Trồng dược liệu dưới tán rừng: 'Lấy ngắn nuôi dài'

Lời giải bài toán thu nhập trước mắt

Quảng Ninh là cửa ngõ thông thương với Trung Quốc qua Cửa khẩu Quốc tế Móng Cái; thuộc tuyến hành lang kinh tế Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh. Đây là vị trí thuận lợi cho việc phát triển các ngành kinh tế của địa phương; trong đó có ngành lâm nghiệp và hoạt động xuất khẩu các mặt hàng nông - lâm - thủy sản.

Bên cạnh đó, sự đa dạng về khí hậu, đất, khoáng sản, đa dạng sinh học tạo điều kiện cho Quảng Ninh phát triển đa dạng các loài cây trồng lâm nghiệp và lâm sản ngoài gỗ. Với hệ thống cơ sở hạ tầng phát triển nhanh và đồng bộ, đã và đang tạo thuận lợi cho việc hình thành các chuỗi sản phẩm lâm sản, hạ giá thành sản phẩm.

Hiện nay, diện tích đất quy hoạch cho lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh là 435.125ha, chiếm tỷ lệ cao, đạt gần 70% diện tích tự nhiên toàn tỉnh, trong đó có 370.213ha đất có rừng, tỷ lệ che phủ rừng đạt 55%, cao hơn mức bình quân chung cả nước 13,05%. Đây được xem là tiềm năng để phát triển lâm nghiệp của vùng Đất mỏ.

Năm 2023, Quảng Ninh xác định kế hoạch trồng rừng tập trung trên địa bàn tỉnh 11.640ha, gồm 11.161ha rừng sản xuất và 479ha rừng phòng hộ; trong đó tiếp tục phấn đấu trồng ít nhất 2.000ha lim, giổi, lát.

Những cánh rừng gỗ lớn được hình thành không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho các hộ gia đình, tạo công ăn việc làm, giúp xóa đói, giảm nghèo cho bà con các dân tộc miền núi, góp phần ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội vùng sâu vùng xa, biên giới hải đảo, mà còn thúc đẩy sản xuất lâm nghiệp của tỉnh phát triển bền vững. Đồng thời, góp phần bảo vệ môi trường, sinh thái, chống biến đổi khí hậu toàn cầu, đặc biệt khi mùa mưa đến sẽ làm giảm xói mòn, rửa trôi đất, phòng chống lũ lụt, hạn hán.

Thực tế cho thấy, triển khai trồng những cánh rừng gỗ lớn phải mất khoảng thời gian dài mới có thể khai thác, thu hoạch. Vì vậy, việc phát triển kinh tế dưới tán rừng không chỉ nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân, phát triển KT-XH địa phương lâu dài, mà còn là lời giải cho bài toán thu nhập trước mắt cho người dân. Đây là cách làm “lấy ngắn nuôi dài” của Quảng Ninh trong thời gian qua.

Đồng hành cùng rừng gỗ lớn

Hiện nay, các mô hình trồng cây dược liệu dưới tán rừng được tỉnh Quảng Ninh triển khai đã mang lại nhiều kết quả. Đặc biệt là đối với chủ trương dần chuyển dịch cơ cấu cây trồng từ trồng rừng gỗ nhỏ sang trồng rừng cây gỗ lớn, cây bản địa, góp phần nâng cao thu nhập, giải quyết sinh kế ổn định của người dân, đồng thời cải thiện chức năng phòng hộ, tính đa dạng sinh học của rừng.

Điển hình như huyện Ba Chẽ đã quy hoạch các vùng trồng cây dược liệu, triển khai Đề án Bảo tồn và phát triển dược liệu trên địa bàn huyện giai đoạn 2021 - 2025, trong đó, mục tiêu trồng mới hơn 100ha/năm các loài dược liệu; xây dựng mô hình liên kết sản xuất, bảo quản, chế biến và tiêu thụ dược liệu khu vực miền núi phía Bắc giai đoạn 2018 - 2020 tại xã Thanh Lâm với đối tượng chính là cây ba kích được trồng xen dưới tán rừng keo, trám, giổi, cây ăn quả, cho năng suất đạt 5 tấn/ha, thu nhập 350 triệu đồng/ha/năm.

