Ồ ạt nhập khẩu cá tầm thách thức pháp luật, trái chỉ đạo của Thủ tướng?

Sau chỉ đạo "siết chặt" vẫn ồ ạt nhập khẩu, 

Liên quan đến hoạt động nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc vào Việt Nam, mặc dù sau phản ánh của Báo Nông nghiệp Việt Nam và một số cơ quan báo chí, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình đã có ý kiến chỉ đạo rà soát, kiểm tra nhưng thực tế hoạt động này vẫn diễn ra ồ ạt, rầm rộ hơn so với thời gian trước.

Thậm chí, hoạt động nhập khẩu cá tầm Trung Quốc vào Việt Nam đang có những dấu hiệu vi phạm các quy định của pháp luật, trái với chỉ đạo của Thủ tướng.

Cụ thể, ngày 28/1/2020, trước nguy cơ lây lan dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của Virus corona (nCoV) gây ra, Thủ tướng đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-TTg về việc phòng, chống dịch bệnh trong đó nêu rõ chỉ đạo cấm nhập khẩu động vật hoang dã vào Việt Nam.

Đến ngày 23/7/2020, Thủ tướng tiếp tục có Chỉ thị số 29/CT-TTg tiếp tục chỉ đạo dừng nhập khẩu động vật hoang dã còn sống hay đã chết, trứng, ấu trùng, bộ phận, dẫn xuất của các loài động vật hoang dã (trừ các loài thủy sản phục vụ sản xuất, chế biến làm thực phẩm, thức ăn chăn nuôi đã được công bố theo quy định của pháp luật…).

Mọi trường hợp nhập khẩu động vật hoang dã trái với Chỉ thị này phải xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật đối với động vật hoang dã bất hợp pháp; đối với động vật hoang dã được cơ quan thẩm quyền quản lý CITES nước ngoài cấp giấy phép xuất khẩu vào Việt Nam, cơ quan Hải quan cửa khẩu yêu cầu chủ hàng trả về nơi xuất khẩu.

Trường hợp chủ hàng không thực hiện hoặc hàng hóa không xác định được chủ hàng thì xử lý theo quy định pháp luật Việt Nam đối với động vật hoang dã bất hợp pháp.

Trao đổi với Báo Nông nghiệp Việt Nam, các chuyên gia trong lĩnh vực cá tầm khẳng định: Theo quy định hiện hành của pháp luật về lâm nghiệp, thuỷ sản và Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp thì cá tầm Xibêri hiện đang được nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam là động vật hoang dã, thuộc phụ lục II CITES.

Hoạt động khai thác mẫu vật từ tự nhiên, nuôi sinh sản, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh, chế biến được quản lý theo quy định tại Nghị định số 06/2019/NĐ-CP của Chính phủ và CITES.

Việc nhập khẩu cá tầm Xibêri từ Trung Quốc vào Việt Nam phải có giấy phép nhập khẩu do Cơ quan quản lý CITES Việt Nam cấp và chỉ được nhập vì 2 mục đích là phục vụ sản xuất hoặc để chế biến làm thực phẩm theo đúng chỉ đạo tại Chỉ thị 29 của Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên, những quy định trên chưa được các tổ chức, cá nhân liên quan thực hiện chặt chẽ, đang có những dấu hiệu bất chấp pháp luật trong hoạt động nhập khẩu cá tầm Trung Quốc vào Việt Nam.

Thống kê của Cơ quan quản lý CITES Việt Nam (Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ NN-PTNT) thể hiện, trong thời gian từ ngày 23/7/2020 đến 8/2/2021 các doanh nghiệp đã nhập khẩu số lượng cá tầm Trung Quốc lên đến 2.988 tấn.

Đáng chú ý, có một số doanh nghiệp từng vi phạm Chỉ thị số 05 của Thủ tướng Chính phủ, vi phạm về khai báo hải quan gian dối nhưng vẫn tiếp tục được tạo điều kiện nhập khẩu cá tầm với số lượng lớn.

Ghi nhận của Báo Nông nghiệp Việt Nam tại các cửa khẩu quốc tế, vẫn bằng các chiêu trò cũ là nâng khối lượng cá tầm vượt so với hồ sơ được cấp phép, các doanh nghiệp nhập khẩu bất chấp quy định của pháp luật để đưa cá tầm Trung Quốc về Việt Nam.

Tại Chi cục Hải quan Cửa khẩu Hữu Nghị (huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn), sau chỉ đạo “siết chặt” của các cơ quan chức năng trong tháng 1 và tháng 2/2021, số lượng cá tầm Trung Quốc nhập khẩu về Việt Nam qua cửa khẩu này là 687 tấn, cao hơn cả số lượng nhập khẩu trong 6 tháng năm 2020.

Đặc biệt, cơ quan hải quan tiếp tục phát hiện Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Thủy hải sản Thanh Tú có địa chỉ ở số 1, ngõ 562 đường Lĩnh Nam, tổ 19, phường Lĩnh Nam, quận Hoàng Mai, Hà Nội do bà Nguyễn Thị Thư là đại diện pháp luật đã dùng thủ đoạn gian dối trong khai báo hải quan để nâng khối lượng cá tầm Trung Quốc nhập về Việt Nam vượt quy định 850 kg.

