1 
Chiều 4/3, Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức toạ đàm trực tuyến “Để nông sản không ùn tắc ở cửa khẩu. Đâu là giải pháp căn cơ”.
Nhiều doanh nghiệp vẫn thờ ơ, nông dân tư duy mùa vụ
Bà Đoàn Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn thông tin: Thời gian từ sau tết Nguyên đán đến nay, việc ùn ứ xe chở nông sản xuất khẩu tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn tiếp tục xảy ra.
Đến sáng 4/3, lượng xe đang chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu là 1.400 xe, trong đó có 800 xe chở nông sản. Do đó, Lạng Sơn đang tạm dừng tiếp nhận hoa quả tươi đến các cửa khẩu đến thời điểm ngày 15/3.
Tạo đàm có sự tham gia của Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan (thứ hai từ phải sang) và đại diện Cục Xuất nhập khẩu Bộ Công thương, Tổng cục Hải quan.... Ảnh: VGP.
Dự báo trong thời gian từ 15/3-20/4, lượng xe nông sản qua cửa khẩu Lạng Sơn sẽ tăng lên 2.000 xe, tình trạng ùn ứ vẫn có thể xảy ra.
Về nguyên nhân ùn ứ xe chở nông sản tại cửa khẩu, theo ông Phan Văn Chinh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Bộ Công Thương, lần ùn tắc này chủ yếu xuất phát từ chính sách "Zero Covid" của phía Trung Quốc, việc xuất nhập khẩu được kiểm soát rất chặt chẽ, dẫn tới năng lực thông quan thấp.
Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cho rằng: Để xảy ra tình trạng ùn ứ nguyên nhân căn bản nằm ở 3 điểm: Nông dân tư duy mùa vụ, doanh nghiệp tư duy thương vụ, chính quyền tư duy nhiệm kỳ. Do đó, tư duy bị hạn chế ở ngắn hạn, dẫn tới tâm lý thấp thỏm, lo âu từng mùa vụ, đánh bài may rủi, đến khi gặp vấn đề lại trách thị trường khó tính.
Bên cạnh đó, một nguyên nhân khác là do chúng ta bị động, đặc biệt là “hay quên”. Vì khi giải phóng ùn tắc được tại cửa khẩu thì những câu chuyện lại trôi đi mà không kiên trì tìm nguyên nhân căn bản, chỉ ra giải pháp lâu dài để giải quyết tận gốc việc đứt gãy.
Cũng theo Bộ trưởng, cách làm kinh tế hiện nay vẫn "mù mờ" không đi vào quỹ đạo, đôi khi giống như đi buôn theo chuyến nhiều hơn là hợp tác bài bản, kết nối cung cầu, tư duy sản xuất nông nghiệp mới chú ý tạo ra sản lượng, chưa có tư duy kinh tế, tìm kiếm thị trường.
Ở các địa phương, chỉ biết trồng bao nhiêu héc-ta, hoạt động nuôi trồng hầu hết là thả nổi để người nông dân tự làm, các câu chuyện cụ thể hơn về mùa vụ, sản lượng, chất lượng, thị trường còn chưa chắc chắn…
Về phía doanh nghiệp, theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, có một thực tế, trong số các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, các doanh nghiệp vừa và nhỏ tương tối nhiều, tuy nhiên, nhiều đơn vị rất thờ ơ với câu chuyện thị trường. Trong khi, chính doanh nghiệp là người nắm bắt thị trường, dẫn dắt nông dân sản xuất. Do đó, nếu doanh nghiệp “dễ dãi” với chính mình thì hệ lụy sẽ rất lớn.
“Khi ùn tắc xảy ra, doanh nghiệp gặp khó khăn một thì người nông dân gặp khó khăn mười, thậm chí là mất trắng”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan, để tháo gỡ tình trạng ùn ứ hiện nay, quan trọng nhất là tổ chức lại sản xuất, ngành hàng, để đáp ứng nhu cầu chuẩn hóa của từng thị trường. Ảnh: VGP.
Đồng bộ nhiều giải pháp
Trên cơ sở phân tích những nguyên nhân dẫn tới việc ún ứ nông sản tại cửa khẩu, các đại biểu đã đề xuất những giải pháp nhằm sớm tháo gỡ vấn đề này.
Các đại biểu đều cho rằng, xuất khẩu nông sản không thể "đường mòn lối mở" mãi mà cần phải giải quyết được tận gốc vấn đề đầu vào, đầu ra cho nông sản, đem lại hiệu quả thực sự cho nền kinh tế.
Theo bà Đoàn Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn, trước mắt cần tiếp tục duy trì và làm tốt việc xây dựng “vùng xanh, luồng xanh” nhằm bảo vệ khu vực cửa khẩu, kiểm soát dịch bệnh trên người và hàng hóa xuất khẩu qua cửa khẩu.
