Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười - nhà lãnh đạo luôn lo lắng cho dân

Giao đất, giao rừng cho dân

Tỉnh Vĩnh Phú có khu công nghiệp Việt Trì - Lâm Thao, nhà máy giấy Bãi Bằng nên Bác Mười thường về kiểm tra công việc. Trong một lần thăm nhà máy giấy Bãi Bằng, Bác yêu cầu tỉnh Vĩnh Phú báo cáo về tình hình cung cấp nguyên liệu cho nhà máy, có công suất 5 vạn tấn và cần 25 vạn tấn nguyên liệu. Trung ương giao cho các lâm trường quốc doanh của Vĩnh Phú, Tuyên Quang cung cấp nguyên liệu, nhưng hàng năm vẫn thiếu, mỗi năm nhà máy chỉ sản xuất cầm chừng hai vạn tấn.

Tổng Bí thư Đỗ Mười thăm một hộ làm kinh tế giỏi ở Bắc Giang (tháng 9/1994) (Ảnh: TTXVN)

Trong buổi họp, có đồng chí Hoàng Quy - Bí thư tỉnh ủy và tôi được ngồi cạnh Bác Mười để báo cáo. Bác rất bức xúc về tình hình thiếu nguyên liệu trầm trọng và kéo dài. Bác hỏi vì sao có nhiều lâm trường mà lại không cung cấp đủ nguyên liệu. Bác nói gay gắt: “Trung ương làm nhà máy, địa phương phải làm vùng nguyên liệu tập trung, đất nước đang cần rất nhiều giấy, mình phải tự sản xuất, hạn chế nhập ngoại. Vĩnh Phú là tỉnh trung du, có ba phần từ diện tích đất là đồi rừng, lại có lâm trường quốc doanh sao không làm được?”. Bác đập tay lên bàn, rồi tiện tay kéo cổ áo tôi ra phía sau và hỏi:

- Các anh có làm được không? Anh là kỹ sư nông nghiệp còn trẻ mà không làm được à?

Tôi lo lắng trả lời:

- Thưa bác Vĩnh Phú đang làm, đã xây dựng lâm trường quốc doanh, trồng rừng tập trung thâm canh nhưng vẫn phải có thời gian và tìm hiểu thêm nguồn cung cấp nguyên liệu khác nữa.

Bác lại hỏi: Nguồn nào và bao giờ làm? Để hai vạn tấn giấy một năm là không được?

Tôi mạnh dạn thưa: “Báo cáo bác nếu chỉ dựa vào lâm trường quốc doanh thì không đủ sức ạ”.

Bác nói ngay: “Vậy còn sức nào nữa, thế thì các anh phải xuống bàn với dân, hỏi cách làm nguyên liệu”.

Ông Lê Huy Ngọ, nguyên Bộ trưởng NN&PTNT chia sẻ những kỷ niệm làm việc cùng cố Tổng Bí thư Đỗ Mười

Được gợi ý của Bác Mười làm chúng tôi vui hẳn lên, cuộc bàn luận trở nên sôi nổi, vui vẻ vì đó cũng là vấn đề tỉnh Vĩnh Phú đang trong quá trình khảo sát, tìm tòi về hướng đi lên cho kinh tế đồi rừng theo mô hình RV (rừng - vườn) mà trong dân đang làm.

Cuộc bàn bạc đang sôi nổi, một ông bạn ngồi cạnh tôi nói nhỏ: - Ngọ ơi, cẩn thận nhé, đứt hết khuy áo rồi.

Không sao, cụ thương cụ mới kéo áo mình để nhắc nhở thôi, chắc không lột áo đâu.

Sau cuộc họp, mọi người ra về, Bác Mười quay sang hỏi tôi:

- Ngọ ơi! Tớ nói thế cậu có giận không?

Tôi hết sức cảm động thưa:

- Bác lo cho nhà máy, cho dân như vậy sao dám giận. Bác đã truyền nhiệt huyết sang cho mọi người, việc này Vĩnh Phú sẽ tiếp tục tìm cách để làm tốt hơn.

