Đồng thời sản phẩm cá tra Biển Đông đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm (ATVSTP) xuất sang thị trường các nước khác như EU, Trung Quốc - Hồng Kông… nhờ áp dụng qui trình nuôi cá chuẩn mực, đồng nhất cho cả hệ thống vùng ao nuôi hàng trăm hécta.
Hình thành vùng nuôi cá
Sau nhiều năm tích lũy kinh nghiệm trong quá trình nuôi cá tra, từ năm 2005, Công ty Biển Đông hình thành vùng nuôi cá tra 100 ha trải dọc theo sông Hậu thuộc quận Thốt Nốt (Cần Thơ) đến Sóc Trăng và Trà Vinh. Với 3 nhà máy chế biến thủy sản, tổng công suất chế biến khoảng 1.000 tấn cá nguyên liệu/ngày.
 |
| Môi trường vùng ao nuôi cá tra trong lành của Công ty Biển Đông. |
Vào thời điểm nhu cầu thị trường xuất khẩu tăng cao, vùng cá nguyên liệu của nhà máy đáp ứng 40-50% công suất hoạt động của các nhà máy. Do đó công ty phải liên kết hợp tác với các hộ nuôi cá tra bên ngoài có hợp đồng khoảng 200 ha với các điều khoản cam kết đảm bảo chất lượng đảm bảo VSATTP.
Công ty xuất khẩu 90% sản phẩm cá tra sang thị trường Mỹ và còn lại là các nước khác nên yêu cầu kiểm tra chất lượng sản phẩm rất nghiêm ngặt. Từ khâu đầu vùng nuôi cá, quá trình chăm sóc, thu hoạch đưa vào nhà máy chế biến đến thành phẩm xuất khẩu. Hơn nữa, xuất khẩu cá tra vào Mỹ từ tháng 3/2016, cá tra Việt Nam chuyển việc kiểm soát từ FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm, thuộc Bộ Y tế Hoa Kỳ) sang FSIS (Cơ quan Kiểm tra và An toàn thực phẩm thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ - USDA) phải tuân thủ những yêu cầu và quy định nghiêm ngặt chứng minh có sự tương đồng về nuôi tại Việt Nam với việc nuôi tại Mỹ.
Qua thực tế khảo sát, kiểm tra từ vùng nuôi cá vừa qua, trong đó Công ty Biển Đông chứng minh vùng ao nuôi đạt tiêu chuẩn và được đánh giá có sự tương đồng với Mỹ. Trong đó đáp ứng điều kiện truy xuất nguồn gốc theo từng mã số ao nuôi rõ ràng, minh bạch còn giúp cho các hộ nuôi cá theo hợp đồng liên kết tiêu thụ kiểm soát chất lượng cá tra nguyên liệu tốt hơn.
 |
| Khách hàng tham quan vùng ao nuôi cá tra của Công ty Biển Đông. |
Tùy vào thị trường, yêu cầu tiêu chuẩn của Mỹ là phải có chứng nhận tiêu chuẩn BAP, các nước EU là tiêu chuẩn ASC, GlobalGAP… và do đơn vị độc lập có uy tín đến đánh giá, chứng nhận. Từ năm 2008, Công ty Biển Đông đã áp dụng qui trình kỹ thuật đồng nhất, từ bộ phận kỹ thuật vùng nuôi của công ty phổ biến đến công nhân phụ trách từng ao nuôi thực hiện.
Tại vùng ao nuôi cá của Công ty Biển Đông, cứ trên 10 ha ao nuôi có 1 kỹ sư thủy sản phụ trách kỹ thuật, phân công 3 công nhân/ha ao nuôi và trực nhật xoay vòng cho cá ăn 2 lần/ngày và kiểm tra, xử lý chất lượng nước. Đối với các hộ nuôi theo hợp đồng liên kết tiêu thụ, công ty cung cấp thức ăn thủy sản. Chủ hộ nuôi cá chỉ trả trước 30-40% và phần còn lại đến kỳ thu hoạch cá sẽ tính khấu trừ; đồng thời hộ nuôi cá được công ty ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm và liên kết ngân hàng bảo lãnh, hỗ trợ vốn vay.
Sau đó công ty sẽ cử nhân viên kỹ thuật đến kiểm tra ao nuôi về chất lượng nước bằng cách lấy mẫu nước về kiểm tra, phân tích. Kết quả xác nhận nước đạt chất lượng tốt, vùng ao nuôi không ô nhiễm công ty sẽ triển khai các qui định nuôi cá. Phía hộ nuôi cá sẽ cam kết con giống khỏe, chất lượng tốt, tự kiểm soát quá trình nuôi đến thu hoạch đảm bảo chất lượng sản phẩm ATVSTP và sau cùng là cá bán về cho công ty. Trước khi thu hoạch, công ty sẽ tiến hành lấy mẫu cá kiểm tra. Cá phải đảm bảo không có dư lượng chất kháng sinh và hóa chất cấm, nếu phát hiện công ty sẽ không thu mua cá.
 |
| Công ty Biển Đông XK 90% sản phẩm cá tra sang thị trường Mỹ và còn lại là các nước khác |
Quy trình kỹ thuật đồng nhất
Anh Nguyễn Đức Trung, Trưởng phòng Chất lượng công ty TNHH Thủy sản Biển Đông, cho biết, vùng nuôi cá tra áp dụng qui trình kỹ thuật có ghi chép sổ tay. Từ chương trình quản lý giống, quản lý nước cấp - ao nuôi - nước thải - nước thủy vực, chương trình quả lý thức ăn và chăm sóc, chương trình quả lý dịch bệnh đến an ninh sinh học, qui trình ngăn ngừa nhiễm chéo và chương trình thu hoạch, quản lý sau thu hoạch.
