người dân. Rất may, khi sự việc xảy ra, người dân phát hiện kịp thời nên không có thiệt hại về người.
Người dân chặn xe chở đất đá thải của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam. Ảnh: H.Đ
Dân chặn xe vì cố tình đổ thải
Sau khi sự việc xảy ra, đáng lẽ Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam phải giải quyết ổn thoả quyền lợi cho người dân thì bất ngờ công ty có dấu hiệu tiếp tục đổ thải tại khu vực này.
Cụ thể, sáng 29/11/2021, những người dân ở thôn Đoàn Kết phát hiện nhiều lượt xe chở đất đá di chuyển vào bãi thải và quay đầu ra với thùng rỗng. Lập tức, những người dân đã kéo lên đồi phía đường di chuyển lên bãi thải, dựng xe máy chặn các xe tải được cho là của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam đang di chuyển trong khu vực bãi thải.
Ông Trần Quý Sơn ở thôn Đoàn Kết (xã Tả Phời, thành phố Lào Cai) cho biết, chúng tôi kéo lên đây vì thấy xe Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam chở đất đá lên đổ. Khi lên đây chúng tôi tiếp tục phát hiện những vết nứt ở phía trên cao, mép đường đi lên bãi thải… Cũng theo ông Sơn, sụt lún ảnh hưởng đến nhà của họ nên những hộ dân đã không dám ở trong nhà và phải ra ngoài ngã ba ở một phần là để canh chừng tài sản, một phần để giám sát hoạt động đổ thải của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam, giải quyết ổn thoả quyền lợi của họ.
Liên quan việc người dân chặn xe của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam tại khu vực đổ thải, chính quyền xã Tả Phời đã kịp thời có mặt để tuyên truyền vận động người dân không vì bộc phát mà hành động vi phạm pháp luật, đồng thời lập biên bản sự việc, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn.
Ông Trần Văn Hưng, Chủ tịch UBND xã Tả Phời cho biết, ngày 15/11, sau khi họp HĐND xã đã phát hiện công ty đổ thải lấn ra ngoài diện tích trước đây là xí nghiệp cơ điện của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam.
Chúng tôi đã yêu cầu Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam hoàn thiện hồ sơ, chuyển đổi mục đích sử dụng đất để đổ thải theo đúng quy định. Tuy nhiên, chỉ ít ngày sau đó, đến 25/11 đã xảy ra sụt lún của nền xí nghiệp cơ điện cũ do đổ thải nặng, uy hiếp xuống một số hộ dân khu vực phía dưới.
Sau sự cố, UBND thành phố Lào Cai, UBND xã đã tập trung xử lý, di chuyển các hộ dân để đảm bảo an toàn; thống kê hiện trạng và đề nghị công ty xử lý khắc phục thiệt hại của các hộ dân. Hiện nay, công ty đã hỗ trợ các hộ dân thuê nơi ở tạm là 2 triệu đồng/tháng để ổn định tạm thời nơi ăn, chốn ở.
Điều đáng nói là, Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam bất chấp quy định của pháp, không tuân thủ yêu cầu của cơ quan chứ năng. Bởi khi sự việc xảy ra, ông Nguyễn Trường Giang, Phó Chủ tịch UBND thành phố Lào Cai đã có thông báo kết luận về việc giải quyết ảnh hưởng tại khu vực đổ thải số 2 dự án khai trường Mỏ Cóc (xã Tả Phời, thành phố Lào Cai). Trong đó yêu cầu Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam kể từ ngày 26/11/2021 tạm dừng việc đổ thải tại bãi đổ thải số 2 khai trường Mỏ Cóc và khu vực đang bị nứt, sụt đến khi xử lý xong việc ảnh hưởng do sụt sạt.
Người dân cho rằng do Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam vừa đào móng kè, vừa đổ thải dẫn đến sụt lún. Ảnh: H.Đ
Làm kè ẩu dẫn tới sụt lún, ai chịu trách nhiệm?
Cũng ghi nhận tại hiện trường, tại khu vực đổ thải số 2 của dự án khai trường Mỏ Cóc của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam, đất đá thải đã được đổ tràn vào phần đất trước đây là xí nghiệp cơ điện. Xí nghiệp này mới di được di dời sang vị trí mới cách đó khoảng 1km. Có thể tác động của việc đổ thải, sụt lún… nên toàn bộ nền bê tông cũ của xí nghiệp này đã bị bẻ gãy, bật tung lên.
Thế nhưng, theo người dân, gây nguy hiểm nhất không hẳn do việc đổ thải dẫn tới đất đá bị sạt trượt mà Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam không tuân thủ quy định an toàn. Công ty này vừa đổ thải phía trên, nhưng lại đào móng ở ngay phía dưới để ngăn đất đá trượt vào nhà dân, đã dẫn tới việc đứt gãy địa chất, sụt lún.
Quan sát tại hiện trường, giáp đất của những hộ dân là một rãnh lớn đã được đào sâu tới vài mét, kéo dài dọc phần đất giáp ranh.
Ông Trương Văn Trọng cho biết, công ty đào đê để chặn đá khỏi lăn xuống nhà tôi nhưng tôi không đồng ý. Công ty đã cho xe vào múc sâu ít nhất 3m, kéo dài hàng chục mét. Khi vừa đào xong chưa được một tuần, chưa kịp đổ đá làm đê chắn thì sụt lún đã xảy ra.
Vậy thì ai sẽ chịu trách nhiệm cho việc thi công ẩu, đổ thải bừa bãi nói trên? Trong khi, theo thông báo của UBND thành phố Lào Cai thì Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam cũng chưa hoàn thiện các thủ tục pháp lý của khu vực dự kiến làm bãi đổ thải bổ sung như chủ trương đầu tư, thiết kế mỏ… Mặt khác, điều đó còn cho thấy việc làm của Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam là cố tình bất chấp quy định pháp luật, trong khi mà công ty này có hàng chục năm kinh nghiệm trong việc khai khoáng.
Ngoài ra, UBND thành phố Lào Cai cũng yêu cầu Công ty TNHH MTV Apatit Việt Nam phối hợp với UBND thành phố khẩn cấp di chuyển chỗ ở ra khỏi vị trí trên theo chỉ đạo của UBND tỉnh Lào Cai tại Văn bản số 4382/UBND-KT ngày 21/9/2020 về việc di chuyển các hộ dân khu vực bãi thải khai trường Mỏ Cóc thuộc thôn Trạm Thải (nay là thôn Đoàn Kết) xã Tả Phời, thành phố Lào Cai.
Liên quan vấn đề trên, ông Vũ Đình Thuỷ, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai cho rằng, việc giải phóng mặt bằng giậm chân tại chỗ, chậm trễ, kéo dài… là do người dân chưa đồng thuận với mức đền bù… Các bên chưa tìm được tiếng nói chung.