Sau cuộc họp thường vụ, Tỉnh ủy lại phân công xuống các huyện để tìm hiểu cách tháo gỡ. Tôi được cử xuống huyện Đoan Hùng. Vì trước đó đồng chí Trần Văn Đăng, Bí thư Huyện ủy đã nghiên cứu mô hình RV nên đưa chúng tôi xuống xã Minh Tiến có nhiều mô hình về vườn rừng trồng diễn, trồng vầu phát triển rất tốt, đây chính là nguồn nguyên liệu làm giấy. Hỏi ra mới biết dân không bán nguyên liệu cho nhà máy vì giá thu mua rẻ và đất đai ít vì chỉ trồng trong vườn.

Nguyên Bộ trưởng NN-PTNT Lê Huy Ngọ viết về những ngày làm việc cùng nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười (Ảnh: Văn Việt)

Một thời gian sau Bác Mười lại lên kiểm tra, chúng tôi đưa Bác xuống thăm xã Minh Tiến. Bác rất vui thấy nguồn nguyên liệu trong dân phát triển tốt. Khi về họp thường vụ tỉnh ủy, Bác hỏi:

- Làm thế nào để dân bán cho ta.

Tôi báo cáo:

- Vấn đề thứ nhất là nâng giá mua ngang với giá của bên ngoài. Thứ hai là muốn có nhiều nguyên liệu thì phải giao đất rừng cho dân tự quản, tự chăm sóc và bán cho nhà máy. Báo cáo với bác Đỗ Mười, vấn đề này thật không dễ dàng. Vì Vĩnh Phú lúc đó đang trải qua thời kỳ “hậu khoán hộ” từ khoán lúa, khoán hoa màu, Vĩnh Phú đang làm thử việc “giao khoán đất rừng cho dân”. Báo cáo với Bác điều đó liệu có lo ngại hậu họa gì không? Bài học về “khoán hộ” đã là “nhỡn tiền”.

Bác nghe xong thấy việc nghiên cứu của tỉnh là có cơ sở và quyết tâm của tỉnh là rất có trách nhiệm. Bác hỏi các đồng chí đã nghĩ kỹ chưa, và đồng ý để tỉnh làm thử một huyện.

Sau đó, thường vụ tỉnh giao cho đồng chí Trần Văn Đăng, Bí thư Huyện ủy lên kế hoạch thực hiện. Từ huyện Đoan Hùng làm thí điểm tốt, chúng tôi nhân điển hình cho toàn tỉnh và từ đó việc cung cấp nguyên liệu được hỗ trợ lớn từ phía hộ dân làm kinh tế đồi rừng cho nhà máy giấy đã được giải quyết cơ bản lâu dài. Công suất nhà máy giấy Bãi Bằng đã đạt năm vạn tấn và đang phấn đấu nâng lên mười vạn tấn mỗi năm.

Nếu hồi đó Bác Mười không thúc đẩy quyết liệt đòi hỏi Vĩnh Phú thì liệu bây giờ chúng ta có vùng nguyên liệu và sản lượng giấy như bây giờ không?
 

Nhất nước, nhì phân

Khi Bác làm Phó Thủ tướng, Bác rất quan tâm chỉ đạo nông nghiệp. Bác luôn nhắc nhở: Nhất nước – nhì phân.

Còn nhớ năm 1971, nước ta chịu một trận lụt lịch sử. Mưa to, tổ hợp lũ sông Đà, sông Lô, sông Gâm gây lũ lớn. Vĩnh Phú bị vỡ đê, Hà Nội và các tỉnh ven sông Hồng bị uy hiếp nặng nề. Vĩnh Phú phải mất mấy năm mới khôi phục lại đời sống của dân.

