Tình hình dịch sởi tăng mạnh
Dịch sởi đang có dấu hiệu bùng phát trở lại với tốc độ lây lan nhanh chóng tại nhiều địa phương trên cả nước. Chỉ trong những tháng đầu năm 2025, số ca mắc sởi đã tăng đột biến, đặt ra những thách thức lớn đối với ngành y tế trong công tác kiểm soát dịch bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Theo số liệu từ Bộ Y tế, từ đầu năm đến nay, cả nước đã ghi nhận khoảng 40.000 trường hợp nghi sởi, trong đó có 5 ca tử vong. Dịch bệnh tập trung chủ yếu tại các tỉnh thành phía Nam, chiếm 57% tổng số ca mắc, tiếp đến là khu vực miền Trung với 19,2%, miền Bắc 15,1%, và Tây Nguyên 8,7%. Sự gia tăng đột biến của số ca mắc tại các địa phương đang khiến ngành y tế phải đặt mức báo động cao hơn bao giờ hết.
Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Quảng Nam phối hợp với y tế huyện Nam Trà My khám sàng lọc các trường hợp sốt phát ban tại xã Trà Dơn. Ảnh: CDC Quảng Nam.
Tại Hà Nội, số ca mắc sởi cũng không ngừng gia tăng. Chỉ trong tuần qua, thành phố đã ghi nhận 120 trường hợp mắc mới, nâng tổng số ca từ đầu năm lên 745 ca. Các bệnh nhân tập trung chủ yếu trong nhóm trẻ trên 10 tuổi (24%), trẻ từ 1-5 tuổi (22%) và trẻ từ 6-11 tuổi (16%). Đáng chú ý, số lượng trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi mắc bệnh cũng chiếm 10%, điều này cho thấy nguy cơ lây lan trong cộng đồng là rất lớn, đặc biệt khi có một bộ phận không nhỏ trẻ em chưa đến tuổi tiêm vaccine.
Trong khi đó, TP Hồ Chí Minh - nơi đã công bố dịch từ cuối tháng 8/2024, tiếp tục ghi nhận số ca mắc sởi gia tăng mạnh. Tổng số ca tích lũy đến nay đã lên tới hơn 7.600 ca, trong đó đối tượng mắc bệnh chủ yếu là trẻ nhỏ từ 1-4 tuổi và 10-14 tuổi. Đáng lo ngại, một số địa phương như Đồng Nai, Đắk Lắk, Bình Dương, Khánh Hòa, Kiên Giang, Đồng Tháp... cũng bắt đầu ghi nhận nhiều ca nghi mắc và ca dương tính, khiến nguy cơ bùng phát trên diện rộng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Riêng tỉnh Quảng Nam vừa báo cáo hai trường hợp trẻ tử vong do biến chứng của sởi, một lần nữa cảnh báo sự nguy hiểm của căn bệnh này đối với nhóm trẻ chưa được tiêm chủng đầy đủ.
Nguyên nhân bùng phát và những hệ lụy đáng lo ngại
Theo nhận định của các chuyên gia dịch tễ, dịch sởi có tính chu kỳ, thường bùng phát sau mỗi 5 năm. Những lần dịch gần nhất tại Việt Nam vào năm 2014 và 2019 đều ghi nhận hàng nghìn ca mắc, trong đó đợt dịch năm 2014 đã cướp đi sinh mạng của hơn 110 trẻ nhỏ. Năm nay, diễn biến dịch đang lặp lại với mức độ nguy hiểm không kém, thậm chí có thể phức tạp hơn do tỷ lệ tiêm chủng giảm mạnh trong những năm gần đây.
Một trong những nguyên nhân chính khiến sởi quay trở lại chính là tỷ lệ tiêm vaccine không đạt ngưỡng an toàn. Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, cùng với việc gián đoạn nguồn cung vaccine trong giai đoạn 2022-2023, nhiều trẻ em đã không được tiêm chủng đầy đủ, tạo ra một khoảng trống miễn dịch đáng lo ngại.
