Nhiều nhà đã phải bỏ đi
Hoạt động luyện cốc sẽ tạo ra những nguồn khí rất độc hại tác động đến môi trường như cacbonic, ô xit cacbon, sun - phua... Chính vì vậy, khi thành lập nhà máy, Cty TNHH kim khí Gia Sàng đã xây dựng bản cam kết bảo vệ môi trường. Bản cam kết này được UBND huyện Phú Lương xác nhận. Tháng 2/2007, Nhà máy luyện cốc bước đầu đi vào hoạt động. Ngay lập tức, khí độc và khói bụi của nhà máy đã tạo nên sự phản ứng dữ dội của những hộ dân xung quanh nhà máy. 
Hàng loạt đơn thư của dân gửi các cơ quan chức năng đều khẳng định sự độc hại đã làm cho nhiều người, đặc biệt là người già và trẻ em ho, sốt, phát các bệnh liên quan đến đường hô hấp. Ông Nguyễn Thanh Đích (xóm Sơn Cẩm, xã Sơn Cẩm) nói: Cty TNHH kim khí Gia Sàng đã mang tai họa kinh khủng đến cho xóm nên chúng tôi phải lên tiếng kêu cứu. Nhiều gia đình trong các xóm Sơn Cẩm, Đồng Gianh và xóm Đồng Se (3 xóm chịu ảnh hưởng) đã phải sơ tán.
Chị Hà Thị Tình (cán bộ dân số xã) tiết lộ rằng không biết bị ảnh hưởng thế nào nhưng vụ sản xuất vừa qua, những thửa ruộng của nông dân gần nhà máy đều bị thất thu. Lúa trỗ bông song thì lốp trắng, chè đốn rồi mà mãi không nhú mầm, người nông dân làm việc trên những mảnh ruộng như vậy vội vã bỏ chạy khi nhà máy hoạt động.
Có sự "làm ngơ"?
Đối chiếu với thực tế, có thể khẳng định, nội dung quan trọng nhất để bảo vệ môi trường đã không được Cty TNHH kim khí Gia Sàng thực hiện. Bản cam kết mà ông chủ tịch UBND huyện Phú Lương xác nhận cho đơn vị yêu cầu hệ thống xử lý khí thải sẽ được thải qua ống khói cao 17 mét. Tuy nhiên, khi đốt lò và dập lò, ra cốc, toàn bộ khói bụi, khí độc đã được đổ thẳng vào môi trường như những bếp than tổ ong khổng lồ. Nhà máy luyện cốc có 6 lò luyện, mỗi lò có khoảng 17 -18 lò than “tổ ong” khổng lồ như vậy đang hàng ngày phun khói thẳng vào môi trường sống của người dân. Trước sức ép của dư luận, mới đây, nhà máy đã cho dựng một ống khói “nho nhỏ” cao tới 35 mét. Tuy nhiên, ống khói này được nhiều người cho rằng nó chỉ có tác dụng chống đối, che mắt người dân... 
Mang theo nguyện vọng của những hộ dân đến làm việc với cơ quan thanh tra Sở Tài Nguyên Môi trường tỉnh Thái Nguyên thì được giải thích, theo quy định, khi xác nhận bản cam kết bảo vệ môi trường thì chủ tịch UBND huyện Phú Lương phải chỉ đạo nghiệm thu việc thực hiện cam kết trước khi nhà máy đi vào hoạt động. Mặt khác, khi nhà máy đã hoạt động thì phải có biện pháp thanh kiểm tra để duy trì cam kết...
Ông Nguyễn Việt Anh - Phó Thanh tra Sở TNMT tỉnh Thái Nguyên cho biết, trước dư luận trên, tháng 1/2008, Sở đã tiến hành thanh tra và yêu cầu lấy mẫu giám định. Kết quả chỉ có một chỉ tiêu vượt tiêu chuẩn cho phép 1,26 lần, trên 7 chỉ tiêu phân tích !? Kết quả bất ngờ này đã biến sự than vãn, kêu cứu của người dân thành dối trá, vô vọng và đem lại cho nhà máy cơ hội đẩy mạnh luyện cốc.
Mới đây, Thanh tra môi trường của tỉnh là Nguyễn Văn Tuấn và Lại Trung Hiếu đã lập biên bản về thực tế việc hun khói của nhà máy luyện cốc. Cả 2 người này đã khẳng định mùi khói là vô cùng khó chịu, gây ho và ngạt thở. Sở TNMT đã yêu cầu cán bộ chuyên môn phải vào cuộc quyết liệt và xử lý triệt để sự việc trên. Trong khi đó thì những hộ dân đã tính đến giải pháp là đào đường để ngăn chặn các xe ra vào, làm cho nhà máy phải dừng hoạt động...
