Hệ thống kênh thủy lợi trong vùng ngọt của Cà Mau đã cạn kiệt nước. Ảnh: Trọng Linh.
Huyện Trần Văn Thời được mệnh danh là tỉnh Cà Mau thu nhỏ, bởi có đầy đủ các đặc điểm tự nhiên đặc trưng nhất của tỉnh Cà Mau gồm: biển đảo, vùng đất ngập mặn và vùng ngọt hóa.
Tài sản quý giá nhất của huyện Trần Văn Thời đang có chính là vùng ngọt hóa, chuyên canh lúa hai vụ với diện tích khoảng 26.000 ha, chiếm hơn 70% diện tích của toàn tỉnh. Nhưng vùng ngọt trù phú nơi đây đang bị tàn phá nặng nề bởi hiểm họa mang tên sụt lún đất.
Liên tục sụt lún
Tại tuyến đường phòng hộ đê biển Tây, đoạn từ Kênh Mới – Đá Bạc (thuộc xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời), cơ quan chức năng tỉnh Cà Mau đang tiến hành bơm sình từ ngoài biển vào con kênh dưới chân đê (trong vùng ngọt). Nghe có vẻ lạ nhưng đây được xem là giải pháp hữu hiệu nhất lúc này để hạn chế đoạn đê bị sụt lún tiếp.
Vào giữa tháng 2 vừa qua, đoạn đê nêu trên đã bị sụt lún xuống sâu khoảng 2 m, gồm toàn bộ mặt đường đê phòng hộ rộng khoảng 7 m và kéo dài khoảng 100 m.
Sau đó vài ngày, một đoạn đê nối tiếp dài khoảng 90 m tiếp tục bị sụt lún tương tự. Cũng chẳng bao lâu sau, toàn đoạn đê Kênh Mới – Đá Bạc, với chiều dài khoảng 4,5 km xuất hiện nhiều vết nứt, mặt đường bị xê dịch và có những vị trí lún xuống khoảng 10 cm.
Tỉnh Cà Mau phải khẩn cấp triển khai bơm sình, nước mặn vào đoạn đê này để tạo phản áp, tăng sự kết dính của đất nhằm hạn chế thiệt hại.
Đa số người dân địa phương đồng ý triển khai phương án này, bởi họ chưa thể nào quên được cơn triều cường kỷ lục kèm theo sóng lớn đưa nước mặn tràn qua đê, uy hiếp vùng quê này vào đầu tháng 8/2019.
“Ruộng lúa chỉ cách chân đê độ 40 – 50 m thôi. Không giữ được đê mùa mưa thủy triều dâng, nước mặn vào là chết. Nhưng làm sao phải đảm bảo việc bơm sình vào không ảnh hưởng đến ruộng đồng. Nước mặn mà vào ruộng thì không chỉ 1 mà vài vụ lúa tiếp theo bị thất bát”, ông Trần Văn Ái, người dân ấp Thời Hưng, xã Khánh Bình Tây bày tỏ lo lắng.
Tuyến đường phòng hộ đê biển Tây của tỉnh Cà Mau bị sụt lún nghiêm trọng. Ảnh: Trọng Linh.
Ngoài ra, trên địa bàn xã Khánh Bình Tây, có 3 tuyến đường ô tô có thể về đến trung tâm xã thì cả 3 tuyến đều bị sụt lún nghiêm trọng.
Ngoài tuyến đê đã nói trên thì tuyến Tắc Thủ - Đá Bạc (đoạn qua nông trường 402) có hai điểm sụt lún ăn sâu vào mặt đường từ 3 – 5 m. Tuyến đường duy nhất còn lại từ Co Xáng – Cơi Năm – Đá Bạc, vừa qua, chính quyền xã Trần Hợi và xã Khánh Bình Tây phải liên tục dựng lên các rào chắn, biển cảnh báo vì việc sụt lún diễn ra hằng ngày, hằng tuần.
Xã đảo Khánh Bình Tây hiện đang bị cô lập vì đường bộ thì sụt lún, còn đường thủy bị “đóng băng” do toàn bộ hệ thống sông, kênh rạch nước cạn trơ đáy.
Theo Sở NN-PTNT Cà Mau, từ đầu mùa khô đến nay trong vùng ngọt hóa của tỉnh Cà Mau xảy ra hơn 1.100 vụ sạt lở, sụt lún đất. Huyện Trần Văn thời chịu ảnh hưởng lớn nhất với khoảng 1.000 vị trí. Thực trạng trên đã làm hư hỏng khoảng 25 km đường giao thông.
“Tình hình năm nay giống như mùa hạn hạn 2015 – 2016 nhưng gây thiệt hại nặng nề hơn nhiều. Nguyên nhân cơ bản nhất là do nắng hạn làm nền đất bị khô, mất kết dính. Trong khi mực nước dưới kênh rạch rút sâu, làm mất phản áp gây sụt lún, sạt lở hàng loạt”, ông Tô Quốc Nam, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Cà Mau đánh giá.
Tài sản vùng ngọt hóa đã mất?
