Sau khi tiến hành làm việc với Bộ NN-PTNT, địa phương và doanh nghiệp, Bộ Công Thương vừa có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ kiến nghị cho xuất khẩu gạo trở lại. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Lượng gạo tồn trong kho doanh nghiệp là 1,65 triệu tấn
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Quyết định số 987/QĐ-BCT ngày 25/03/2020 về việc thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành đi làm việc với các địa phương và doanh nghiệp xuất khẩu gạo Bộ Công Thương kiến nghị phương án tiếp tục xuất khẩu gạo trong bối cảnh dịch bệnh và hạn hán, xâm nhập mặn.
Về kết quả rà soát, Bộ Công thương tổng hợp các ý kiến phát biểu của đại diện các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL, TP.HCM, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) và 20 doanh nghiệp xuất khẩu lớn nhất Việt Nam, cho thấy số liệu cơ bản là đúng với thống kê của Bộ NN-PTNT.
VFA hiện có 92 hội viên chiếm khoảng 75% xuất khẩu của cả nước. Theo báo cáo của VFA, đến ngày 27/3/2020, tổng lượng hợp đồng đã ký nhưng chưa giao hàng là gần 1,6 triệu tấn gạo. Trong đó, phải giao từ nay đến 31/5 là gần 1,4 triệu tấn. Lượng gạo hiện có trong kho của doanh nghiệp hội viên (60/92 hội viên) là 1,65 triệu tấn.
Như vậy, theo Bộ Công thương, chỉ tính riêng các doanh nghiệp hội viên của VFA, nếu tuân thủ nghiêm túc chỉ đạo “không ký hợp đồng mới” của Thủ tướng Chính phủ, lượng gạo dư vào thời điểm 31/5/2020 là khoảng 266.000 tấn.
Tính cả doanh nghiệp ngoài VFA có gửi báo cáo theo yêu cầu của Bộ Công Thương, tổng lượng hợp đồng đã ký nhưng chưa giao hàng là gần 1,67 triệu tấn gạo. Lượng hiện có trong kho của doanh nghiệp là hơn 1,7 triệu tấn gạo và 144.000 tấn thóc (tương đương 75.000 tấn gạo).
Theo báo cáo của Bộ Công Thương, báo cáo từ Bộ NN-PTNT cho thấy sản xuất năm 2020 ước đạt 43,5 triệu tấn thóc, trong đó vụ đông xuân sản lượng ước đạt 20,2 triệu tấn thóc, sản lượng vùng ĐBSCL ước đạt 10,8 triệu tấn.
Báo cáo của Bộ NN-PTNT cũng cho biết, diện tích lúa vụ đông xuân bị thiệt hại năm 2020 không đáng kể do hạn mặn bởi Bộ và các địa phương chỉ đạo xuống giống sớm.
Bên cạnh đó, vụ đông xuân được mùa, năng suất bình quân gần 7 tấn/ha nên bù đắp được tác động do hạn mặn gây ra. Sản lượng thóc gạo tại ĐBSCL dự kiến tương đương năm 2019.
Về nhu cầu tiêu dùng, dự trữ, Bộ NN-PTNT dự báo nhu cầu tiêu thụ trong nước năm 2020 đã bao gồm dự trữ là 29,96 triệu tấn thóc. Cụ thể, tiêu thụ của người dân là 14,26 triệu tấn; phục vụ chế biến là 7,5 triệu tấn; phục vụ chăn nuôi 3,4 triệu tấn; dùng làm giống và giống dự phòng 1 triệu tấn; dự trữ trong nước 3,8 triệu tấn. Như vậy, lượng thóc còn dư để xuất khẩu khoảng 13,5 triệu tấn thóc, tương đương 6,5 - 6,7 triệu tấn gạo.
Chỉ cho xuất khẩu 400.000 tấn gạo trong tháng 4
Căn cứ kết quả rà soát và các ý kiến của các tỉnh, thành ĐBSCL, các doanh nghiệp, Đoàn kiểm tra liên ngành do Bộ Công thương chủ trì báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án điều hành xuất khẩu gạo trong thời gian tới cho phép tiếp tục xuất khẩu gạo, song phải kiểm soát chặt số lượng xuất khẩu theo từng tháng, trước mắt là tháng 4, tháng 5/2020 chỉ cho xuất mỗi tháng khoảng 400.000 tấn gạo.
Về quản lý số lượng được phép xuất khẩu, Tổng cục Hải quan chịu trách nhiệm quản lý số lượng 400.000 tấn gạo được phép xuất khẩu trong tháng 4 thông qua cộng dồn và trừ lùi số lượng theo tờ khai hải quan.
Nguyên tắc quản lý như sau: đăng ký tờ khai trước sẽ được xuất khẩu trước, số lượng mở tờ khai được trừ lùi vào tổng số lượng được phép xuất khẩu trong tháng 4. Trường hợp không sử dụng tờ khai 15 ngày hoặc số lượng thực xuất ít hơn số lượng đã mở theo tờ khai thì số dư sẽ được cộng trở lại số lượng được phép xuất khẩu trong tháng 4.
Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ cho phép Bộ Công Thương rút giấy phép đối với những doanh nghiệp xuất khẩu vi phạm quy định. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Tổng lượng đăng ký tờ khai xuất khẩu và tổng lượng xuất khẩu thực tế được thể hiện theo thời gian thực trên một trang mạng do Tổng cục Hải quan thiết lập hoặc trên công dịch vụ công quốc gia để tất cả các doanh nghiệp và người dân có thể theo dõi.
Để hỗ trợ cho phương án nêu trên, góp phần bảo đảm mục tiêu điều hành xuất khẩu gạo trong giai đoạn hiện nay, Đoàn kiểm tra liên ngành thống nhất đề xuất thực hiện một số biện pháp hỗ trợ như Bộ Tài chính tiếp tục chỉ đạo Tổng cục Dự trữ Nhà nước khẩn trương mua đủ số lượng lương thực dự trữ theo kế hoạch được giao.
Đồng thời, Đoàn kiểm tra đề xuất chỉ cho xuất khẩu gạo qua cửa khẩu quốc tế (đường bộ, đường sắt, đường biển, hàng không, đường thuỷ) nơi có đủ trang thiết bị nối mạng để Tổng cục hải quan có thể theo dõi và phản ảnh theo thời gian thực.
Bộ Công thương chỉ đạo Tổng cục quản lý thị trường, Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ đề phòng ngừa, xử lý nghiêm buôn lậu gạo qua biên giới.
Ngoài ra, đoàn kiểm tra đề xuất 20 doanh nghiệp xuất khẩu gạo lớn nhất phải ký thoả thuận với ít nhất 1 hệ thống siêu thị về bảo đảm cung cấp lượng dự trữ lưu thông 5% khi được yêu cầu.
Trường hợp không thực hiện thoả thuận, đã được nhắc nhở nhưng không khắc phục, Bộ Công Thương được quyền thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo đã cấp.
Chính phủ có Nghị quyết cho phép Bộ Công Thương được thu hồi giấy phép xuất khẩu đã cấp cho trường hợp doanh nghiệp xuất khẩu gạo không thực hiện chế độ báo cáo định kỳ, khai báo không trung thực cho Bộ theo quy định Nghị định 107.
Bộ Công Thương tổng hợp, đăng tải công khai trên website của Bộ địa điểm mà doanh nghiệp xuất khẩu lưu giữ lượng dự trữ lưu thông 5% và giao Sở Công Thương các tỉnh, thành phố giám sát, kiểm tra.
