1 
Hoa gạo tháng Ba
Tháng Ba còn lại trong tôi xanh mướt những khoảnh vườn. Nhãn, vải, quất hồng bì… lặng lẽ đơm hoa trong xốn xang cánh vỗ của ngàn vạn loài ong bướm. Tháng Ba in đậm trong tôi những vắng vẻ của xóm nghèo. Bên hiên nhà ai thấp thoáng bóng người già ngồi thẫn thờ đợi nắng.
Mẹ tôi bảo: Tháng ba, ngày tám… Nhưng tháng Ba vẫn ngân mãi trong tôi một giọng chèo. Đêm giã hội làng dùng dằng ai về, ai ở?... Nỗi nhớ Giêng Hai chảy dài tới tháng Ba. Tháng Ba hoa xoan gập ghềnh lối ngõ… Ngày tôi đi, trên cánh đồng làng em tảo tần giữa những luống cà đang đơm nụ. Nhìn cánh áo bạc màu thêm thương mãi… Tháng Ba!
Suốt cả một năm mười hai tháng có lẽ không có tháng nào nhiều hoa hơn tháng Ba. Tháng Ba là tháng hoa của cả một năm. Ấn tượng nhất là hoa gạo, ngạo nghễ vươn cành giữa không trung bao la, đỏ rực một góc trời gọi sáo đá, sáo lang bay về… náo loạn một góc trời tuổi thơ tôi đi qua… Tháng Ba, để nhớ mãi tháng Ba! Tháng Ba, cỏ xanh non hơn bao giờ hết. Như một lời ước hẹn, vào một đêm, muôn vàn loài hoa li ti không tên tuổi tất cả đều thức dậy và bừng nở. Tất cả… tất cả như đang từ đất dâng lên hương vị ngọt ngào của Tháng Ba.
Tháng Ba, tháng của bánh trôi, bánh chay!
Mẹ bảo: Ba chìm bảy nổi chín lênh đênh là cái “nghiệp” của bánh này. Tôi se lòng một chút buồn lạnh tháng Ba. Tháng Ba, mẹ kén gạo nếp cái hoa vàng, xay giã dần sàng cho hạt hạt óng lên như nhộng ong. Gạo cho vào cối giã, tiếng thậm thình nồng nã đêm thâu! Bột nếp được lọc qua cái mặt rây tơ tằm vàng óng và mỏng tang, mơ hồ như không hề có thật. Vạn ức hột bột lọt qua mịn màng như làn da con gái làng mùa xuân chảy hội. Nước dùng là đường kính trắng, thoảng một chút bột lọc hoàng tinh ướp hoa bưởi, mùi hương thân thuộc bên khung cửa trước trước nhà… Mùi hương thanh khiết dịu dàng ngập ngừng bay theo gió tháng Ba.
Mẹ đơm bánh ra đĩa, năm cái ở ngoài làm thành cánh hoa, cái ở giữa làm nhị hoa. Hoa nở trong lòng đĩa, hoa kết từ tay mẹ! Khi bánh nguội, nước dùng sánh lại cố định vị trí của từng chiếc bánh… Dường như không phải là bánh nữa mà là sáu cái lòng đỏ trứng gà, kết quả của một quá trình sinh thành viên mãn. Bánh trôi, bánh chay mát lành tình thơm thảo! Tối ấy ngồi nhìn mưa, mẹ hát:
Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên
Mưa rào to lắm, mưa “vỡ đường bánh trôi”. Mưa mát lịm đường phên, đường phèn. Mưa đầy đồng nước chảy tràn gọi cá rô leo sấm… Tháng Ba mưa chợt đến chợt đi. Mưa tạnh, đom đóm chăng đèn kết hoa trước cổng làng, có ai hẹn hò ai, không đến… làm lỡ làng cả một đêm tháng Ba. Đêm tháng Ba lặng lẽ qua trong bước chân người về xa ngái. Sớm tháng Ba sương giăng mờ một dải, bến đá bờ sông em giũ tấm lụa đào qua một mùa lễ hội, mắt mải nhìn dòng nước lững thững trôi trong suốt… Tháng Ba, lưu luyến tiễn mùa xuân dường như còn rốn lại, xoảy nước lúm đồng tiền bẽn lẽ hẹn… mùa sau!
Tháng Ba còn mãi trong tôi một nỗi niềm, ngày tôi về em sang sông… chiều ấy! Tôi vời vợi nhìn, cũng mênh mông đồng bãi, cũng ngút ngàn xanh mát mắt tháng Ba. Bờ bên kia em còn nhớ tháng Ba? Bờ bên này bí bầu đơm hoa vàng trong nắng… Tôi cháy lòng sao chẳng đã Giêng Hai…
Tháng Ba! Còn lại mãi trong tôi một khoảng trời… tháng Ba!