Hay như huyện Hải Hà đã thực hiện mô hình trồng khảo nghiệm cây tài lệch dưới tán rừng tại bản Tài Chi, xã Quảng Sơn từ tháng 4/2020. Dự kiến, mô hình sẽ cho thu hoạch sau 4 năm, năng suất dự kiến 5 tấn/ha, doanh thu bình quân dự kiến đạt 100 triệu đồng/ha/năm. Đây sẽ là nguồn thu không nhỏ giúp tăng thu nhập, ổn định cuộc sống của người dân, góp phần vào phát triển rừng bền vững.

Ông Vũ Duy Văn, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Ninh cho biết, tỉnh xác định trồng dược liệu dưới tán rừng là giải pháp quan trọng góp phần giải quyết sinh kế ổn định, lâu dài cho người dân, nhất là khi hưởng ứng tham gia trồng rừng gỗ lớn theo chủ trương của tỉnh. Quảng Ninh đã triển xây dựng và thực hiện Đề án “Phát triển bền vững một số loài cây lâm sản ngoài gỗ có giá trị cao dưới tán rừng trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030".

Mục tiêu của Đề án là khai thác tiềm năng của rừng, đất rừng trên địa bàn để thực hiện thành công định hướng, mục tiêu phát triển kinh tế của tỉnh. Phát triển các loài lâm sản ngoài gỗ có giá trị cao dưới tán rừng với mục đích ổn định và tăng thu nhập cho các chủ rừng trên một đơn vị diện tích, cung cấp nguồn nguyên liệu để phát triển công nghiệp chế biến lâm sản, cải thiện chức năng phòng hộ, tính đa dạng sinh học của rừng.

Cụ thể, đến năm 2030, Quảng Ninh phát triển được 3.000ha cây ba kích, 2.500ha cây trà hoa vàng và các loài cây khác là 2.500ha… Phấn đấu mục tiêu giá trị kinh tế của lâm sản ngoài gỗ dưới tán rừng chiếm trên 10% tổng giá trị sản xuất của ngành lâm nghiệp; thu nhập từ kinh tế lâm sản ngoài gỗ dưới tán rừng chiểm tối thiểu 20% cơ cấu thu nhập của các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình được giao, thuê, nhận khoán rừng và đất lâm nghiệp để sản xuất, kinh doanh. Cùng với đó, thu hút khoảng 20.000 lao động tham gia vào hoạt động phát triển trồng cây lâm sản ngoài gỗ dưới tán rừng.

Quảng Ninh đã quy hoạch 3 vùng trọng điểm phát triển dược liệu gắn với loài cây trồng cụ thể. Theo đó, vùng 1 gồm Bình Liêu, Tiên Yên, Móng Cái tập trung phát triển loài cây chính là hồi, quế, kim ngân và các loài dược liệu có thế mạnh. Vùng 2 gồm Ba Chẽ, Cẩm Phả phát triển loài cây chính là trà hoa vàng, ba kích, cát sâm, quế và một số loài dược liệu có thế mạnh. Vùng 3 là thung lũng dược liệu Ngọa Vân - Yên Tử trên địa bàn Uông Bí, Đông Triều, Hạ Long phát triển loài cây chính là đinh lăng, gấc, cát sâm, nghệ vàng.

Ngoài ra, tỉnh cũng tập trung chọn, tạo giống, bảo tồn giống lâm sản ngoài gỗ có năng suất cao, chất lượng tốt, phù hợp ở các địa phương để xây dựng vườn giống; xây dựng quy trình, hướng kỹ thuật cây trồng, khai thác và chế biến cho các loài cây trồng lâm sản ngoài gỗ trọng điểm; khuyến khích mọi thành phần kinh tế đầu tư vào phát triển lâm sản ngoài gỗ...