Đây là chia sẻ của Giáo sư Trần Lâm Biền, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian với KTGĐ xung quanh tục cúng dâng sao giải hạn mỗi dịp đầu năm của người Việt.
 |
| GS Trần Lâm Biền |
Là nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, xin ông có thể khái quát “lịch sử” hình thành tục dâng sao giải hạn mà mỗi dịp đầu năm, người dân lại “nô nức” thực hiện ?
Việc sao, trời liên quan đến chiêm tinh học, khởi đầu ở vùng Trung Cận Đông rồi lan tỏa đi khắp nơi. Các nhà chiêm tinh nhận thấy rằng ở trên bầu trời có một số ngôi sao chủ, mỗi lúc nó khác nhau, có trật tự khác nhau. Người ta nghĩ tới, con người sinh ra giờ khác nhau, thời khắc khác nhau thì nó bị chi phối bởi các ngôi sao đó. Rồi họ cho rằng những ngôi sao ấy sẽ chi phối cho những số phận...
Đi xa dần khỏi trung tâm của vấn đề thì quan niệm cứ ngày càng méo mó đi. Vì nghĩ là sao trời ảnh hưởng đến số phận nên người ta muốn dâng sao giải hạn. Nói đơn giản là hành vi dâng sao giải hạn là cách “nịnh hót” các tinh tú trên trời để tránh tai họa. Bởi có dâng đến nghìn lần, vạn lần, triệu lần đi chăng nữa thì các ngôi sao vẫn vận động như thế. Nó không thay đổi. Và vì thế không thể ảnh hưởng đến số phận con người. Làm sao dâng sao giải hạn được?
Giáo sư giải thích như thế nào về việc dường như ngày càng đông người dân thực hiện tục dâng sao này, nhiều người cho rằng họ cầu để “tai qua nạn khỏi” hay đơn giản chỉ để... an tâm.
Đó là do họ thiếu hiểu biết. Khi trí tuệ phát triển mạnh, tự nhiên sẽ giảm bớt những sai lầm về nhận thức. Tất cả mọi sự ấy, không có trí tuệ thì cái tâm không vững. Tâm không được trí tuệ làm bệ đỡ thì tâm ấy càng phát triển thì càng dễ dẫn đến mê tín dị đoan.
Một đặc điểm khác: con người thiếu sự rèn luyện về tư tưởng thì con người dễ bị hụt hẫng tinh thần. Chính sự hụt hẫng tinh thần ấy, đa số nảy sinh khi điều kiện vật chất ngày càng phát triển, đầy đủ. Nếu không có tinh thần giữ cân bằng, bị hụt hẫng, thì sự hụt hẫng dễ đi tìm sự cân bằng, theo đó dễ bị lừa bịp.
Lừa bịp ư? Họ cúng dâng sao giải hạn ở nơi cửa phật từ bi mà thưa giáo sư?
Cửa chùa không phải là nơi cúng dâng sao giải hạn, bởi Đức Phật Thích Ca cầm bông sen vàng giơ lên và nói với chúng sinh rằng: ta là phật đã thành, chúng sinh là phật chưa thành. Cho nên, đến chùa là để tìm cái bản thể, cốt lõi trong sáng tốt đẹp nhất của bản thân mình. Hãy vén đám mây mù ngu tối che đậy thân tâm thì tự nhiên ánh sáng trí tuệ sẽ rọi tới.
Ngôi chùa là nơi để chúng sinh đến tìm lấy cái bản thể của mình, làm điều thiện trên nền tảng trí tuệ phật chứ không đến chùa để tìm sự vô lý, mê tín dị đoan, nhảm nhí, lừa dối chính bản thân mình. Lừa dối chính bản thân mình là lừa dối Phật.
 |
| Dòng người tham gia dâng sao giải hạn gây ùn tắc giao thông |
Hơn nữa dâng sao giải hạn thuộc lĩnh vực của đạo giáo, thuộc tín ngưỡng dân gian chứ không thuộc tôn giáo, không thuộc đạo phật. Không có tôn giáo nào dính đến dâng sao giải hạn. Tất cả những người đi chùa mà dâng sao giải hạn, đứng ở bậc tín ngưỡng là không có lợi gì hết.
Chùa nào đưa dâng sao giải hạn vào chùa thì phải xét lại. Nếu nhà chùa đi đúng theo tinh thần của đạo Phật, không làm chuyện đó, thì ai đi dâng sao? Chính là có người lợi dụng biến cửa chùa thành cửa đền, mang tính chất đạo giáo, yếu tố phù thủy...
Vậy theo giáo sư, mỗi chúng ta cần làm gì mà không cần dâng sao vẫn “tai qua nạn khỏi”?
Việc dâng sao giải hạn này suy cho cùng chỉ là hình thức để con người trốn tránh những tai họa do chính mình gây nên. Khi con người không tu thân, làm những việc sai trái, buôn gian bán lận thì chẳng thần thánh nào giúp giải được hạn.
Có dâng đến nghìn lần, vạn lần, triệu lần đi chăng nữa thì các ngôi sao vẫn vận động như thế. Nó không thay đổi. Và vì thế không thể ảnh hưởng đến số phận con người. Làm sao dâng sao giải hạn được? Vấn đề ảnh hưởng đến số phận con người là do chính người đó tạo nên. Ở đây có khía cạnh nhân quả, sống như thế nào thì có kết cục tương ứng. Thứ hai là do môi trường sống, cách quan hệ, ứng xử trong cuộc sống.
Thay vì dâng sao giải hạn thì không gì tốt hơn bằng việc hãy ứng xử tốt với tất cả mọi người, quan tâm tới thiện tâm, ứng xử tốt với mình, xây dựng cho mình nhận thức, đạo đức đúng truyền thống thì tự nhiên tinh thần thanh thản. Phải xây dựng lối sống lành mạnh, lành mạnh trong cả nền tảng vật chất cũng như tinh thần thì cuộc sống sẽ tốt hơn.
Xin cảm ơn giáo sư!
