Thu nhập tiền tỉ từ cây trà hoa vàng
Theo ông Nịnh Văn Trắng, Giám đốc Công ty Cổ phần Kinh doanh lâm sản Đạp Thanh (xã Đạp Thanh, huyện Ba Chẽ), cây trà hoa vàng là loài bản địa, mọc tự nhiên trên rừng, bên các khe, lạch. Trước đây, có thời điểm thương lái tìm mua ráo riết cây trà hoa vàng, bà con đi rừng thường đào cây về bán cho các thương lái nước ngoài với giá khoảng 1,5 - 2 triệu đồng/cây. Vì vậy, cây trà hoa vàng tự nhiên cứ thế ngày một ít đi và có nguy cơ biến mất.
Ông Nịnh Văn Trắng giới thiệu về sản phẩm trà hoa vàng. Ảnh: Nguyễn Thành.
Là người dân tộc thiểu số sinh ra và lớn lên ở huyện miền núi Ba Chẽ, nhiều năm trước, ông Trắng đã từng đi rừng tìm loại hoa này gom lại đem bán. Nhận thấy lợi ích to lớn mà cây trà hoa vàng đem lại, ông Trắng đã chọn cách trồng cây thay vì bán cây.
Đầu năm 2009, ông Trắng bắt tay vào thực hiện dự án trồng cây trà quý với hành trang 3.000m2 đất của gia đình chia cho và toàn bộ vốn liếng là tiền tích cóp của hai vợ chồng trong hơn chục năm trời, cùng với tiền vay ngân hàng.
Hàng nghìn cây trà hoa vàng đã được ông Trắng mua lại của những người dân đào được khi đi rừng để đưa về trồng. Từ thời điểm đó, người đàn ông dân tộc Sán Chỉ lấy rừng là nhà, lấy gốc cây làm nơi ăn uống, nghỉ ngơi. Ngày ngày, ông cùng người thân dồn hết sức chăm sóc cho loại cây này, hi vọng chúng sẽ lớn nhanh, khỏe mạnh và ra hoa như mong đợi.
Sau 4 năm mất ăn mất ngủ, đến năm 2013, hàng nghìn cây trà hoa vàngcủa vợ chồng ông Trắng đã có nụ. Bước đầu thành công, nhưng với 3.000m2 và hơn 1 nghìn cây trà năm đầu tiên cũng chỉ cho 15kg hoa. Bài toán về năng suất lại cần ông Trắng giải quyết. Ông mày mò tìm hiểu làm sao để chăm sóc loại cây này có hiệu quả hơn nữa. Một mình ông Trắng phải tự đi khắp các tỉnh rồi sang Trung Quốc học hỏi kỹ thuật.
Đồng thời, ông tìm hiểu xem ngoài phần hoa thì lá loại cây này có thể sử dụng được không? Sau khi loại lá này được các nhà chuyên môn xác định có công dụng tốt như tiêu mỡ máu, điều hòa huyết áp, ông Trắng đã hái, thái nhỏ, sao lên và đóng thành túi lọc để bán cùng hoa.
Cứ như vậy, số hoa trà thu hoạch năm sau cao hơn năm trước, năm 2014 thu hoạch 75kg; năm 2015 thu hoạch hơn 1 tạ, chưa kể lá trà. Đặc biệt, trong năm 2021, Công ty của ông Trắng đã sản xuất khoảng 700kg hoa khô, giá trị ước tính cả chục tỉ đồng.
Vượt qua nhiều khó khăn, giờ đây, Công ty Cổ phần Kinh doanh lâm sản Đạp Thanh do ông Trắng làm chủ đã trở thành đơn vị hàng đầu cung cấp cây giống và sản phẩm trà hoa vàng chất lượng cao tại huyện Ba Chẽ.
Hướng đến sản phẩm OCOP quốc gia
Không chỉ làm chủ kỹ thuật trồng, ông Trắng cũng hoàn thiện quy trình sản xuất sấy thăng hoa để hoa trà giữ nguyên màu sắc, mùi vị và dược tính. Ông cũng chuẩn hóa quy trình sản xuất trà từ khâu tuyển chọn đến đóng gói.
Theo ông Trắng, hiện giá hoa trà khô được bán khoảng 13 triệu đồng/kg; một hộp lá trà nhúng có giá 60.000 đồng và lá trà khô để nguyên có giá 50.000 đồng/gói. Ngoài thu nhập từ hoa trà, lá trà, ông còn ươm thành công 10 vạn cây trà giống và bán với giá 35.000 đồng/cây.
Trà hoa vàng vừa là thức uống giá trị cao, vừa là dược liệu quý hiếm. Ảnh: Nguyễn Thành.
Từ một loại cây rừng mọc dại, trà hoa vàng được khôi phục, trở thành cây trồng chủ lực tại Ba Chẽ. Với giá bán cao và ổn định, loài hoa được ví như vàng đã và đang mang lại hàng trăm triệu đồng mỗi năm cho người trồng, giúp họ không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu.
Trà hoa vàng Ba Chẽ giờ đây đã trở thành sản phẩm OCOP được chứng nhận 5 sao, chứng nhận cao nhất trong Chương trình mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP) của tỉnh Quảng Ninh. Không dừng lại ở đó, sản phẩm này cũng đang hướng đến trở thành sản phẩm OCOP quốc gia.
