Số diện tích còn lại giao cho công nhân và người dân, hoặc bị người dân xâm lấn.
Muốn đòi lại cũng không được, bởi thế hàng ngàn ha đất rừng chủ quản lý một người, sử dụng lại là người khác. Các Cty lâm nghiệp và lâm trường giống như chuyện “đười ươi giữ ống”. Tình trạng này kéo dài không biết đến bao giờ...
Tổng diện tích rừng và đất rừng tỉnh Yên Bái giao và cho thuê đối với 4 Cty lâm nghiệp và 3 lâm trường là 15.929,44 ha, sau khi giao cho Cty CP Cao su Yên Bái và Cty CP luyện kim khai khoáng Việt Đức hiện còn 14.336,14 ha. Như vậy, các Cty lâm nghiệp và lâm trường đang là những “đại điền chủ” lớn nhất tỉnh Yên Bái hiện nay.
Như chúng tôi đã phản ánh ở bài viết trước, thì các “đại điền chủ” rừng và đất rừng này đang ngắc ngoải sống dở chết dở.
Hai lâm trường Lục Yên và Văn Yên mấy năm nay không báo cáo nổi tài chính, thực chất đã chết từ lâu, nhưng do hồn ma chưa thoát xác, nên hai chữ "lâm trường" vẫn còn tồn tại vì cái xác chưa chôn được.
Lâm trường Văn Chấn cũng chẳng khá hơn, hiện đang sống thoi thóp nhờ số tiền quỹ chi trả môi trường rừng. Nhưng vẫn đang phải gánh trên vai món nợ 2,141 tỷ (lấy tròn số) thì chưa biết lấy gì để trả.
Trong khi đó hàng chục ngàn hộ dân đang thiếu đất SX, nảy sinh mâu thuẫn, khiến họ xâm lấn đất rừng của các lâm trường và các Cty lâm nghiệp đang quản lý.
Cty Lâm nghiệp Yên Bình được tỉnh Yên Bái cấp sổ đỏ 1.433,1 ha, trong đó có 41 ha đất giao, 1.397,4 ha đất thuê lâu dài ở 6 xã: Tân Nguyên, Bảo Ái, Cẩm Ân, Tân Hương, Đại Đồng và thị trấn Yên Bình. Nhưng thực chất Cty đang trồng và kinh doanh trên diện tích 558 ha, còn 874 ha người dân và công nhân đang canh tác.
Giải thích vì sao lại có chuyện trái khoáy này, ông Phạm Đăng Hân, GĐ Cty giải thích: Trước đây do thiếu vốn để trồng rừng, nguyêu liệu không tiêu thụ được, lãi suất tiền vay lại cao, có năm lãi suất 2,5%/tháng. Buộc lâm trường khi đó phải giao cho dân và công nhân lâm trường trồng rừng với thỏa thuận ăn chia theo tỷ lệ nhất định. Đến nay số diện tích đó đang nằm trong tay người dân rất khó đòi...
Theo tìm hiểu của chúng tôi, Cty đã thực hiện việc thu quản lý phí đối với diện tích 874 ha thì vấp phải sự phản ứng quyết liệt của người dân.
Họ lý luận rằng: Trước đây lâm trường không có tiền trồng rừng phải mời chúng tôi trồng để mà giữ đất. Dân tự bỏ vốn trồng, Cty có giúp chúng tôi gì đâu mà đòi ăn chia? Thế là xảy ra kiện cáo, đơn từ gửi đi khắp nơi, Cty đành thôi cho xong chuyện. Hình thức quản lý rừng này là chuyện “đười ươi giữ ống”, Cty không hề thu được lợi ích gì từ diện tích rừng này.
Trong số diện tích 558 ha mà Cty đang quản lý trong đó khoảng 300 ha Cty khoán theo các hình thức: Khoán trắng cho công nhân, khi khai thác công nhân nộp lại cho Cty phần trăm theo quy định: Tiền quản lý, tiền lập hồ sơ trồng và khai thác.
