Biết trợ giá, các Cty độc quyền cung ứng giống tìm mọi cách để đẩy giá lên. Ở thời điểm hiện tại, khi vụ xuân 2010 chuẩn bị vào vụ, giá nhiều giống lúa lai đã tăng cao hơn nhiều so với vụ trước, có loại còn tăng gần gấp đôi…
Một thúng thóc không bằng 1kg lúa giống
Tiếp xúc với nhiều nông dân ở ĐBSH, họ đều khẳng định với giá lúa lai như hiện nay họ sẽ không bao giờ dám cấy nếu không có trợ giá. Hiện tại giống Syn 6 đã lên đến trên 80 ngàn đồngkg, có loại còn lên tới 90 ngàn đồng/kg, tức là gần 2 thúng thóc mới mua được một kg giống. Mà trồng lúa bây giờ thì tính lờ lãi cũng may chăng được 2 thúng thóc đó là cùng.
Đến xã Bình Minh, huyện Bình Giang (Hải Dương) khi HTX Bình Minh đang cung ứng giống lúa cho nông dân. Chủ nhiệm HTX Bình Minh Vũ Xuân Cuộc cho biết, vụ mùa vừa rồi chúng tôi cung ứng cho dân tới 3,7 tấn giống lúa lai. Vậy mà nhiều người vẫn không có giống để làm. Được trợ giá dân đăng kí nhiều, tranh nhau lấy giống, thậm chí còn đánh nhau, buộc CA phải vào cuộc. Vụ mùa này chúng tôi sẽ cung ứng khoảng 5,3 tấn chủ yếu là Thục Hưng 6 và khoảng 1 tấn Q. ưu 1. Nhưng nếu không có trợ giá thì dân cũng không dám cấy. Vì nếu tính như giá hiện tại, có 3 Cty báo giá xuống gồm Cty Thanh Bình, Cty TNHH một thành viên Giống cây trồng Hải Dương, Cty CP Kiên Giang thì 1 Cty báo giá Thục Hưng 6 là 72 ngàn đồng/kg, 2 Cty còn lại báo giá 67 ngàn đồng/kg. Còn giá Q. ưu 1 thì 3 Cty đều báo giá là 72 ngàn đồng/kg, Syn 6, 3 Cty báo giá 78 ngàn đồng/kg. Theo giá đó thì dân phải mất một thúng thóc mới mua được 1kg giống. Trong khi đó, giống lúa thuần năng suất cũng cao, dễ làm mà chỉ có 60 ngàn đồng/10kg. Nếu không có trợ giá thì lúa lai không thể vào được đâu.
Bà Nguyễn Thị Lai, chủ cửa hàng lúa giống tại thị trấn Tam Sơn (Vĩnh Phúc) cho biết: “Giá lúa TH3-3 ở ngoài chỉ có 35 ngàn, nhưng giá trợ 60%, giá lên tới trên 50 ngàn đồng/kg. Bồi tạp Sơn Thanh bình thường vụ mùa vừa rồi Cty giao cho đại lí có 41-42 ngàn đồng/kg nhưng trợ giá đẩy lên 44 là ít. Thế mới biết trợ giá, giá giống đẩy lên khủng khiếp”. Bà Lai cũng cho biết thêm, hiện nay, giống Syn 6 đã bị đẩy lên tới 84 ngàn đồng/kg. Lí do là vì giống không có nhưng lại đưa vào cơ cấu trợ giá.
Như vậy, dù giá tăng lên rất cao, nhưng nông dân vẫn thấy lợi và vẫn đổ xô vào mua giống. Tỉnh sẽ mừng vì dân "thích lúa lai", nhưng nguồn ngân sách có được từ thuế của dân đóng góp cứ hao dần đi trong khi trong khi năng suất, chất lượng và giá thành của hạt lúa không biết tăng được bao nhiêu?