Nguyên Bộ trưởng NN-PTNT Lê Huy Ngọ viết về những ngày làm việc cùng nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười (Ảnh: Văn Việt)

Thông thường, nước ta cứ khoảng mười năm lại lặp lại những trận lụt kinh hoàng như vậy. Bác Mười cùng với các ngành đã tập trung chỉ đạo làm thủy điện; sau Thác Bà là đến Hòa Bình và sau đó là Tuyên Quang để vừa có nguồn điện lớn cho đất nước, vừa hạn chế được lũ lụt, giảm nhẹ thiên tai và điều tiết nước chống hạn cho đồng bằng Bắc bộ trong mùa khô hạn. Hệ thống thủy điện Thác Bà - Hòa Bình - Tuyên Quang là một minh chứng cho thấy tầm nhìn chiến lược và khai thác, sử dụng tổng hợp tài nguyên nước.

Có một lần Bác Mười lên Vĩnh Phú kiểm tra nhà máy sản xuất phân lân Lâm Thao, Bác thân mật nói với tôi:

- Ngọ ơi! Nước mình mỗi năm phải nhập bốn, năm triệu tấn phân bón rất tốn ngoại tệ, liệu mình có tự sản xuất được không?

Bác thường xuyên đến kiểm tra và yêu cầu tỉnh Vĩnh Phú phải hỗ trợ để thúc đẩy và mở rộng sản xuất phân lân Lâm Thao, phân tổng hợp NPK. Sau này, tôi được biết từ apatit Lào Cai đến phân lân Lâm Thao và các cơ sở sản xuất phân bón như đạm Bắc Giang đều được Bác Đỗ Mười chỉ đạo thúc đẩy tiến độ thực hiện. Khi gặp chúng tôi, Bác thường nói: Nước ta, ngành nông nghiệp là cơ bản. Vì vậy trước tiên công nghiệp phải phục vụ nông nghiệp, nông nghiệp có phát triển thì mới yên dân và công nghiệp mới phát triển nhanh được.
 

Giữ bát cơm cho dân

Khi tôi làm Bộ trưởng Bộ NN-PTNT, Bác làm cố vấn BCH Trung ương Đảng, Bác thường gọi điện sang nhắc nhở công việc:

- Phải giữ bằng được bát cơm cho dân. Đất nước mình người đông, đất hẹp, phải giữ đất trồng lúa, anh phải báo cáo với Thủ tướng, chỉ ra đất lúa chỗ nào, phải đưa công nghiệp lên vùng đất đồi, phải bảo vệ an ninh lương thực, phải đảm bảo bát cơm cho dân.

Một hôm tôi đến thăm, Bác nói luôn:

- Hôm nay tôi muốn chú nói thôi, không phải là báo cáo nhá, vậy đất nông nghiệp còn được bao nhiêu? Đất lúa phải giữ lại bao nhiêu? Có nói được không?

Nhưng có lẽ cảm động nhất là khi tôi đi làm công tác chống lụt bão. Những trận lụt bão lớn, tôi thường trực tiếp đi xuống vùng lũ chỉ đạo việc cứu dân. Trong những lúc khẩn cấp đó, Bác luôn gọi điện xuống kể cả lúc đêm khuya. Năm 1999, trận lũ lịch sử đổ bộ vào miền Trung, giữa đêm Bác gọi:

- Chú đang ở đâu đấy?

- Em đang ở hồ Phú Ninh, Quảng Nam.

- Thành phố Tam Kỳ lụt sâu không?

Tôi trả lời:

- Lụt sâu 2,5 đến 3m, nguy hiểm lắm, Bác ạ.

- Vậy có phải xả lũ hồ Phú Ninh không?

- Báo cáo Bác, xả lũ thì tính mạng người dân vô cùng nguy hiểm.

- Vậy thì làm sao?

- Theo dõi mực nước lên, chuẩn bị mọi phương tiện cứu đập, cứu dân, đồng thời cảnh báo cho dân biết được để chủ động và điều động cấp tốc 2.000 bộ đội lên bảo vệ mặt đập.

- Có được không?

- Được ạ!

- Thế nhá, Ngọ báo cáo với các đồng chí địa phương, quân đội dù phải gian khổ đến mấy cũng phải bảo vệ đập, bảo vệ dân.