Bên cạnh đó, tỉnh Lạng Sơn sẽ tích cực trao đổi với chính quyền Quảng Tây (Trung Quốc) cùng nghiên cứu, sớm thống nhất, phương án giao nhận hàng hóa phù hợp; rút ngắn thời gian thông quan với việc thí điểm hợp tác công nhận 1 lần kết quả xét nghiệm; khử khuẩn đối với người, phương tiện vận tải, hàng hóa xuất khẩu tại vùng an toàn khu vực cửa khẩu hai bên, đảm bảo thuận lợi cho hàng hóa thông quan.
Ông Phan Văn Chinh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: VGP.
Về công tác truyền thông, theo ông Phan Văn Chinh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương: Việc đầu tiên cần làm là tăng cường công tác truyền thông các chính sách về nhập khẩu nông sản của nước bạn một cách kịp thời đến các doanh nghiệp, hộ sản xuất trong nước nắm bắt.
Thời gian qua, Bộ Công Thương, Bộ NN-PTNT đã bằng nhiều kênh khác nhau như phát hành sách, thông tin về các Lệnh 248, 249… từ rất sớm để các doanh nghiệp nắm được những yêu cầu của phía nhập khẩu.
“Khi có thông tin từ phía bạn, chúng tôi trao đổi ngay với Bộ NN-PTNT chuyển cho địa phương để thông báo. Bên cạnh đó, đăng tải rộng rãi trên website của Bộ Công thương, Bộ NN-PTNT, bất cứ cơ quan, doanh nghiệp, địa phương nào có nhu cầu về thông tin chúng tôi đều nhanh chóng cung cấp", ông Chinh cho hay.
Về vấn đề các doanh nghiệp cần thay đổi tư duy sang xuất khẩu chính ngạch, ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam cho rằng: Hiện nay, nhiều doanh nghiệp vẫn hoạt động theo lối mòn, thích làm cái dễ, thích xuất khẩu tiểu ngạch. Nhiều doanh nghiệp vẫn quan niệm Trung Quốc là thị trường dễ tính, nên rất chủ quan, trong khi thị trường Trung Quốc không còn dễ tính, các tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm cũng đã thay đổi nhiều. Việc xuất khẩu trái cây tươi sang Trung Quốc hiện nay phải được cấp mã số vùng trồng, các cơ sở đóng gói cũng phải được cấp mã số, thông tin rõ ràng... nếu không đáp ứng được sẽ khó đưa hàng sang thị trường này.
Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cũng chỉ ra rằng: Để tháo gỡ tình trạng ùn ứ hiện nay, quan trọng nhất là tổ chức lại sản xuất, ngành hàng, để đáp ứng nhu cầu chuẩn hóa của từng thị trường như Trung Quốc, EU, Hàn Quốc, Nhật Bản… thậm chí là cả thị trường trong nước. Đây là giải pháp căn cơ và phải chấp nhận làm lại gần như từ đầu.
Để tháo gỡ tình trạng ùn ứ hàng hóa cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó phát huy cao độ vai trò của Hiệp hội, ngành hàng trong việc hướng dẫn doanh nghiệp dẫn dắt hoạt động sản xuất của nông dân theo đúng yêu cầu thị trường. Ảnh: Tùng Đinh.
“Mỗi sự thay đổi đều không đơn giản và đều phải có lộ trình nhưng nếu chúng ta không khởi hành thì sẽ không có kết thúc. Để thay đổi là điều vô cùng khó khăn, nhưng nếu không thay đổi thì càng khó khăn hơn”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.
Tuy nhiên, để làm được việc này cần tách bạch, phân công cụ thể công việc cho từng đơn vị liên quan, tổ chức lại từ khâu sản xuất đến thị trường thông qua hệ thống hạ tầng logistics.
Cũng theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, ngoài sự vào cuộc tích cực, đồng bộ của Chính phủ, các Bộ, ban, ngành… trong việc liên tục thông tin, điện đàm với phía Trung Quốc, thiết lập vùng xanh giúp thông quan thuận lợi thì các doanh nghiệp với vai trò là người nắm bắt thị trường, dẫn dắt sản xuất cần thay đổi tư duy xem thị trường Trung Quốc là một thị trường dễ tính để chủ động chuẩn bị, xây dựng phương án, lộ trình hoạt động phù hợp. Bên cạnh đó, cần có phương án chủ động nắm bắt chính sách về nhập khẩu nông sản của nước bạn một cách kịp thời, mở rộng thêm các thị trường khác, để tăng khả năng tiêu thụ, tránh tình trạng bị động, ngồi đợi…
Các Hiệp hội ngành hàng cần phát huy cao độ vai trò của mình trong việc giúp Bộ NN-PTNT, Bộ Công thương hướng dẫn doanh nghiệp, nông dân tổ chức lại sản xuất, tổ chức lại ngành hàng, tổ chức lại thị trường... để giải quyết tận gốc vấn đề.
