Rừng dẻ ở thôn Phú Hải 2 (xã Lộc Vĩnh, huyện Phú Lộc, tỉnh TT-Huế) là cánh rừng dẻ phòng hộ ven biển duy nhất ở miền Trung.
Đưa vào hương ước
Gặp chúng tôi, ông Bùi Ngọc Ga - Chủ tịch UBND xã Lộc Vĩnh nói giọng đầy tự hào: “Địa phương đặc sản có nhiều, nhưng chỉ cánh rừng dẻ ở thôn Phú Hải 2 là món “đặc sản” độc nhất vô nhị. Với diện tích 250 ha, trong đó 150 ha toàn cây dẻ, từ trong thời chiến tranh đến thời bình, rừng dẻ đã góp phần không nhỏ che chở cho dân làng qua phong ba bão táp”. Ven con đường thênh thang dẫn ra biển, cánh rừng dẻ với màu xanh đậm, trải dài đến ngút mắt. Bên những thân cây lớn vừa tay người ôm, là những mầm xanh cây con luôn được người dân trồng và bảo vệ.
Theo ông Ga, rừng dẻ không biết có từ khi nào nhưng trong sử sách, dưới thời vua Minh Mạng (1821-1840), vùng đất này có tên là phường Xuân Yên, sau sát nhập và đổi tên thành làng Phú Hải, rừng dẻ cũng được người dân đưa vào hương ước của làng từ đó. Trước đây, mỗi năm, theo lệ định, chỉ mở cửa rừng trong 7 ngày cho người dân vào khai thác lâm sản phụ; đến ngày lễ làng chỉ cho một tốp người vào dùng lưới vây bắt thú để lấy động vật làm lễ cúng, còn lại cửa rừng được đóng quanh năm, bà con bảo vệ nghiêm ngặt. Nếu ai vi phạm, vào rừng chặt cây hay săn thú sẽ bị phạt một con lợn, một tạ nếp để làng “tạ lỗi” với rừng. Trải qua thời kháng chiến chống Pháp và Mỹ, rừng là nơi che cho bộ đội đóng quân, bí mật hoạt động.
Rừng dẻ luôn được người dân Phú Hải 2 bảo vệ
Trong ký ức người dân, nơi đây vẫn còn lưu giữ nhiều kỷ niệm về đoàn bộ đội C14 công binh trong thời kháng chiến chống Mỹ đã có nhiều trận đánh nhằm cắt chi viện ra Quốc lộ 1A. Năm 1966-1967, đế quốc Mỹ dùng chất độc hóa học hủy diệt rừng dẻ, phá tan nơi trú ẩn của quân và dân ta, nhưng chỉ được một thời gian rừng lại lên xanh tốt. Ông Bùi Ngọc Ga cho biết thêm, việc bảo vệ rừng dẻ được đưa vào hương ước đã góp phần tích cực trong việc bảo vệ, gìn giữ cánh rừng này. Qua công tác tuyên truyền vận động, từ sau ngày giải phóng đến nay, người dân cũng như chính quyền địa phương đã thành lập được đội bảo vệ rừng dẻ, sự hoạt động hiệu quả của “đội quân” này đã góp phần bảo vệ “lá phổi xanh” của làng.
Đội bảo vệ rừng
Được sự giới thiệu của ông Ga, chúng tôi tìm đến nhà ông Hồ Trọng Vĩnh - Đội trưởng đội bảo vệ rừng dẻ, người có thâm niên 35 năm phụ trách công tác này. Gặp chúng tôi, đã quá giờ trưa, cũng vừa lúc ông Vĩnh cùng hai đồng nghiệp từ chuyến tuần tra trở về. Ông Vĩnh cho biết: “Năm 2001, UBND tỉnh TT-Huế đã bàn giao rừng dẻ cho địa phương, cộng đồng dân cư quản lý. Từ đó, đội bảo vệ rừng gồm 60 thành viên được thành lập. Quy chế hoạt động của đội là cứ mỗi ngày chia thành 1 tốp 3 người tuần tra, xua đuổi người dân vào rừng dẻ khai thác, săn bắn. Nếu bắt được người vi phạm thì điện báo lên chính quyền xã để tiến hành lập biên bản xử phạt. Trong năm 2012, đã bắt được 4 vụ vào khai thác rừng dẻ trái phép”.
Ý thức được tác dụng to lớn đối với môi trường của cánh rừng dẻ nên đội bảo vệ rừng luôn được chính quyên phân công túc trực ngày đêm, phối hợp với Trạm kiểm lâm Thừa Lưu tuần tra, ngăn chặn nhiều vụ xâm hại rừng. Ông Vĩnh cho biết thêm, trải qua nhiều năm thiên tai, mới thấy rõ tác dụng to lớn của rừng dẻ không chỉ với môi trường sống mà còn góp phần bảo vệ tài sản, tính mạng của cư dân Phú Hải 2 cũng như các địa phương lân cận. Rừng dẻ như bức tường chắn nạn cát bay cát lấp, nước mặn xâm nhập đồng ruộng. Những năm bão lớn, gió từ biển thổi vào, nhờ rừng dẻ mà người dân ven biển Lộc Vĩnh vô sự.
Anh Bùi Minh Hải - một thành viên trong Đội bảo vệ rừng dẻ chia sẻ: “Nhờ rừng dẻ bà con trong thôn được yên bình trong mùa mưa bão, vì thế người dân trong thôn ai cũng có ý thức bảo vệ. Năm 2004, vì làm tuyến đường đi xuyên rừng nên nhiều động vật quý, một số cây dẻ lâu đời bị triệt hạ, đủ thấy sự tác động của con người vào rừng dẻ mang lại mối nguy hại không lường trước được”. Nói về hướng bảo vệ, phát triển lâu dài của địa phương, ông Bùi Ngọc Ga - Chủ tịch UBND xã Lộc Vĩnh cho hay: “Giá trị về môi trường là vô giá! Đây là cánh rừng dẻ ven biển duy nhất ở miền Trung và nghe nói cả nước chỉ còn 3 cánh rừng như thế này thôi. Về lâu dài, địa phương đang khuyến khích bảo vệ rừng dẻ gắn với phát triển du lịch sinh thái, dịch vụ. Chỉ có gắn quyền lợi của người dân vừa bảo vệ rừng, vừa được hưởng lợi mới bền vững được”.
