Rượu vang nhập khẩu từ Australia được bán trong một siêu thị ở Hàng Châu (Chiết Giang, Trung Quốc). Ảnh: CNN.
Nhà sản xuất rượu vang Jarrad White lập nghiệp từ miền Nam Australia đã đầu tư gần 10 năm để chen chân vào thị trường khổng lồ Trung Quốc. Bỗng chốc, tương lai kinh doanh bị đe dọa xóa sổ chỉ trong vài tháng.
Cay đắng là nguyên nhân không phải do chất lượng rượu vang từ xưởng của White, vốn đặt tại McLaren Vale - một trong những vùng trồng nho thượng hạng ở miền Nam Australia. Cơ nghiệp của White bị đe dọa lại là hệ quả của nhiều tháng xung đột về ngoại giao giữa chính phủ hai nước.
Mức thuế “triệt hạ”
White đã sống tại Thượng Hải được nhiều năm, sở hữu thương hiệu vang Jarressa Estate đã có chỗ đứng trong thị trường tăng trưởng rất nhanh và vẫn đang trong giai đoạn bùng nổ nhu cầu. Đến giữa năm 2020, hơn 96% sản lượng rượu vang Jaressa Estate được tiêu thụ tại Trung Quốc, tương đương với khoảng 7 triệu chai tiêu chuẩn mỗi năm.
Đột nhiên vào tháng 11 năm ngoái, chính quyền Bắc Kinh công bố các mức thuế “triệt hạ” nhằm thẳng vào rượu vang xuất xứ Australia, sau một cuộc điều tra chống bán phá giá mà nước sở tại cho rằng rượu vang Australia được bán quá rẻ trên thị trường trong nước. Căn cứ của cuộc điều tra là đơn thư từ các nhà sản xuất vang Trung Quốc.
Từ đó, White khẳng định ông không bán nổi dù chỉ là 1 chai lẻ. Nhà kho của Jarressa Estate đặt tại Adelaide đã lèn chặt các thùng hàng, hy vọng có ngày mức thuế cao không tưởng được bãi bỏ. “Tình hình quá thê thảm, chúng tôi không thể trả nợ cho các nhà cung cấp nguyên liệu”, White than thở.
Nhưng White không cô độc. Hàng trăm nhà sản xuất rượu vang khác của Australia cùng chung cảnh chờ đợi trở lại được với thị trường Trung Quốc vì họ đã đầu tư quá nhiều vào đây.
Theo Hiệp hội Vang Australia, giá trị xuất khẩu vang vào thị trường Trung Quốc rớt xuống gần 0 trong tháng 12 năm ngoái. Tính cả năm 2020, tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này giảm 14%, xuống còn khoảng 1 tỷ đôla Australia (790 triệu USD).
Trung Quốc quả quyết các biện pháp là công bằng và cần thiết để ngăn chặn rượu vang giá rẻ nhập khẩu bóp chết thị trường trong nước. Trong khi đó, ngành công nghiệp rượu vang Australia nói rằng đó chẳng qua là tình hình căng thẳng ngoại giao giữa hai quốc gia.
Không chỉ rượu vang khốn đốn. Thịt bò, gỗ cũng bị vạ lây và tình hình không có dấu hiệu sớm được cải thiện.
Alister Purbrick, nhà sản xuất rượu vang thế hệ thứ tư sở hữu tập đoàn Tahbilk, nói rằng, Australia đã xây dựng thị trường ở Trung Quốc nhiều năm, nhưng kinh doanh bung nổ phải tính từ năm 2015 khi 2 nước ký Hiệp định Thương mại tự do, gỡ bỏ 14% thuế đánh vào rượu vang nhập khẩu từ Australia.
“Có nhiều bài học chúng tôi rút ra từ quãng thời gian khó khăn này, phải làm sao làm ăn với một thị trường mà khi nó đổ sụp một ngày nào đó thì nó cũng không hạ sát chúng tôi như thế này”, Alister Purbrick từ tập đoàn Tahbilk rút ra kinh nghiệm từ hệ quả phụ thuộc vào Trung Quốc hay bất kỳ một thị trường nào khác.
Như được sạc pin khủng, kinh doanh phất lên nhanh chóng và duy trì tăng trường ổn định. Năm 2018, lần đầu tiên vang Australia xuất sang Trung Quốc đạt kim ngạch 1 tỷ USD, còn 10 năm trước đó chỉ là 73 triệu USD. Các dòng vang đỏ Australia được ưa chuộng nhất, theo Purbrick. Gần đây thì có thêm vang trắng và vang nổ.
