Việt Nam-Trung Quốc hợp tác giải quyết thách thức về nguồn nước ở ĐBSCL

Thách thức trong lĩnh vực thủy lợi 

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh hai quốc gia kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, đồng thời cũng là dịp Việt Nam và Trung Quốc chuẩn bị cho năm giao lưu nhân dân Việt - Trung 2025.

Tại buổi làm việc, PGS.TS Trần Bá Hoằng, Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam chào mừng Bộ trưởng Lý Quốc Anh cùng đoàn công tác của Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc. Ông cũng cảm ơn sự quan tâm và dành thời gian quý báu cho chuyến công tác sang Việt Nam.

Theo PGS.TS Trần Bá Hoằng, Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam trực thuộc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), có nhiệm vụ nghiên cứu khoa học phục vụ các dịch vụ công của nhà nước, tham gia đào tạo, hợp tác quốc tế, tư vấn và chuyển giao công nghệ về thủy lợi, thủy điện, môi trường và phòng chống thiên tai.

Trải qua gần 50 năm, Viện đã đạt được những kết quả đáng chú ý như nghiên cứu diễn biến nguồn nước vùng hạ lưu sông Mekong; dự báo nguồn nước về ĐBSCL; dự báo, cảnh báo hạn hán, xâm nhập mặn vùng ĐBSCL; Nghiên cứu biến hình lòng dẫn hệ thống sông và quản lý vùng cửa sông Cửu Long; dự báo tình hình sạt lở bờ sông, bờ biển ĐBSCL,....

"Những kết quả nghiên cứu này đã hỗ trợ hiệu quả các cơ quan quản lý và cộng đồng trong đối phó thiên tai, hạn hán, xâm nhập mặn, qua đó giảm thiểu thiệt hại cho người dân và giúp họ thích ứng với biến đổi khí hậu", PGS.TS Trần Bá Hoằng nói.

Chia sẻ với đoàn công tác về những thách thức trong công tác thủy lợi ở ĐBSCL, PGS.TS Nguyễn Nghĩa Hùng, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam, đã chỉ ra rằng mặc dù ĐBSCL chỉ chiếm 5% diện tích lưu vực sông Mekong, nhưng đây là khu vực nhận tới 95% lượng nước từ thượng nguồn. Đồng thời, ĐBSCL cũng chịu tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, sụt lún đất, và khai thác cát gây mất cân bằng sinh thái.

"ĐBSCL đang phải đối mặt với ba thách thức lớn: từ phía thượng nguồn, từ phía biển, và từ vấn đề nội tại của đồng bằng. Mỗi yếu tố đều gây ra những biến động khó lường, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của người dân", PGS.TS Nguyễn Nghĩa Hùng nhấn mạnh.

Một trong những vấn đề nghiêm trọng hiện nay là tình trạng sụt lún đất, với tốc độ từ 1,5 đến 3 cm/năm, nhanh gấp 7-8 lần so với tốc độ nước biển dâng. Điều này càng làm gia tăng nguy cơ ngập úng và xâm nhập mặn trong mùa khô. Đặc biệt, hiện tượng triều cường, hạn hán và xâm nhập mặn cũng đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây trồng và sinh kế của người dân trong khu vực.

Vì vậy, để thích ứng với tình hình hiện nay, công tác thủy lợi cần tập trung để giải quyết các vấn đề: thiếu phù sa từ thượng nguồn về; Xâm nhập mặn do thủy triều ngày càng nghiêm trọng hơn và sớm hơn; Các quá trình ngập lụt ở châu thổ ngày càng nhiều: Các loại hình thiên thai, bão lũ, hạn hán, El Nino, La Nina, biến đổi khí hậu làm cho đồng bằng ngày càng dễ bị tổn thương. Sự phát triển phía thượng nguồn đều tác động lớn đến châu thổ.

Chia sẻ kinh nghiệm, dữ liệu và các giải pháp khoa học 

Từ lâu, Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam đã duy trì mối quan hệ hợp tác với các cơ quan và trường đại học của Trung Quốc, như Đại học Hồ Hải, Đại học Thủy lợi Vũ Hán, Viện Khoa học Thủy lợi Nam Kinh. PGS.TS Trần Bá Hoằng bày tỏ mong muốn tiếp tục đẩy mạnh hợp tác trong khoa học công nghệ và đào tạo, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ngày càng tác động mạnh mẽ đến các vấn đề thủy lợi ở Việt Nam.

Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam mong muốn, thời gian tới được tiếp tục hợp tác với phía Trung Quốc 8 vấn đề: Xây dựng năng lực về công nghệ số, công nghệ chuyển đổi dữ liệu cho toàn lưu vực sông Mekong; Xây dựng các chương trình nghiên cứu tổng thể lưu vực sông dưới sự biến đổi và phát triển trên lưu vực, biến đổi khí hậu, nước biển dâng; Chia sẻ và trao đổi học thuật về quản lý lưu vực sông, quản lý công trình thủy lợi, quản lý cát sỏi, quản lý nguồn nước…; Chia sẻ kinh nghiệm xây dựng các quy hoạch tích hợp phát triển về không gian đô thị, nông nghiệp, công nghiệp hiện đại; Trao đổi KHCN về vật liệu xây dựng nhằm thân thiện môi trường, giá thành đầu tư thấp; Đào tạo cán bộ giữa các bên.

GS Lý Quốc Anh, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc đánh giá cao các kết quả nghiên cứu của Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam đã đạt được trong thời gian qua. Đồng thời, khẳng định Trung Quốc có thể chia sẻ nhiều kinh nghiệm trong công tác quản lý thủy lợi, đặc biệt là trong việc ứng phó với các thách thức như sạt lở bờ sông, bờ biển và ngập úng. Bộ trưởng Lý Quốc Anh cũng cho biết, Trung Quốc đã có những nghiên cứu tương tự và sẵn sàng hợp tác để cùng giải quyết các vấn đề của ĐBSCL.

"Chúng tôi rất coi trọng các hợp tác hiện tại và trong tương lai giữa hai nước, đặc biệt là trong các lĩnh vực như công nghệ dự báo, quản lý nguồn nước, và phát triển bền vững các công trình thủy lợi", Bộ trưởng Lý Quốc Anh chia sẻ.

PGS.TS Trần Bá Hoằng bày tỏ hy vọng, thông qua sự hợp tác chặt chẽ giữa Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam và các đối tác Trung Quốc, hai bên sẽ tiếp tục phát triển các giải pháp khoa học và công nghệ giúp giải quyết những thách thức lớn trong công tác thủy lợi tại ĐBSCL. Đặc biệt, trong bối cảnh BĐKH đang ngày càng gia tăng, việc chia sẻ kinh nghiệm, dữ liệu và các giải pháp thích ứng là vô cùng quan trọng để bảo vệ môi trường, bảo vệ sinh kế của người dân và phát triển bền vững cho khu vực ĐSBCL.

Cũng trong khuôn khổ chuyến công tác, đoàn công tác của Bộ trưởng Lý Quốc Anh đã đến thăm thực tế tại Cống âu thuyền Nguyễn Tấn Thành, một công trình do Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam nghiên cứu và thiết kế, hiện đang hoạt động hiệu quả trong việc kiểm soát nguồn nước và ngăn ngừa xâm nhập mặn cho địa phương.