Hiện nay, loại cây quý này đang phát triển tốt từ cây giống đến sản phẩm chế biến sâu. Trà hoa vàng vừa là thức uống giá trị cao, vừa là dược liệu quý hiếm, ngày càng đứng vững trên thị trường.
Sản phẩm Trà hoa vàng Ba Chẽ được trồng, chăm sóc, chế biến, nhân giống đảm bảo các tiêu chuẩn khắt khe. Quá trình sơ chế, chế biến đạt tiêu chuẩn hệ thống quản lý chất lượng tiến tiến HACCP và ISO 9001:2015, với công nghệ sấy thăng hoa giúp giữ nguyên được hương vị thuần khiết và nhiều dưỡng chất quý giá vốn có của trà hoa vàng.
Nhằm góp phần nâng cao giá trị kinh tế của cây trà hoa vàng, công ty của ông Trắng đã hỗ trợ thu mua hoa của bà con dân tộc thiểu số huyện Ba Chẽ để chế biến thành sản phẩm, tạo công ăn việc làm và thu nhập ổn định cho nhiều lao động địa phương.
Sự “thăng hoa” của cây trà hoa vàng trên mảnh đất Ba Chẽ không chỉ là câu chuyện của những nông dân tiên phong, dám nghĩ, dám làm như ông Trắng mà còn là minh chứng cho sự đúng đắn từ chủ trương biến Ba Chẽ thành trung tâm kinh tế lâm nghiệp và cây dược liệu của tỉnh Quảng Ninh.
Hiện diện tích trồng cây trà hoa vàng của huyện Ba Chẽ đã phát triển lên đến gần 300ha. Nghề trồng cây dược liệu quý này không chỉ tạo sinh kế, giúp người dân làm giàu mà còn tạo ra những giá trị văn hóa đặc sắc, là nền tảng để huyện miền núi Ba Chẽ phát triển cả dịch vụ du lịch.
Phát triển vùng nguyên liệu hướng đến xuất khẩu
Trà hoa vàng những năm qua đã trở thành sản phẩm OCOP có thương hiệu của huyện Ba Chẽ nói riêng, tỉnh Quảng Ninh nói chung, được thị trường đánh giá cao. Vì thế, việc quan tâm tạo nguồn nguyên liệu, vùng trồng cho sản phẩm này đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững.
Theo đánh giá, từ sản phẩm thảo dược mang lợi thế địa phương, trà hoa vàng dần trở thành một sản phẩm OCOP chất lượng, được quan tâm đầu tư nâng cấp, tạo uy tín trong người tiêu dùng. Ngoài được Cục Sở hữu Trí tuệ cấp văn bằng chứng nhận, năm 2018, UBND tỉnh cũng phê duyệt đề tài khoa học Nghiên cứu thành phần, tác dụng của trà hoa vàng.
Doanh thu từ cây trà hoa vàng hàng năm trên địa bàn huyện Ba Chẽ khoảng trên 20 tỷ đồng. Ảnh: Nguyễn Thành.
Hiện nay, các sản phẩm OCOP trà hoa vàng liên tục được đầu tư, nâng cao chất lượng sản lượng sản xuất, tiêu thụ. Theo đó, ngoài sản phẩm trà hoa vàng truyền thống, nhiều sản phẩm mới như: Bột mát-cha trà hoa vàng, sản phẩm trà túi lọc... cũng được đầu tư nghiên cứu, sáng tạo.
Các doanh nghiệp cũng đã tập trung nâng năng lực sản xuất qua đầu tư công nghệ, trang sắm máy sấy công nghệ cao và thiết bị phụ trợ để đạt tổng công suất 10 tấn hoa tươi/vụ 3 tháng thu hoạch... Theo thống kê, hiện sản lượng thu hoạch hoa trà hoa vàng tươi bình quân 20 tấn/năm, lá trà hoa vàng tươi 65 tấn/năm. Doanh thu từ cây trà hoa vàng hàng năm trên địa bàn huyện khoảng trên 20 tỷ đồng.
Để thúc đẩy hơn nữa dự án trồng cây trà hoa vàng, huyện Ba Chẽ đã củng cố lập hồ sơ, mở rộng vườn giống; đầu tư nâng công suất nhân giống và chất lượng cây giống bằng hệ thống nhà lưới, hệ thống tưới phun mù, thoát nước; định hướng và đảm bảo nguồn nguyên liệu cho sản phẩm chủ lực thông qua liên kết với người dân.
Ngoài phát triển vùng trồng, nâng diện tích trồng, huyện rà soát các hộ trồng cây trà hoa vàng trong huyện và các vùng lân cận, thành lập tổ hợp ký hợp đồng với Công ty CP Kinh doanh lâm sản Đạp Thanh nhằm hỗ trợ về kỹ thuật, giống, vật tư đồng thời bao tiêu nguyên liệu...
Đồng thời, huyện Ba Chẽ đã kêu gọi thu hút, vận dụng cơ chế chính sách đặc biệt ưu đãi đối với các doanh nghiệp, cá nhân, hộ gia đình đầu tư trong lĩnh vực phát triển, chế biến dược liệu. Nhờ đó, huyện đã thu hút được các doanh nghiệp vào xây dựng dự án, quy hoạch chi tiết, dự kiến sẽ nâng cấp công nghệ chế biến cây trà hoa vàng sau thu hoạch, từ đó nâng cao thương hiệu, tính cạnh tranh trên thị trường, hướng đến mục tiêu xuất khẩu sản phẩm ra quốc tế.