Cũng bằng thủ đoạn trên, Công ty TNHH Đầu tư và xuất nhập khẩu An Hưng có địa chỉ đăng ký tại số 4C, ngõ 230 Quan Nhân, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, TP Hà Nội đã nhập khẩu không đúng với hồ sơ hải quan số lượng cá tầm Trung Quốc lên đến 4.000 kg, trị giá 413.947.200 đồng.

Ông Nguyễn Hữu Minh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Cửa khẩu Hữu Nghị, cơ quan hải quan đã chuyển hồ sơ các vụ việc vi phạm sang Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Lạng Sơn để xác định xem những vi phạm trên có phải là hành vi buôn lậu hay không, tuy nhiên sau đó các doanh nghiệp chỉ bị xử phạt hành chính.

Tương tự, tại Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Lào Cai (tỉnh Lào Cai), sau chỉ đạo của Chính phủ, Tổng cục Hải quan thì cá tầm Trung Quốc vẫn tiếp tục được nhập khẩu vào Việt Nam. Từ đầu năm 2021 đến nay số lượng cá tầm Trung Quốc nhập khẩu chính ngạch qua Lào Cai là 125 tấn, vượt năm ngoái 115 tấn.

Cơ quan chức năng ở Lào Cai cũng đã phát hiện 2 lô hàng gần 1.000 kg cá tầm Trung Quốc không có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc nhập khẩu, không được kiểm soát dịch bệnh…

Báo cáo của Cơ quan CITES Việt Nam thể hiện, thực hiện Chỉ thị số 05/CT-TTg của Thủ tướng, Cơ quan quản lý CITES Việt Nam đã ban hành văn bản số 17/CTVN-HTQT gửi các tổ chức, cá nhân kinh doanh nhập khẩu, gây nuôi, chế biến, vận chuyển, thương mại mẫu vật động vật hoang dã, Tổng cục Hải quan; Chi cục Kiểm lâm các tỉnh, thành phố với nội dung: Cơ quan quản lý CITES Việt Nam tạm dừng tiếp nhận và thụ lý các hồ sơ đề nghị nhập khẩu mẫu vật động vật hoang dã, không bao gồm mẫu vật từ các phần của động vật hoang dã đã được chế biến như thuốc, nước hoa, đồng hồ, túi xách... từ ngày 28/1/2020 cho đến khi có thông báo mới.

Trong thời gian này có 236 giấy phép CITES nhập khẩu cá tầm đã cấp cho 9 công ty còn hiệu lực sử dụng, trong đó có 91 giấy phép được 7 doanh nghiệp đã sử dụng để thực hiện nhập khẩu với số lượng 337.000 kg. Điều đó có nghĩa là từ ngày 28/1/2020 đến ngày 23/7/2020, Cơ quan thẩm quyền quản lý CITES Việt Nam không tiếp nhận và không cấp bất kỳ giấy phép CITES nhập khẩu mẫu vật cá tầm nào vào Việt Nam.

Đến ngày 24/7/2020, khi các doanh nghiệp nộp hồ sơ đề nghị nhập khẩu mẫu vật cá tầm sống, CITES Việt Nam thực hiện rà soát, đối chiếu với số liệu của hải quan và xác định có 7 doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm sống trong thời gian thực hiện Chỉ thị số 05/CT-TTg.

Sau khi phát hiện việc cho nhập khẩu cá tầm thuộc Phụ lục CITES trong thời gian thực hiện Chỉ thị 05 của Thủ tướng, Giám đốc Cơ quan quản lý CITES Việt Nam có các văn bản gửi Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan), Cục Thú y (Bộ NN-PTNT), Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm môi trường (Bộ Công an) để trao đổi về sự việc để các cơ quan có liên quan xem xét theo thẩm quyền.

Tuy nhiên, đến nay Cơ quan thẩm quyền quản lý CITES Việt Nam chưa nhận được thông tin phản hồi về nội dung liên quan từ các cơ quan này.

CITES Việt Nam cũng khẳng định có 7 doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm trong thời gian Thủ tướng cấm nhập khẩu theo Chỉ thị số 05 của Thủ tướng Chính phủ và 2 trong số đó lại tiếp tục vi phạm khai báo hải quan không đúng với số lượng cá tầm Trung Quốc nhập về nhưng vẫn không bị rút giấy phép hoặc bị cơ quan chức năng đình chỉ nhập khẩu.

Bộ NN-PTNT: Phải ngăn chặn hành vi gian lận thương mại trong việc nhập khẩu cá tầm

Trước đó, như Báo Nông nghiệp Việt Nam đã phản ánh, thời gian vừa qua Hội Nghề cá Việt Nam, Hiệp hội Phát triển cá nước lạnh tỉnh Lâm Đồng, Hội Cá nước lạnh tỉnh Lào Cai đã liên tục có các văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và các bộ ngành liên quan “cầu cứu” về tình hình kinh doanh cá tầm dùng làm thực phẩm tại một số thành phố lớn và chợ đầu mối không thuộc Danh mục loài thuỷ sản được phép kinh doanh tại Việt Nam.

