Hồ chứa nước ngọt ở vùng cao tại huyện Tri Tôn phục vụ nước tưới nông nghiệp trong mùa khô đang hoạt động hiệu quả. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Xây dựng "túi trữ ngọt" khổng lồ
Ông Trần Anh Thư, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho biết: Những năm gần đây mùa lũ ở ĐBSCL không còn xuất hiện theo quy luật tự nhiên nữa. Để đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt, UBND tỉnh An Giang đang trình Thủ tướng Chính phủ, chờ bộ ngành cho ý kiến về dự án xây hồ trữ nước ngọt và cấp nước ngọt Trà Sư - Tri Tôn. Việc xây dựng hồ trữ ngọt tự nhiên cho vùng Tứ giác Long Xuyên đang rất cần thiết nhằm điều tiết lũ, cung cấp nước cho vùng cũng như khu vực ĐBSCL.
Thực tế này đặt ra yêu cầu phải làm sao trữ nước để điều hòa và quản lý tốt nguồn nước giữa mùa lũ và mùa khô, đảm bảo sinh kế người dân cũng như bảo vệ môi trường. Năm 2016, An Giang đã bàn bạc với Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) tại Việt Nam về lựa chọn mô hình trữ lũ dựa vào nông hộ hoặc trữ lũ bằng công trình lớn.
Sau đó, tỉnh cùng các tổ chức quốc tế thống nhất nghiên cứu mô hình hồ trữ lũ rộng hơn 3.000 ha phía dưới khu vực đập tràn Tha La - Trà Sư (An Giang), giải quyết bài toán quản lý nước chủ yếu cho An Giang, Kiên Giang cũng như vùng Tứ giác Long Xuyên.
Theo thiết kế ban đầu, dự án hồ trữ lũ và cấp nước ngọt Trà Sư - Tri Tôn có tổng diện tích 3.050 ha, tổng chiều dài bờ bao 37,4 km, phục vụ tưới 30.000 ha đất nông nghiệp. Với cao độ mặt đất khu vực dự án trung bình 1,26m, để hạ thấp cao độ xuống thành 0m, cần nạo vét hơn 137 triệu m3 đất. Hồ chứa dự kiến có 6 cửa vận hành, sử dụng máy bơm và cửa cống thay thế cho các đập cao su.
Để thích nghi biến đổi khí hậu, An Giang đang chuyển đổi cơ cấu cây trồng và tưới tiết kiệm. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Về mặt kỹ thuật, đây là công trình nằm trong hệ thống thủy lợi của vùng, được quản lý bởi Hội đồng Quản lý thủy lợi vùng Tứ giác Long Xuyên. Trong đó, Chủ tịch Hội đồng là Bộ NN-PTNT, các Phó Chủ tịch Hội đồng, gồm: Tổng cục Thủy lợi, UBND tỉnh An Giang, Kiên Giang và TP Cần Thơ. Về mặt thể chế, dự án phù hợp với quy hoạch, phát triển của các địa phương trong vùng Tứ giác Long Xuyên.
Theo ông Thư, ngoài xây dựng hồ trữ nước ngọt lớn, An Giang cũng đang triển khai xây dựng từng khu trữ nước ngọt khác nhau trong giai đoạn 10 năm sắp tới. Trước mắt tỉnh đưa 2 giải pháp căn cơ để thực hiện trữ nước ngọt phục vụ sản xuất và sinh hoạt của người dân trong mùa khô.
Việc xây dựng “hồ trữ ngọt” tự nhiên cho vùng Tứ giác Long Xuyên rất cần thiết nhằm điều tiết lũ, cung cấp nước cho vùng cũng như khu vực ĐBSCL. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Giải pháp thứ nhất, là chuyển đổi cơ cấu cây trồng một cách căn cơ, giảm diện tích sản xuất lúa, đặc biệt lúa hè thu, chuyển sang các đối tượng cây trồng cạn: xoài, chuối, hoa màu các loại, trong đó có cây cao lương.
Giải pháp thứ hai, tưới tiết kiệm nước. An Giang khuyến khích ứng dụng các công nghệ tưới tiết kiệm. Bên cạnh đó xây dựng các mô hình trữ nước ngọt ở nhiều cấp độ khác nhau. Chẳng hạn như cấp độ doanh nghiệp làm trang trại hay HTX cần có nơi dự trữ nước ngọt. Từng địa phương phải có nơi trữ nước ngọt. Các tiểu vùng phải có nơi trữ nước ngọt gắn với sinh kế như trồng sen, rau thủy canh, nuôi cá, du lịch sinh thái.
Lúa thu đông năm 2020 An Giang sản xuất gần 180.000ha nằm trong khu đê bao an toàn. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