Những chiêu nâng giá
GĐ một đơn vị cung ứng giống lúa lai trợ giá độc quyền cho một tỉnh đưa cho tôi xem bảng thông báo giá của Cty TNHH Cường Tân (Nam Định) do PGĐ Cty Lưu Văn Minh kí: “Đây, Cty TNHH Cường Tân báo giá vụ này, giống lúa lai Nhị ưu 838-CT là 48 ngàn đồng/kg, giống lúa lai TH3-3 là 48 ngàn đồng/kg. Nhưng Cty này lại nói “thông báo này chỉ có hiệu lực từ 10/11/2009 đến khi có thông báo giớ mới. Tất cả các thông báo trước ngày 10/11/2009 đều không có giá trị”. Trên cơ sở này tôi trình Sở NN-PTNT, Sở NN-PTNT báo cáo với tỉnh giá giống TH3-3 và Nhị ưu 838-CT do Cty bán giống báo là 48 ngàn đồng/kg. Đơn vụ cung ứng trong tỉnh được phép cộng thêm 2.000đ/kg để chi phí cho công vận chuyển, khuân vác… ra giá trợ giá là 50 ngàn đồng/kg. Và, tỉnh sẽ quyết định giá như vậy. Nếu hỗ trợ 50% thì nông dân chỉ phải đóng cho đơn vị cung ứng là 25 ngàn. Nhưng thực tế đôi khi nó không diễn ra như thế. Vì Cty thông báo giá kiểu như trên, nên khi tỉnh có quyết định trợ giá là 25 ngàn đồng/kg là ngay lập tức Cty có thể tăng giá. Lúc đó thì mình chịu rồi, phải báo cáo tỉnh là tăng giá và thu thêm của dân thôi. Thị trường và sự độc quyền về giống nên tạo ra điều ấy thì mình chịu thôi. Đấy là cái trò của nhà cung cấp giống lúa lai”.
"Nếu cung ứng giống có trợ giá qua các Cty bán giống thì giá sẽ luôn bị ép. Trong khi đó Sở NN-PTNT chỉ chọn được một vài giống, một vài Cty để cung ứng trực tiếp giống cho dân thôi. Ngoài chi phí trung gian cho giống được trợ giá đã làm đội giá lên" - ông Nguyễn Đức Dương, GĐ Sở NN-PTNT Hải Dương
Vậy nhưng, một Cty cung ứng giống lúa lai độc quyền ở Nam Định lại khẳng định rằng: “Đôi khi các Cty được tỉnh chỉ đạo cấp giống trợ giá lại muốn báo giá kiểu đó để dễ bề “điều chỉnh”. Vậy thì, hoá ra, cả Cty bán giống và đơn vị cung cấp giống trợ giá trực tiếp cho nông dân đều có “bài” nâng giá của mình. Nếu sóng phẳng theo thị trường thì ắt hẳn điều đó sẽ khó xảy ra.
Thực tế thì việc báo giá như kiểu của Cty TNHH Cường Tân sẽ vô tình hoặc cố ý mở ra cho mình và các đối tác của mình hướng tăng giá bất thường. Một số đại lí bán giống cho rằng, nếu không có trợ giá chắc chắn giá của Cty báo cho một vụ sản xuất sẽ ổn định. Vì bán ngoài thị trường, không phải hôm nay bán giá này, mai bán giá kia được, như thế dân sẽ bỏ không mua nữa, thậm chí “cạch đến già”. Tuy nhiên, do nằm trong cơ cấu trợ giá đến 50-60% rồi, nên số tiền mà dân phải bỏ ra chỉ còn non nửa, khi đó bảo họ đóng thêm một ít thì dân vẫn có thể chấp nhận được. Nhưng cái thiệt của dân là họ chẳng bao giờ biết được giá thực của các loại giống lúa trợ gía này. Và đó càng là điều kiện để các Cty cung ứng đẩy giá lên trời. Và khi không có trợ giá thì hẳn diện tích lúa lai sẽ bị giảm xuống là điều dễ hiểu.
Sau nhiều năm trực tiếp chỉ đạo sản xuất và cũng là người yêu thích giống lúa lai, ông Dương Văn Sơn, PCT UBND huyện Sông Lô (Vĩnh Phúc) cho rằng tình hình giống lúa lai cho vụ xuân 2010 này có thể là thiếu giống thật, nhưng có thể là thiếu giả tạo để các Cty cung ứng giống lúa lai đã độc quyền lại càng độc quyền hơn. Họ găm hàng lại và tạo nên sốt giả. Nhưng khi các tỉnh đã định hình giống nào rồi, đưa vào cơ cấu rồi, nhất là cơ cấu được trợ giá rồi thì không thể thay đổi được, gần đến vụ buộc người sản xuất, người cung ứng trực tiếp phải tìm mua giống đó, giá cao cũng phải mua. Đó cũng là một nghệ thuật tăng giá. Mà, nghệ thuật này chỉ sinh ra do yếu tố độc quyền và quá phụ thuộc vào nguồn giống mà thôi.