Sau khi Báo Nông nghiệp Việt Nam có loạt bài phản ánh, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình đã có ý kiến chỉ đạo Bộ Công an và Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả làm rõ thông tin báo nêu.

Theo văn bản chỉ đạo của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ, các thông tin phản ánh tình trạng buông lỏng quản lý, có dấu hiệu tiếp tay cho việc nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc vào Việt Nam đã vi phạm gian lận về số lượng nhập khẩu, gian lận xuất xứ... tạo sự cạnh tranh không công bằng trên thị trường cá tầm, tăng nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh COVID-19 và trái với chỉ đạo của Thủ tướng tại Chỉ thị 05/CT-TTg ngày 28/1/2020 về việc phòng, chống COVID-19.

Vì vậy, Bộ Công an, Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan khẩn trương nghiên cứu phản ánh của báo chí nêu trên để xem xét, xử lý theo đúng quy định pháp luật và chỉ đạo của Thủ tướng tại Chỉ thị số 05, kịp thời báo cáo Thủ tướng những vướng mắc vượt thẩm quyền.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ NN-PTNT đã có văn bản gửi Bộ Tài chính, Bộ Công thương, Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả và một số cơ quan về việc kiểm soát nhập khẩu cá tầm thương phẩm dùng làm thực phẩm.

Bộ NN-PTNT đã phối hợp với địa phương thu mẫu cá tầm thương phẩm tại chợ Yên Sở, Thành phố Hà Nội và chợ Bình Điền, Thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả có nhiều mẫu cá tầm thương phẩm được xác định hình thái không phù hợp với loài cá tầm được phép kinh doanh tại Việt Nam theo quy định tại Nghị định số 26/2019/NĐ-CP ngày 8/3/2019 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thuỷ sản, gồm: Cá tầm Beluga (Husohuso), cá tầm Nga (Acipenser gueldenstaedtii), cá tầm Sterlet (Acipenser ruthenus), cá tầm Xibêri (Acipenser sinensis) và cá tầm Trung Hoa (Acipenser sinensis).

Theo Bộ NN-PTNT, cá tầm thuộc Phụ lục II Công ước quốc tế về buôn bán động vật, thực vật hoang dã nguy cấp được Cơ quan CITES Việt Nam và các cơ quan quản lý chuyên ngành kiểm soát chặt chẽ về nguồn gốc.

Tuy nhiên, hiện nay có một số loài cá tầm nhập khẩu dùng làm thực phẩm lưu thông trên thị trường chưa rõ nguồn gốc, không thực hiện kiểm dịch có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, môi trường và sản xuất cá tầm tại Việt Nam.

Vì vậy, để ngăn chặn kịp thời, có hiệu quả hành vi gian lận thương mại trong việc nhập khẩu cá tầm dùng làm thực phẩm và thực hiện nghiêm Chỉ thị số 29/CT-TTg ngày 23/7/2020 của Thủ tướng về một số giải pháp cấp bách quản lý động vật hoang dã, Bộ NN-PTNT đề nghị các Bộ, ban ngành, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ chỉ đạo các đơn vị trực thuộc có liên quan triển khai thực hiện một số nội dung.

Bộ Tài chính chỉ đạo lực lượng Hải quan tại các cửa khẩu trọng điểm, gồm: Hữu Nghị, Lào Cai, Móng Cái, Chi Ma, Tà Lùng... kiểm soát chặt việc nhập khẩu cá tầm về Việt Nam để đảm bảo nguồn gốc, xuất xứ và thuộc Danh mục được phép kinh doanh tại Việt Nam.

Bộ Công thương chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trưởng; Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389) tăng cường kiểm tra việc lưu thông, vận chuyển, kinh doanh cá tầm trên thị trường nhằm ngăn chặn việc trà trộn cá tầm không rõ nguồn gốc, xuất xứ; ngăn chặn hành vi gian lận thương mại, bảo vệ quyền lợi người nuôi và người tiêu dùng trong nước.

Chỉ thị số 29 của Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, chỉ được phép nhập khẩu các loài thủy sản phục vụ sản xuất (con giống), chế biến làm thực phẩm. Như vậy, việc doanh nghiệp nhập khẩu cá tầm Trung Quốc về Việt Nam sau đó đưa ra thị trường tiêu thụ con sống với số lượng lớn hiện nay đang có những dấu hiệu trái với chỉ đạo của Thủ tướng cũng như quy định tại mục đích nhập khẩu trên giấy phép CITES nhập khẩu.

Cơ quan quản lý CITES Việt Nam cũng yêu cầu hậu kiểm cá tầm theo Điều 29 Nghị định 06 của Chính phủ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý hiếm và thực thi công ước về buôn bán quốc tế các loại động vật, thực vật hoang dã nguy cấp. Tuy nhiên, đến nay vấn đề này dường như vẫn chưa được thực hiện.