Làng người Tày độc đáo ở Bắc Sơn, Lạng Sơn. Ảnh: Tùng Đinh.
Trong dòng chảy không ngừng của sự đổi mới, khi du lịch thế giới ngày càng tìm kiếm những trải nghiệm chân thực và sâu sắc, nông thôn Việt Nam nổi lên như một mảnh đất đầy hứa hẹn.
Với sự kết tinh của những giá trị văn hóa truyền thống và cảnh sắc thiên nhiên thanh bình, vùng quê Việt Nam không chỉ lưu giữ lịch sử dân tộc mà còn mang trong mình tiềm năng trở thành biểu tượng du lịch bền vững. Thế nhưng, giữa lời kêu gọi của hội nhập và sức ép của thời đại, câu hỏi đặt ra là: Làm sao để "đánh thức" viên ngọc thô này mà vẫn bảo toàn bản sắc?
Nông thôn Việt Nam từ lâu đã là một bảo tàng sống động của văn hóa và lịch sử. Từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đến các lễ hội dân gian, từ làng nghề truyền thống như gốm Bát Tràng, dệt lụa Vạn Phúc, đến các phong tục tập quán gắn liền với mùa màng, tất cả đều tạo nên một hệ giá trị không thể đong đếm.
Chỉ riêng vùng Đồng bằng sông Hồng đã sở hữu hơn 300 lễ hội truyền thống mỗi năm, trong đó nhiều lễ hội như Hội Gióng (được UNESCO công nhận) có sức hút mạnh mẽ với du khách quốc tế. Song, thực tế lại cho thấy, phần lớn các tour du lịch nông thôn ở Việt Nam vẫn còn thiếu sự đầu tư chuyên nghiệp, thường dừng lại ở mức "tham quan bề nổi", khiến du khách chỉ lướt qua thay vì đắm mình vào văn hóa bản địa.
Nhìn ra thế giới, các quốc gia phát triển đã chứng minh rằng du lịch nông thôn không chỉ là một sản phẩm du lịch mà còn là một ngành kinh tế chiến lược.
Tại Nhật Bản, làng Shirakawa-go - được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới - thu hút hơn 1,8 triệu lượt khách mỗi năm nhờ vào sự bảo tồn nguyên vẹn kiến trúc truyền thống và tổ chức các lễ hội mùa đông đặc sắc.
Tại Hàn Quốc, làng truyền thống Andong nổi bật với lễ hội mặt nạ quốc tế, mang lại nguồn thu lớn và giúp địa phương đạt hơn 800.000 lượt khách vào năm 2024.
Trung Quốc, trong khi đó, đã khéo léo khai thác các làng cổ ở Giang Nam, tạo ra doanh thu 1,2 tỷ USD từ du lịch nông thôn trong cùng năm.
Đồi lúa mâm xôi ở Mù Cang Chải, Yên Bái. Ảnh: Tùng Đinh.
Việt Nam cũng không thiếu những câu chuyện thành công. Năm 2024, Quảng Bình ghi nhận doanh thu 600 tỷ đồng từ du lịch nông thôn, thu hút hàng triệu lượt khách nhờ các mô hình sáng tạo kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên và văn hóa bản địa. Huế với nhã nhạc cung đình và các làng nghề như Thanh Toàn đã thu hút 1,2 triệu lượt khách, nhưng lại chưa tối ưu hóa các hoạt động văn hóa cho thị trường quốc tế. Đồng Tháp, với hệ sinh thái nông nghiệp đặc sắc như khu du lịch Tràm Chim, đón 750.000 lượt khách, trong đó có 40% khách quốc tế. Tuy nhiên, các điểm đến này đều có chung một hạn chế: Thiếu sự kết nối chặt chẽ giữa trải nghiệm văn hóa và chất lượng dịch vụ.
Vậy làm thế nào để du lịch nông thôn Việt Nam vươn tầm quốc tế? Câu trả lời nằm ở hai yếu tố: trải nghiệm độc đáo và chiến lược phát triển bền vững. Du lịch không chỉ dừng lại ở việc “xem”, mà phải là hành trình “sống”.
Những chương trình cho phép du khách tham gia trực tiếp vào đời sống nông thôn, như học làm gốm tại Bát Tràng, dệt lụa ở Vạn Phúc, hay trải nghiệm gieo mạ và gặt lúa tại các cánh đồng, sẽ tạo nên sự khác biệt. Hơn thế, việc thiết kế các sản phẩm du lịch mang tính “đặt hàng cá nhân hóa” - nơi du khách có thể lựa chọn các hoạt động phù hợp với sở thích - sẽ giúp nâng cao giá trị dịch vụ.
Công nghệ cũng đóng vai trò như một đòn bẩy quan trọng. Thực tế ảo (VR) có thể tái hiện những nghi lễ truyền thống hay lịch sử các làng nghề, mang đến trải nghiệm sống động cho cả những du khách không thể tham gia trực tiếp. Công nghệ thực tế tăng cường (AR) giúp cung cấp thông tin tức thời và chi tiết tại các điểm tham quan. Trong khi đó, các ứng dụng di động và hệ thống quản lý thông minh có thể cải thiện hiệu quả vận hành và tối ưu hóa trải nghiệm của du khách. Tuy nhiên, cần đảm bảo rằng công nghệ chỉ đóng vai trò hỗ trợ, không làm lu mờ tính chân thực của văn hóa bản địa.
Làng người Thái ở thị xã Mường Lay, Điện Biên. Ảnh: Tùng Đinh.
Một yếu tố không thể bỏ qua chính là lợi ích của người dân địa phương - những “người bảo tồn văn hóa” thực thụ. Trong khi các mô hình du lịch ở nhiều nơi khác có thể thương mại hóa đến mức làm mất đi bản sắc, Việt Nam cần chú trọng việc bảo tồn những giá trị gốc rễ. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, cộng đồng và doanh nghiệp trong việc xây dựng các chương trình bảo tồn dài hạn.
Lễ hội, phong tục và các làng nghề không chỉ cần được giữ gìn mà còn phải được tái hiện một cách sống động trong các sản phẩm du lịch, tạo ra nguồn lợi lâu dài và bền vững. Cũng như Bộ trưởng Lê Minh Hoan đã từng phát biểu: "Nông thôn không chỉ là nơi sinh sống, đó còn là nơi kết tinh những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Khai thác giá trị đó không chỉ giúp bảo tồn di sản mà còn biến nó thành động lực phát triển kinh tế bền vững".
Từ những làng chài ven biển miền Trung đến các cánh đồng bát ngát miền Tây Nam bộ, nông thôn Việt Nam có tất cả các yếu tố để trở thành biểu tượng của du lịch trải nghiệm. Với sự đầu tư chiến lược và cái nhìn sáng suốt, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên cạnh tranh cùng Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc trong lĩnh vực du lịch nông thôn.
Điều quan trọng là giữ vững bản sắc, để mỗi làng quê không chỉ là một điểm đến, mà còn là một câu chuyện văn hóa khơi dậy cảm xúc và sự tò mò từ du khách khắp nơi trên thế giới.
