Sản xuất phân hữu cơ từ rơm rạ

Mỗi năm vùng ĐBSCL sản xuất được khoảng 24 triệu tấn lúa, thì cũng có chừng ấy tấn rơm rạ thải ra đồng ruộng. Việc tận dụng nguồn phế, phụ phẩm trong nông nghiệp làm phân hữu cơ vừa góp phần làm sạch môi trường, giảm ô nhiễm và giảm phát thải, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, vừa có nguồn phân hữu cơ bón cho đất…

Bà Phạm Thị Minh Hiếu, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV TP. Cần Thơ cho biết: Trong thời điểm hiện nay giá vật tư tăng cao, nhất là giá phân bón hóa học tăng gấp 2-3 lần so với trước đây đã gây áp lực cho người sản xuất nông nghiệp. Chính vì vậy ngành nông nghiệp TP Cần Thơ đã liên kết Viện Nghiên cứu lúa gạo Quốc tế IRRI, Trường ĐH Nông Lâm (TP. HCM) và Trường Đại học Tiền Giang thực hiện hướng dẫn bà con nông dân tận dụng rơm rạ thay gì bỏ đi mà mang đi ủ thành phân hữu cơ bón cho cây trồng, nhằm giúp nông dân giảm chi phí và tăng lợi nhuận.

Theo bà Hiếu, rơm rạ được gom từ đồng ruộng, hoặc phụ phẩm rơm rạ (sau khi trồng nấm) đều có thể tận dụng làm phân hữu cơ. Để có sản phẩm tốt là phân hữu cơ từ rơm, cần phải có một quy trình kỹ thuật đảm bảo cân bằng nguyên vật liệu và các yếu tố phân hủy trong điều kiện tốt nhất. Quy trình này đã được các giảng viên và nhà khoa học hướng dẫn kỹ càng. Khi các học viên được hướng dẫn thực hành, trực tiếp xem trình diễn cơ giới hóa khâu đảo trộn luống ủ.

Theo PGS. TS Nguyễn Văn Hùng, Chuyên gia Viên Nghiên cứu Lúa Gạo Quốc tế IRRI, công nghệ sản xuất phân hữu cơ từ rơm giúp đảm bảo chất lượng, giá thành rẻ hơn khoảng 50% so với phân bón trên thị trường. Phân hữu cơ có tác dụng cải tạo đất, nâng cao chất lượng nông sản đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Một lợi thế khác biệt của công nghệ này là kết hợp giữa cơ khí (hay vật lý) và sinh hóa để tối ưu quá trình phân hủy rơm hiệu quả và chất lượng hữu cơ. Ngoài việc tạo giá trị rơm rạ, việc dùng rơm ủ phân hữu cơ đã góp phần giảm khí phát thải nhà kính so với việc chôn vùi rơm sau thu hoạch. Hơn nữa, việc tránh đốt rơm rạ tại đồng là một trong những tiêu chí của bộ tiêu chuẩn sản xuất lúa bền vững, tăng thu nhập và bảo vệ môi trường.

Trong thời gian tới cần khuyến cáo người dân nhân rộng sử dụng phân hữu cơ từ rơm rạ sau thu hoạch. Thay vì trước đây nông dân đốt bỏ trên đồng, giảm ô nhiễm môi trường và nay tận dụng và tái tạo ra nguồn hữu cơ dồi dào, đảm bảo đáp ứng xu thế phát triển nông nghiệp sạch và nhu cầu thực phẩm hữu cơ.

Nói về kỹ thuật ủ phân rơm, ông Hùng chia sẻ thêm: trường hợp ủ phân dùng rơm và phân bò, tỷ lệ tương ứng giữa 2 loại nguyên liệu này là 6/4, tuy nhiên còn phụ thuộc vào ẩm độ nguyên liệu. Trong thực tế, luống ủ có thể thêm đất (giàu N), khi đó thành phần trong luống ủ gồm 60% rơm, 30% phân bò, 10% đất, được tính với cùng ẩm độ. Kích thước mặt cắt luống ủ phụ thuộc vào kích thước và năng suất của máy trộn. Đối với máy trộn liên hợp với máy kéo 30 - 35HP, mặt cắt luống ủ với bề rộng chân luống 1,2m, chiều cao 0,7m.

Đối với rơm sau trồng nấm (50 - 60%) và phân bò (60 - 70%), tỷ lệ phối trộn tương ứng là 1,2:1, với C/N = 26,1. Trong trường hợp sử dụng rơm khô 14% và phân bò khô 30% thì tỷ lệ tương ứng là 1:1. Trường hợp ủ rơm sau trồng nấm với ẩm độ 60 – 70% và phân bò khô 10% thì tỷ lệ phối trộn theo khối lượng tương ứng là 5,6:1. Lượng men vi sinh là 5 lít, được hòa trộn với nước và phun vào luống ủ.

 nguyên liệu rơm với ẩm độ cao hơn yêu cầu nên không phun thêm nước quá trình đảo trộn. Trường hợp nguyên liệu là rơm khô và đất ruộng với tỷ lệ 7:3 quy về cùng ẩm độ 30%, 0,5% URE, 1% P, 0,3% K và 0,2% mật rỉ đường. Bên cạnh đó cần có 1% men vi sinh dạng nước và 1% men vi sinh dạng bột.

Quá trình thành phẩm phân hữu cơ, sau khi làm mát, khoảng 45 ngày sau đảo trộn lần đầu, thành phẩm là phân hữu cơ sẵn sàng cho sử dụng. Sản phẩm với ẩm độ 30 - 40%, có thể được phân loại qua sàng tạp chất lớn. Chất lượng thành phẩm phân hữu cơ được đánh giá qua các chỉ tiêu về các thành phần C, N, P, K, tỷ lệ C/N, độ pH, độ ẩm. Từ các kết quả thí nghiệm đối với nhiều loại nguyên vật liệu khác nhau, tỷ lệ C/N của thành phẩm 13 – 14.5, độ pH: 6.8 – 7.2, độ ẩm 35 – 40%, sau đó được trải đều trong nhà để giảm ẩm độ đến 30% trước khi phối trộn làm giá thể hoặc phơi nắng đến ẩm độ 14% trước khi qua quá trình ép viên nén.

Ông Nguyễn Văn Bé, ở phường Thới An, quận Ô Môn, TP. Cần Thơ cho biết: Từ đầu năm đến nay, ông Bé thu hoạch được hơn 10 tấn trái giống An Phước. Mận là loại cây dễ trồng, cộng với việc phủ lưới giúp giảm sâu bệnh và công chăm sóc. Hiện ông đang xử lý mận trái cho vụ tết Nguyên đán năm nay và kết hợp sử dụng phụ phẩm từ rơm rạ ủ để làm phân hữu cơ bón cho cây. Kỳ vọng của gia đình ông tổng sản lượng cả năm sẽ đạt 20 tấn và thu nhập trên 200 triệu đồng.