Chúng tôi như đã được tiếp lửa từ trái tim người lãnh đạo luôn lo lắng cho dân. Và đêm đó, trận lụt lịch sử đó, đập Phú Ninh được bảo vệ an toàn.

Thời gian tôi làm Phó trưởng ban thường trực Ban tổ chức Trung ương Đảng (1991 - 1997), tôi được gần Bác nhiều hơn. Tôi nhận thấy Bác là con người có tầm nhìn chiến lược về sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, luôn xả thân vì công việc, vì dân, vì nước; làm việc gì cũng quyết liệt theo đuổi, đôn đốc đến cùng.
 

Vơi nỗi khổ của dân

Thời gian trôi đi, có một hôm Bác Mười nhắn tôi xuống đón bác ở cầu Việt Trì. Xe của Tỉnh ủy xuống đón. Khi nhìn thấy tôi, Bác gọi:

- Ngọ ơi, lên đây ngồi với tớ.

Tôi nói, thôi xin phép Bác cho tôi ngồi xe sau cũng được. Nhưng Bác Mười bảo: “Chú cứ lên đây”.

Tôi lên xe cùng Bác Mười. Qua vài câu chuyện thăm hỏi công việc và hoàn cảnh gia đình, Bác quay sang hỏi tôi: “Chú quê ở Thanh Hóa, thỉnh thoảng có về thăm quê không. Có khi nào chú muốn về quê công tác không? Thanh Hóa đang thiếu cán bộ lãnh đạo”.

- Thưa bác, tuy là người Thanh Hóa nhưng đã xa quê hơn ba chục năm rồi và cũng ít được quan hệ với các vị lãnh đạo và cán bộ lão thành của tỉnh.

- Không sao, trước lạ sau quen. Ở đâu cũng là công việc của Đảng. Vĩnh Phú gồm ba tỉnh Vĩnh Yên, Phú Yên, Phú Thọ nhập lại, chú làm được thì về Thanh Hóa cũng làm được. Tôi tin tưởng chú.

Suốt ngày hôm đó, Bác Mười đã gặp gỡ trao đổi ý kiến với Thường vụ Tỉnh ủy và một số đồng chí cán bộ lão thành cách mạng đến khuya, rồi về thẳng Hà Nội.

Nguyên Bộ trưởng NN-PTNT Lê Huy Ngọ viết về những ngày làm việc cùng nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười (Ảnh: Văn Việt)

Sau đó, Bác Nguyễn Văn Linh lên thăm Vĩnh Phú và tháng 6/1988, tôi được Trung ương điều về làm Bí thư tỉnh Thanh Hóa. Khi về tỉnh, nhiệm vụ chính là chỉnh đốn tổ chức. Nhiệm vụ nặng nề nhưng thử thách đầu tiên với tôi lại là một số huyện mất mùa, dân bị đói.

Cũng vào thời điểm này, Trung ương đã có lệnh điều 1,8 vạn tấn gạo của Thanh Hóa ra Hà Nội. Tôi thấy dân đói mà lại điều gạo về Trung ương. Bức xúc quá nên quyết định ra Hà Nội trực tiếp báo cáo với Bác Mười. Tôi nói: “Tôi đã đi kiểm tra ba huyện Quan Hóa, Bá Thước, Như Xuân. Thấy dân đói lắm Bác ạ”.

Bác có vẻ rất lo lắng và hỏi tôi: “Dân đói hả Ngọ, thôi được rồi để tôi gọi điện báo cáo với anh Nguyễn Văn Linh. Sau đó, Bác quay lại bảo tôi: Đồng ý để lại cho Thanh Hóa 1,8 vạn tấn gạo để cứu đói cho dân”.

Ngay đêm đó, tôi về Thanh Hóa báo cáo với Thường vụ Tỉnh ủy. Sáng hôm sau, ba huyện lên nhận gạo cứu đói. Quyết định của Bác Mười lúc đó đã làm vơi bớt nỗi khổ của người dân Thanh Hóa.