Theo ước tính của Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam có khoảng 1,5 triệu trẻ sơ sinh, nếu tỷ lệ tiêm vaccine chỉ đạt 90-95%, sẽ vẫn còn khoảng 5-10% trẻ chưa được bảo vệ. Sau 4-5 năm, con số này có thể lên tới gần một triệu trẻ có nguy cơ mắc bệnh, tạo thành một nhóm dễ lây nhiễm trong cộng đồng.
Bên cạnh đó, yếu tố di cư và biến động dân cư cũng góp phần làm gia tăng số ca mắc sởi. Tại những đô thị lớn như TP Hồ Chí Minh và các tỉnh vùng Đông Nam Bộ, nhiều trẻ em thuộc gia đình lao động nhập cư không được tiếp cận đầy đủ với các chương trình tiêm chủng mở rộng. Điều này khiến cho virus sởi có điều kiện lây lan nhanh chóng, đặc biệt trong môi trường đông đúc như nhà trẻ, trường học, khu vui chơi công cộng.
Nguy cơ lớn nhất của bệnh sởi không chỉ nằm ở khả năng lây nhiễm cao mà còn ở những biến chứng nguy hiểm mà nó gây ra. Ngoài các triệu chứng sốt cao, phát ban, viêm kết mạc mắt, sởi có thể dẫn đến viêm phổi, viêm tai giữa, tiêu chảy kéo dài, viêm não, thậm chí có thể gây mù lòa hoặc tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Đối với trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ suy dinh dưỡng hoặc có bệnh lý nền, bệnh sởi có thể tiến triển nhanh và gây biến chứng nặng nề hơn.
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu đẩy nhanh tiêm chủng vacxin phòng, chống bệnh sởi
Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ban hành Công điện khẩn, yêu cầu các bộ, ngành và chính quyền địa phương tăng tốc triển khai các biện pháp phòng chống dịch sởi. Bộ Y tế được giao nhiệm vụ đảm bảo đủ nguồn cung vaccine, không để xảy ra tình trạng thiếu hụt như trong thời gian vừa qua. Đồng thời, các địa phương phải nhanh chóng tổ chức tiêm vét, tiêm bổ sung cho những trẻ chưa được tiêm đủ mũi, với mục tiêu hoàn thành chiến dịch chậm nhất vào ngày 31/3/2025.
Song song với đó, Bộ Y tế cũng yêu cầu các cơ sở y tế nâng cao năng lực thu dung, điều trị bệnh nhân, đặc biệt đối với các ca nặng cần được phát hiện và xử lý kịp thời. Các địa phương phải tăng cường giám sát dịch tễ, chủ động phát hiện sớm các ổ dịch để ngăn chặn sự lây lan trong cộng đồng.
Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với ngành y tế để theo dõi tình trạng sức khỏe của học sinh trong trường học. Các trường cần tăng cường tuyên truyền, vận động phụ huynh đưa trẻ đi tiêm vaccine đầy đủ, đồng thời có phương án cách ly khi phát hiện học sinh có dấu hiệu mắc bệnh.
Để kiểm soát dịch sởi, ngoài việc đẩy nhanh chiến dịch tiêm chủng, người dân cần nâng cao ý thức phòng bệnh thông qua việc thực hiện các biện pháp như đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, hạn chế tiếp xúc gần với người mắc bệnh. Đặc biệt, khi có các triệu chứng nghi ngờ như sốt cao, ho khan, phát ban, cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Bộ Y tế cũng khuyến cáo các địa phương tổ chức các đợt tiêm vét vaccine, đặc biệt là ở những khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Bên cạnh đó, cần tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân về nguy cơ bệnh sởi và tầm quan trọng của vaccine.
Dịch sởi đang có xu hướng bùng phát mạnh trở lại, với số ca mắc ngày càng gia tăng. Nếu không có các biện pháp kiểm soát kịp thời, nguy cơ lây lan diện rộng là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Việc chủ động tiêm vaccine, tăng cường giám sát dịch tễ và thực hiện nghiêm các biện pháp phòng bệnh là những giải pháp quan trọng để bảo vệ cộng đồng trước dịch bệnh nguy hiểm này.
