'Vòi rồng' cắm tới đâu, sạt lở bờ sông tới đó, chính quyền bất lực

Dùng gạch đá xua đuổi ‘cát tặc’

Bà V.T.K. (thôn Nghĩa Kỳ, xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa) thực hiện hành động ấy có vẻ bồng bột và có thể gặp nguy hiểm cho bản thân, nhưng cũng chỉ vì bất đắc dĩ. Người phụ nữ muốn bảo vệ khu đất bãi dọc sông Mã để làm vốn cho con cháu trước vấn nạn "cát tặc" hoành hành.

Vợ chồng bà K. ăn đời ở kiếp nơi đây và bám lấy ruộng ngô ven bãi bồi sông Mã làm kế sinh nhai. Bởi vậy, nhất cử nhất động dọc khúc sông này bà nắm trong lòng bàn tay. Người phụ nữ lặng người như thể bất lực khi mỗi ngày lại chứng kiến cảnh hà bá “nuốt” từng mét đất bãi.

“Cả gia đình có hơn 1 mẫu đất trồng ngô ven sông Mã, nhưng mấy năm nay bờ sông bị sạt lở, ăn sâu vào đất canh tác hàng chục mét, cuốn trôi đất và ngô ven bờ. Tình trạng hút cát trái phép diễn ra nhiều năm nay khiến bờ sông sạt lở nghiêm trọng hơn. Nếu cứ tái diễn tình trạng trên, chỉ thời gian ngắn nữa, người dân sẽ không còn đất canh tác”, bà K. chia sẻ.

Trong điện thoại, bà K. lưu giữ khá nhiều video, hình ảnh tàu hút cát đậu trên sông, vươn “vòi rồng” hàng chục mét, cắm sâu xuống lòng sông để hút cát. Có thời điểm, dọc khúc sông chạy qua thôn Giang Đông, Nghĩa Kỳ có tới gần chục chiếc thuyền đang "đục khoét" lòng sông. Tình trạng hút cát trái phép diễn ra giữa thanh thiên bạch nhật và hoạt động mạnh nhất kể từ năm 2024 nhưng không được xử lý kịp thời.

“Tàu không số thi nhau hút cát cả ngày lẫn đêm. Dân dùng súng cao su và gạch đá ném để xua đuổi tàu nhưng họ vẫn không sợ. Họ đậu thuyền ở giữa sông nhưng đưa vòi hút vào gần bờ để lấy cát, khiến đất bãi bị cuốn trôi sông”, bà K. cho biết.

Bà K. cùng người dân thôn Nghĩa Kỳ nhiều năm nay đã làm đơn, kiến nghị chính quyền địa phương vào cuộc xử lý. Sau khi cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra, tình trạng khai thác cát trái phép tại khu vực này im ắng được một thời gian ngắn, sau đó tiếp tục hoạt động trở lại trong sự bất lực của người dân và chính quyền địa phương.

Ông L.V.N. (thôn Nghĩa Kỳ) chỉ tay về phía gốc cây lâu năm mọc hoang, đứng trơ trọi ở bãi đất nhô ra sông để áng chừng diện tích đất bị sạt lở. Ông N. có 5 sào ngô dọc bãi bồi nhưng nay chỉ còn hơn 3 sào vì sông "nuốt" đất. Hiện nay, có những khu vực sạt lở chỉ cách nhà dân khoảng 50-70m và chẳng ai dám chắc rằng khu đất canh tác, nhà cửa của người dân còn tồn tại hay không nếu tình trạng sạt lở tiếp tục diễn ra.

Chính quyền biết nhưng… bó tay

Theo thông tin từ Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Vĩnh Lộc, ngày 22/2/2025, khu vực gần tuyến kè sạt lở đang thi công tại xã Vĩnh Hòa, xuất hiện một số tàu hút cát đang hoạt động ở khu vực không được cấp phép khai thác. Tại thời điểm này, đất ven bờ tiếp tục sạt lở xuống sông trước sự chứng kiến của người dân địa phương.

Theo UBND huyện Vĩnh Lộc, đây là vị trí giáp ranh giữa mỏ cát số 18 của Công ty Minh Chung và mỏ cát số 54 của Công ty TNHH Nam Lực, dài khoảng 720m. Khu vực này thường xuyên có 5-7 tàu hút cát hoạt động cả ngày lẫn đêm gây sạt lở mái bờ sông với chiều dài khoảng 20m.

Tiếp đó, vào ngày 18/3, người dân tiếp tục quay được video tàu hút cát ngang nhiên hoạt động trên sông tại khu vực giáp ranh với xã Vĩnh Hòa.

Tại đoạn sông này, lực lượng chức năng đã lắp camera giám sát, cắm biển cấm khai thác cát (khu vực chưa được cấp phép) và công khai số điện thoại đường dây nóng để ghi nhận phản ánh của người dân, thế nhưng tình trạng hút cát trộm vẫn tiếp diễn.

Chính quyền địa phương từ xã đến huyện mặc dù biết rõ tình trạng hút cát trái phép và khẳng định đây là nguyên nhân gây sạt lở bờ sông, nhưng không có biện pháp hữu hiệu để ngăn chặn và xử lý vi phạm kịp thời, với lý do không đủ phương tiện để trấn áp tình trạng trên.

“Đây là đoạn sông giáp ranh giữa hai huyện (Yên Định và Vĩnh Lộc), lòng sông rộng, địa hình phức tạp, mật độ tàu thuyền đi lại nhiều, khi tiến hành truy bắt thì các tàu di chuyển ra khu vực giáp ranh giữa hai huyện. Bên cạnh đó, mặc dù lực lượng công an được tăng cường về cấp xã nhưng lại thiếu trang bị, phương tiện hỗ trợ (xuồng máy, ca nô) và chưa được đào tạo cấp chứng chỉ điều khiển phương tiện nên khó khăn trong công tác tuần tra kiểm soát,” báo cáo của UBND huyện Vĩnh Lộc nêu.

Ông Trịnh Việt Cường, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hóa) cho biết, hiện tượng sạt lở bờ sông Mã trong một vài năm trở lại đây đã cuốn trôi khoảng 12.000m2 đất sản xuất nông nghiệp của bà con thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ; chiều dài đoạn bị sạt lở khoảng 600m, chiều rộng đoạn bị sạt lở ăn sâu vào bờ bãi khoảng 30m.

Trước thực tế trên, mới đây UBND huyện Vĩnh Lộc đã có văn bản gửi Công an tỉnh Thanh Hóa đề nghị phối hợp, hỗ trợ công tác kiểm tra, truy bắt các tàu hút cát trái phép (nếu có) trên sông Mã.

Hiện nay, tại vị trí sạt lở, chính quyền địa phương đã dựng chòi canh, cắt cử lực lượng ứng trực 24/24 để theo dõi, ứng phó, ngăn chặn tình trạng hút cát trái phép trên tuyến sông này.