Không có cơ giới hóa, người nông dân bất lực trong việc mở rộng diện tích gieo trồng
Ai cũng biết SX vụ đông vốn có giá trị kinh tế cao. Nhưng họ không thể SX lớn để thu nhập đủ sức cạnh tranh với việc làm khác, khi mà đồng ruộng manh mún, canh tác tốn quá nhiều công lao động do không có cơ giới hóa thay thế. 
Một xã, 29 bậc ruộng
Những nông dân khỏe mạnh còn bám lại với đồng ruộng hiện nay đều hiểu rõ, trong ba tháng vụ đông, họ cần phải SX thế nào để có thu nhập ngang ngửa với việc đi làm thuê ở thành phố. Và điều kiện quan trọng đầu tiên, đó là phải có diện tích đất đủ lớn, chứ không thể là một hai sào rau đậu làm theo phong trào như trước đây. Thế nhưng thực trạng rất đáng lo ngại đó là hiện nay, trong khi phần đa những cánh đồng màu mỡ ở ĐBSH vẫn bỏ hoang suốt 3 tháng trong vụ đông, thì những nông dân “thèm đất” để làm vụ đông lại phải… bó tay, không thể làm cách nào để có đất SX. Và thực trạng manh mún của đồng ruộng, tới chủ trương tích tụ ruộng đất vốn là chuyện “biết rồi, khổ lắm, nói mãi” nay đang ngày càng trở thành một bức tường chắn đối với người nông dân thực sự muốn sống bằng đồng ruộng.
Một chị nông dân ở thôn Bá Mai, xã Hồng Việt (huyện Đông Hưng, Thái Bình) vừa hùng hục vỡ mảnh đất chỉ rộng chừng mười chiếc chiếu để trồng khoai tây, vừa thở hắt ra bảo: Trồng khoai tây, có máy cày đất vốn cũng đã tốn công tốn sức. Thế nhưng với những mảnh ruộng trâu không quay đầu được như thế này, thì mỗi ngày chỉ cuốc được nửa sào là bải cả tay. Mà không cuốc không được. Hai vợ chồng trẻ sức dài vai rộng, vì con nhỏ, không đi xa làm thuê được nên gặt lúa vụ mùa xong phải trồng cây vụ đông thì tới Tết mới có cái mà tiêu. Mà làm vụ đông bây giờ, như trồng khoai tây, muốn có thu nhập bình quân trong 3 tháng, mỗi tháng vài ba triệu đồng (ngang với công làm thuê) thì phải có ít nhất năm bảy sào đất.
Còn như vãi đậu tương thì ít cũng phải làm vài ba mẫu đất may ra mới có thu nhập tạm được. Thế nhưng khổ nỗi, ở Hồng Việt, hầu hết là đất lúa ở đồng trũng, những diện tích có thể làm được rau màu vụ đông quá ít ỏi, mà miếng nào cũng chỉ như chiếc nong chiếc chiếu, trâu cày không được mà máy cày cũng chẳng xong. Đất đã ít, lại thêm tốn công cuốc xới, nên thực tế ra là chỉ làm cho có việc, chứ lời lãi gì!