Hình thức thứ hai: Cty và công nhân cùng góp vốn đầu tư, khi rừng đến tuổi khai thác lợi nhuận chia đôi. Còn 258 ha Cty tự bỏ vốn trồng, thuê người bảo vệ. Trong số đó có khoảng 100 ha thì giao giá trị rừng hiện có nếu ai có tiền trả cho Cty một lần, đến khi khai thác họ toàn quyền bán, lỗ lãi họ chịu. Hình thức giao giá trị rừng này không khác gì chuyện bán rừng non để có tiền trang trải nợ nần.
Với các hình thức khoán rừng trên, có thể hiểu đây là một kiểu “phát canh thu tô” mới và bán rừng non mà Cty buộc phải làm vì không có vốn trồng rừng.
Cũng tương tự như Cty Lâm nghiệp Yên Bình, Cty Lâm nghiệp Việt Hưng được giao và cho thuê đất 2.201,75 ha. Ông Mai Văn Hoàng, GĐ Cty cho biết: Trong đó giao khoán theo Nghị định 135 khoảng 1.500 ha, số công nhân nhận giao khoán là 500 ha còn lại giao cho các hộ dân.
Rừng trồng ở Cty Lâm nghiệp Việt Hưng
Mặc dù đây là đất Cty thuê, nhưng trước đó đã giao theo Nghị định 01, Cty muốn thu hồi số đất đó cũng không thu được, vì cuộc sống người dân đã gắn bó với rừng rồi. Các hộ đều có đơn nhận khoán, Cty chỉ thu không quá 5% theo Quyết định 178 của Bộ NN-PTNT. Còn lại hơn 700 ha Cty tự bỏ vốn trồng rừng, khoán cho công nhân từng công đoạn.
Điển hình cho việc “đười ươi giữ ống” là Lâm trường Lục Yên. Với diện tích thuê 1.521,5 ha đất rừng, lâm trường đã giao khoán cho 76 hộ gia đình công nhân và người dân trong khu vực.
Nhưng theo kết luận thanh tra của Sở Tài nguyên - Môi trường Yên Bái số 1566/KL-STNMT ngày 5/8/2014 thì thấy việc giao khoán rừng của Lâm trường Lục Yên “tùm lum” hết chỗ nói.
Xin được nêu một vài ví dụ mà kết luận thanh tra đã nêu: Tại xã Trung Tâm, lâm trường giao khoán được 167,7 ha còn 35,5 ha chưa giao khoán được. Diện tích và ranh giới giao khoán cũng vênh nhau khá lớn.
Ví dụ, gia đình ông Ngô Văn Tuấn - thôn Vạn Thìu, Trần Văn Liên - thôn Sài Dưới, Trần Văn Phụng - thôn Ngòi Thìu, ranh giới đất giao khoán không đúng giữa bản đồ và thực tế. Tổng diện tích đất rừng lâm trường chưa giao khoán ở 7 xã là 777,6 ha.
Theo kết luận thanh tra thì toàn bộ diện tích đất lâm trường thuê để trồng rừng, lâm trường đều khoán lại cho người dân và công nhân trồng, toàn bộ 100% tiền vốn người dân tự bỏ ra, lâm trường thu chi phí quản lý là 30%. Kết luận thanh tra phải hạ một câu, gọi kiểu khoán này là: Hình thức phát canh thu tô.
Thực tế Lâm trường Lục Yên có thu được 30% giá trị rừng mà người dân khai thác khi mà bộ máy của lâm trường đã tê liệt từ mấy năm nay?
Cũng trong tình cảnh thê thảm như vậy, Lâm trường Văn Yên hiện còn 527 ha, thực tế lâm trường chỉ quản lý giao khoán cho công nhân và người dân hơn 200 ha, còn lại 300 ha thì bị xâm lấn và đất dốc, sỏi đá không trồng gì được.
Bộ máy của lâm trường hiện còn 16 người, ai kiếm được việc gì thì làm, cả GĐ và PGĐ đều đi làm thuê, khi thì nhận việc chỉ đạo trồng cao su, khi gieo quế bán cho dự án trồng rừng, mọi người phải tự bỏ tiền để đóng bảo hiểm. Mong ước lớn nhất của cán bộ và công nhân ở đây là lâm trường sớm được giải thể, để mọi người tự kiếm việc làm. Còn cứ như hiện nay thì tương lai vô cùng mù mịt.