Mùa hạn hán năm nay còn đặt ra bài bài toán đảm bảo nước cho sinh hoạt và sản xuất trong vùng ngọt của tỉnh Cà Mau.
Gia đình chị Nguyễn Thị Cúc (ấp Mũi Tràm, xã Khánh Bình Tây Bắc) hằng ngày đang phải chạy xe máy gần 1km đi xin nước giếng khoan (cây nước) về để tắm, giặt.
Mọi năm, mùa khô không gay gắt thì cái ao cạnh nhà chính là nguồn cung cấp nước tắm, giặt cho gia đình nhưng hơn tháng nay ao đã cạn tới đáy. Lượng nước mưa dự trữ trong các mái (lu) dùng cho ăn uống cũng đã hết, gia đình chị phải mua nước sử dụng với giá 17.000 đồng/bình 20 lít.
Có khoảng 21.000 hộ dân ở Cà Mau đang thiếu nước sinh hoạt. Ảnh: Trọng Linh.
Nhà chị Cúc sống trong hoàn cảnh như vậy từ xưa đến nay cũng vì vùng đất này không thể khoan cây nước được.
“Gia đình tôi đã 4 lần khoan cây nước. Khoăn ở nhà không được, mang sang nhà hàng xóm khoăn nhờ cũng không được. Ông xã tôi kêu thợ xịn về ra giữa rộng khoan cũng không thể tiếp cận nguồn nước. Chúng tôi cũng không hiểu vì sao lại vậy?”, chị Cúc chia sẻ.
Cả xã Khánh Bình Tây Bắc có hơn 3.600 hộ dân thì có gần 1.200 hộ không thể tiếp cận nguồn nước hợp vệ sinh.
Nguyên nhân được ông Bùi Chí Ngạn, Phó Chủ tịch UBND xã lý giải như sau: “Địa giới xã giáp biển. Chỗ khoan được cây nước thì nước mặn chát không dùng nấu ăn được. Còn có những nơi bà con cứ khoan xuống vài chục mét là làm như đụng đá, gãy mũi khoan. Chính vì vậy, mỗi mùa hạn hán đến bà con lại đối diện với cảnh thiếu nước”.
Hiện nay, trên đoạn đường ven theo kênh xáng Minh Hà đoạn qua xã Khánh Bình Tây và xã Khánh Bình Tây Bắc vẫn còn diện tích lúa đông xuân đang thu hoạch. Đây là diện tích lúa xuống giống không đúng lịch thời vụ cơ quan chức năng tỉnh Cà Mau đưa ra.
Do hoạt động sản xuất phụ thuộc hoàn toàn vào nước trời nên vụ lúa đông xuân của người dân Cà Mau thường được thu hoạch trước hoặc ngay sau Tết Nguyên đán để tránh thiếu nước. Hàng trăm ha lúa này chắc chắn bị thiệt hại vì khi lúa chưa trổ đòng mặt ruộng đã cạn khô.
Tình hình hạn hạn, xâm nhập mặn năm nay đến sớm và gay gắt hơn nên gay cả những hộ dân tuân thủ lịch thời vụ vẫn bị ảnh hưởng. Như tại xã Trần Hợi (huyện Trần Văn Thời) nhiều hộ dân ven tuyến kênh Đội Bảy, năng suất lúa bị giảm sút.
Gia đình ông Nguyễn Văn Hùng là một trong những hộ chịu thiệt hại nặng. Nguồn thu hơn 130 bao lúa năm trước và chỉ hơn 50 bao lúa năm nay đã chứng minh cho điều đó.
“Vụ lúa đông xuân thường đạt khoảng 6 tấn/ha. Năm nay, có những nông hộ thất thu đến 70%. Lúa mới trổ đòng ruộng đã hết nước nên bà con đành phải chịu.”, ông Hùng than thở.
Diện tích lúa của người dân địa phương chưa trổ đòng đã thiếu nước. Ảnh: Trần Hiếu.
Toàn tỉnh Cà Mau đang có khoảng 21.000 hộ dân thuộc các huyện U Minh, Thới Bình, Trần Văn Thời... bị thiếu nước sinh hoạt. Thiệt hại về sản xuất của tỉnh này cũng đã lên đến hơn 20.000 ha lúa, hoa mùa. Trong đó, phần lớn diện tích thiệt hại trên 70%.
Trước tình hình hạn hán gây nhiều thiệt hại, ngành chức năng địa phương đang khẩn trương triển khai các giải pháp để giảm thiểu thiệt hại. Ngoài ra, việc thống kê, đánh giá diện tích đất sản xuất bị thiệt hại cũng đang được triển khai nhằm có những hỗ trợ kịp thời cho người dân vượt qua khó khăn.
Theo dự báo tình hình hạn hán sẽ còn kéo dài và nguy cơ sẽ tiếp tục gây thiệt hại lớn hơn cho tỉnh. Chúng tôi đang tiếp tục rà soát, thống kê và xem xét toàn diện mức độ thiệt hại. Hộ gia đình nào tuân thủ lịch thời vụ, tuân thủ theo các khuyến cáo của ngành chuyên môn mà vẫn bị thiệt hại trong sản xuất sẽ được hỗ trợ theo quy định.
(Ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau)