Đơn cử một vùng ao nuôi áp dụng theo qui trình kỹ thuật chuẩn mực. Từ năm 2011, Công ty Biển Đông thuê lại vùng nuôi tại khu vực Trường Thọ, phường Tân Lộc, quận Thốt Nốt, TP Cần Thơ với 15 ha để cải tạo vùng nuôi cá tra trước đó thành vùng nuôi có hạ tầng cơ sở phù hợp yêu cầu của các tiêu chuẩn thực hành nuôi trồng thủy sản tốt GlobalGAP, BAP và ASC.
Đến tháng 2/2012, vùng nuôi thực hiện khảo sát và đánh giá tác động xã hội có sự tham gia của các bên nhằm nhận diện, đánh giá và xây dựng kế hoạch hành động đối với các ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của hoạt động sản xuất tại vùng nuôi đối với cộng đồng địa phương.
 |
| Quy trình kỹ thuật ao nuôi đồng nhất. |
Vùng ao nuôi ở cù lao Tân Lộc có tổng nhân sự làm việc 48 người, đến cuối vụ thu hoạch công nhân có thể lên đến 50 hoặc 60 người (số công nhân tăng chủ yếu là thu hoạch cá). Để các công đoạn trong quá trình nuôi đảm bảo được kiểm soát. Công nhân trực nhật tại ao nuôi kiểm soát chặc chẽ và kịp thời báo cho phòng Lab bệnh học khi phát hiện hiện tượng bất thường trong quá trình nuôi.
Bộ phận kỹ thuật chịu trách nhiệm quản lý, phân công việc cho các anh em trông vùng nuôi, đảm bảo chất lượng cá thương phẩm, đồng thời xây dựng và tham mưu cho lãnh đạo quản lý quy trình nuôi, nghiêm cứu và đề xuất các giải pháp công nghệ và kỹ thuật nuôi mới nhằm tối ưu hóa hiệu quả nuôi trồng.
Công ty Biển Đông có phòng Lab bệnh học sẽ chịu trách nhiệm kiểm tra định kỳ, theo dõi sức khỏe cá nuôi, giám sát chất lượng nước cấp vào, nước nuôi.
Kịp thời chuẩn đoán, phát hiện các trường hợp cá bệnh và đưa ra biện pháp xử lý thích hợp. Đảm bảo được chất lượng nước cấp vào, môi trường nuôi đạt được tiêu chuẩn của trang trại qui định, đảm bảo được sức khỏe cá trong quá trình nuôi.
 |
| Công ty chủ động 100% khâu tự sản xuất và kiểm soát cá giống cung cấp cho vùng nuôi của công ty. |
Thường xuyên giám sát lấy mẫu nước xả thải ra môi trường, đảm bảo chất lượng nước xả thải phải đạt các tiêu chuẩn của trang trại và nhà nước qui định.
Tại mỗi vùng ao nuôi có bộ phận kho quản lý, sắp xếp, theo dõi, kiểm tra hàng hóa được lưu trữ trong kho. Hướng dẫn công nhân sắp xếp các loại hàng đúng theo qui định của trang trại. Định kỳ tiến hành kiểm kê hàng hóa trong kho. Thực hiện điều hành quá trình xuất nhập kho khi có lệnh ban hành của trưởng trại hoặc bộ phận liên quan… Đặc biệt vùng nuôi cá chú trọng đến vấn đề an ninh sinh học nhằm xác định các hành động cần thực hiện nhằm giảm thiểu các rủi ro truyền nhiễm bệnh từ môi trường bên ngoài vào cá nuôi trong trại và ngược lại, ngăn ngừa việc phát tán dịch bệnh từ trang trại ra cộng đồng.
Đề phòng trường hợp dịch bệnh bùng phát tại trang trại hoặc khu vực phải tuân thủ quy định các hành động cần thực hiện trong phạm vi áp dụng cho khách tham quan, công nhân và các nhà thầu phụ có hoạt động tại trang trại, các phương tiện ra vào trang trại và các hoạt động nuôi của trang trại.
 |
| Thu hoạch cá tra. |
Đặc biệt một trong những điều quy định chung đối với trang trại nuôi là công nhân ao nuôi phải vệ sinh sạch sẽ và không mắc các bệnh truyền nhiễm khi tiếp xúc trực tiếp với động vật nuôi của trang trại. Nếu công nhân mắc các bệnh truyền nhiễm thì không được tiếp xúc với vật nuôi. Về nguồn cá giống mới phải được kiểm tra sạch bệnh trước khi nhập về trang trại. Cách ly lô cá nếu có phát hiện bệnh khi cá đã về trang trại. Khi phát hiện ao nuôi bị bệnh thì phải cách ly sử lý bệnh để tránh lây nhiễm bệnh sang các ao nuôi khác…
Nhờ áp dụng qui trình kỹ thuật nuôi đồng nhất ở vùng ao nuôi cá tra nguyên liệu, hiện nay Công ty Biển Đông chủ động 100% khâu tự sản xuất và kiểm soát cá giống cung cấp cho vùng nuôi của công ty. Vùng nuôi cá chất lượng cao mật độ nuôi phổ biến 45 con/m2 cho năng suất 30-40 kg cá thương phẩm/m2. Nuôi trong điều kiện đảm bảo chất lượng VSATTP với mật độ 60 con/m2 cho năng suất và sản lượng cao hơn.