Sát thủ Covid-19
Zheng Li, một nhà kinh doanh rượu vang ở Hàng Châu lý giải vang Australia có chỗ đứng (Pháp hiện là nhà xuất khẩu vang lớn nhất vào Trung Quốc, xếp trên Australia, tiếp đó là vang Chile) vừa do giá rẻ hơn, vừa do nhãn hiệu dễ hiểu hơn với người bản địa khi xếp cạnh các thương hiệu khác từ châu Âu.
Zheng lấy ví dụ, nhà sản xuất Treasury Wines đổi thương hiệu từ Penfolds ở các thị trường khác thành Bins gồm có Bin 8, Bin 28, Bin 389. Cách đặt tên đơn giản và dễ đi vào trí nhớ của người Trung Quốc hơn.
Nhưng những cố gắng của ngành rượu vang Australia, từ quảng cáo về điều kiện tự nhiên, khí hậu, đến sự cộng hưởng với làn sóng du học hay du lịch, đã vấp phải đối thủ cứng đầu - Covid-19.
Alister Purbrick - giám đốc tập đoàn Tahbilk trên cánh đồng nho của gia đình ở Victoria (Australia). Ảnh: CNN.
Tháng 4/2020 là điểm khởi đầu cho chuỗi ngày thất vọng của ngành rượu vang Australia, khi Thủ tướng Scott Morrison nhắc đến một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc virus gây ra Covid-19 khiến Bắc Kinh nổi đóa. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Geng Shuang tuyên bố đó là ý kiến “vô trách nhiệm cao”.
Khắc họa bổ sung cho căng thẳng giữa hai nước là cảnh báo từ đại sứ Chen Jingye. “Có thể một người Trung Quốc bình thường cũng phải đặt câu hỏi tại sao chúng ta uống vang Australia, tại sao chúng ta ăn thịt bò Australia”, ông Chen nói với tờ Tài chính Australia vào thời điểm đó.
Và gỗ, rượu vang, thịt bò, than đá Australia bắt đầu gặp khó. Tháng 8, Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo mở cuộc điều tra chống bán phá giá với rượu vang Australia. Đến tháng 11, mức thuế nhập khẩu 212% được áp dụng đến thời điểm này. Purbrick thừa nhận, 1/4 sản lượng từ lò rượu Tahbilk Winery của gia đình ông vốn vẫn được xuất sang Trung Quốc thì giờ trở về 0.
Chuyển hướng thị trường
Khi cơ hội thị trường Trung Quốc chưa tìm thấy điểm sáng trong tương lai gần, một số nhà sản xuất rượu vang Australia bắt đầu đi tìm thị trường mới, dù biết rằng hiếm đâu có thể thay thế quốc gia tỷ dân.
Ấn Độ cũng có dân số không kém Trung Quốc nhưng sức tiêu thụ có thể còn kém xa. Một số lại nghĩ đến xây dựng các thị trường từ con số 0 như ở Kazakhstan hay Uzbekistan. Anh khi hoàn tất Brexit cũng là một địa điểm hứa hẹn.
Lee McLean từ Hiệp hội Vang Australia dự báo, “thực tế cho thấy thoát hiểm khỏi tình trạng lúc này không phải là vài tháng mà sẽ mất vài năm”. Đấy là chưa kể đến tình huống mà nhiều nhà sản xuất lo ngại, rằng khi có thể trở lại thị trường Trung Quốc thì lúc đó thị phần cùng thị hiếu đã chuyển sang vang Chile có cùng khẩu vị và giá cả khiến cạnh tranh sẽ thêm gay gắt.
Australia hiện là nước xuất khẩu rượu vang lớn thứ 5 thế giới, có nhiều vùng thổ nhưỡng trồng nho nổi tiếng thế giới như Barossa Valley ở miền Nam hay Hunter Valley ở bang New South Wales. Số liệu của Hiệp hội Vang Australia cho thấy mỗi năm ngành công nghiệp này đóng góp khoảng 35 tỷ USD cho nền kinh tế.
Trước tháng 11 năm ngoái, Trung Quốc là thị trường lớn nhất của rượu vang Australia. Trong năm 2019, hơn 1/3 sản lượng vang Australia được xuất khẩu sang Trung Quốc, đem lại doanh thu 840 triệu USD, về giá trị còn lớn hơn cả Mỹ - Anh - Canada cộng lại.