| Nói về thực trạng đồng ruộng hiện nay, ông Nguyễn Ngọc Hương, phó chủ nhiệm HTX Thăng Long (Đông Hưng, Thái Bình) ngán ngẩm nhận xét: Ngày xưa, người làm ruộng ít ai tính toán chuyện công lênh nên chuyện cày cuốc tốn kém công sức thế nào cũng được. Còn bây giờ, khi ngày công lao động đã quy hết thành tiền thì không riêng gì đối với SX vụ đông, sự manh mún của đồng ruộng đang ngày càng trở thành gánh nặng với nông dân. Ông chủ nhiệm HTX tính rằng, đồng ruộng ở Thăng Long bây giờ phân chia tới 29 bậc cao thấp, với những mảnh ruộng có khi chưa đầy nửa sào. |
Không có máy, không thể làm lớn
Hơn một năm qua, Vũ Đoài (Vũ Thư, Thái Bình) là địa phương tiên phong ở tỉnh này làm cuộc “cách mạng đồng ruộng” lần thứ hai, khi tiến hành dồn điền đổi thửa thành công 100% diện tích đất nông nghiệp (lần dồn điền đổi thửa đầu tiên năm 2003). Tuy từng gia đình vẫn sở hữu riêng diện tích của họ, nhưng những thửa đất rộng hàng chục hecta, không còn ngăn cách bờ thửa gập ghềnh đã tạo điều kiện cho xã này hình thành được những vùng SX tập trung. Nhờ vậy mà vụ đông năm nay, Vũ Đoài đã phủ kín được 100% diện tích đất nông nghiệp bằng cây vụ đông (311 hecta), trong đó đậu tương chiếm phần lớn diện tích. Đáng chú ý là vụ đông năm nay, ba thôn 5, 6, 9 của xã này đã dồn đất lại, tập trung cho thôn 1 của xã này mượn để gieo đậu tương. Có thể nói, trong những loại cây vụ đông hiện nay đậu tương là sự lựa chọn bất đắc dĩ của nông dân, bởi ai cũng biết lợi nhuận quá thấp so với các loại rau củ khác. Tuy nhiên, nhờ ưu thế tốn ít công lao động nên nông dân vẫn buộc phải lựa chọn. Nói tốn ít công lao động ở đây là so với những loại cây khác như khoai tây hay rau màu, chứ thực ra xét về chi phí và lợi nhuận thì vẫn là quá tốn công, trong đó việc thu hoạch khiến nông dân khổ sở nhất.
Ông Phạm Văn Hiền, nông dân thôn 1, xã Vũ Đoài phân tích: Với năng suất 40 - 50 hạt khô/sào, về lí thuyết thì mỗi sào đậu tương trừ chi phí cũng có lãi 500 nghìn đồng. Với diện tích trung bình từ 15 – 20 sào/hộ như ở Vũ Đoài, chỉ chưa đầy 2 tháng, sẽ cho thu nhập từ 8 – 10 triệu/hộ, như vậy là rất cao. Làm đậu tương trên đất lúa, chỉ mỗi việc cắt gốc rạ tương đối mất công thì nay đã có máy cắt, còn lại như đi vãi giống, vãi phân bón, cho tới phun thuốc trừ sâu…, một lao động có thể đảm nhiệm hàng chục hecta khỏe re. Vì vậy, dù lợi nhuận/đơn vị diện tích thấp, nhưng nếu có diện tích đất lớn, thì hóa ra làm đậu tương thu nhập/lao động lại rất cao.
Tuy nhiên, tính thế là tính trên lý thuyết, chứ thực ra, để thu hoạch 1 sào đậu tương hiện nay, nông dân phải dùng liềm cắt bằng tay. Ai cắt nhanh thì một sào cũng phải mất 2 ngày công – tương đương gần 200 nghìn đồng, vậy là lợi nhuận lại còn như đầu ngón tay.
| Nhắc tới chuyện đậu tương, chị Thùy lắc đầu bảo: “Một mình tôi làm được mấy mẫu ruộng là nhờ máy cày, bừa, gieo, phun thuốc trừ sâu, máy gặt, máy cắt gốc rạ… cái gì nhà tôi cũng có. Thế mà khi SX vụ đông, có mỗi cái máy thu hoạch đậu tương là không có. Nếu không có máy thu hoạch đậu tương, thì không thể nào làm được diện tích đủ lớn để có lãi được. Vụ đông năm nay, mặc dù đất trong xã còn bỏ hoang rất nhiều nhưng tôi cũng chỉ dám gieo có một mẫu chứ không dám làm nhiều nữa”. |
Hốt hoảng quá, hai vợ chồng mang cả máy gặt lúa cầm tay, rồi cả máy cắt cỏ (vẫn dùng cắt gốc rạ) cắt thử, nhưng đậu tương đâu giống lúa, chúng bắn tung tóe, rơi vãi, quấn chặt sít, suýt còn bị hỏng cả máy gặt lúa. Ông Phạm Văn Hiền, nông dân thôn 1, xã Vũ Đoài cho biết trong vụ thu đông vừa qua xã này cũng gặp vào cảnh tương tự khi hàng chục hecta đậu tương đã chín nhưng không kịp thu hoạch, đụng phải mưa kéo dài nên thối phân nửa.
