'Vương quốc Kỳ lân châu Á' đóng góp gì cho bảo tồn đa dạng sinh học?

Ưu tiên bảo vệ động vật hoang dã

Năm 2002, trải qua một vài lần “thay tên, đổi họ”, danh xưng Vườn quốc gia (VQG) Vũ Quang được hình thành, phát triển cho đến ngày nay. Lúc bấy giờ, thay vì khai thác lâm sản giao nộp hàng năm cho nhà nước, hơn 70 con người vừa phải bảo tồn mẫu chuẩn về hệ sinh thái rừng Bắc Trường Sơn, bảo tồn sự đa dạng sinh học đặc trưng của rừng tự nhiên vừa bảo vệ rừng, góp phần cân bằng sinh thái và gia tăng độ che phủ rừng.

Ông Nguyễn Danh Kỳ, Giám đốc VQG Vũ Quang chia sẻ, thời kỳ đầu thành lập, vườn chú trọng vào khai thác rừng nhưng kể từ năm 2002 lại nay, VQG Vũ Quang trở thành “ngôi nhà chung” lý tưởng, an toàn của muông thú. Ít nhất 100 cá thể động vật nguy cấp, quý hiếm đã được người dân và các cơ quan chức năng gửi gắm cho vườn chăm sóc trước khi tái thả về môi trường tự nhiên trong 3 năm qua.

Trong đó, một số loài có giá trị kinh tế cao, quý hiếm, đặc biệt quý hiếm vẫn được người dân tự nguyện giao nộp. Điều này minh chứng cho những chuyển biến tích cực trong ý thức bảo vệ động vật hoang dã (ĐVHD) của người dân Hà Tĩnh nói riêng, cả nước nói chung.

Mới đây, lãnh đạo Hạt Kiểm lâm huyện Thạch Hà liên hệ VQG Vũ Quang bàn giao một cá thể voọc chà vá chân nâu vừa tiếp nhận từ 1 hộ dân ở xã Thạch Xuân. Ngay sau đó VQG Vũ Quang liên hệ với VQG Cúc Phương, tỉnh Ninh Bình (vùng phân bố loài voọc) phối hợp chăm sóc trước khi tái thả về môi trường tự nhiên.

“Trước khi bàn giao cho lực lượng chức năng đã có người hỏi mua cá thể voọc với giá 120 triệu đồng song hộ dân không bán. Việc bỏ qua lợi ích kinh tế để bảo vệ ĐVHD của hộ dân này đã tiếp thêm động lực cho những người dân khác nói không với thực phẩm chế biến từ ĐVHD”, ông Kỳ nói.

Không chỉ cứu hộ trực tiếp, nhiều năm nay VQG Vũ Quang còn hợp tác, phối hợp rất hiệu quả với các tổ chức, VQG khác trên cả nước trong công tác cứu hộ, tái thả ĐVHD.

Đơn cử, phối hợp VQG Hoàng liên (Lào Cai) khảo sát, tái thả 12 cá thể linh trưởng vào khu vực VQG Vũ Quang; chuyển giao cá thể cò mỏ thìa quý hiếm cho VQG Xuân Thủy (Nam Định) tái thả về vùng phân bố; chuyển giao già đẩy Java cho VQG Cát Tiên (Lâm Đồng) hay bàn giao cá thể vượn đen má trắng cho VQG Cúc Phương…  

Đối với hoạt động nghiên cứu khoa học, thông qua việc hợp tác với các nhà khoa học trong nước và quốc tế, VQG Vũ Quang phát hiện, ghi nhận rất nhiều loài động, thực vật mới cho thế giới, như: Sao la (được mệnh danh là “Kỳ lân châu Á”), mang lớn; trà hoa vàng Vũ Quang, chà ran tuyến, dẻ Vũ Quang, tân bời lời Vũ Quang…

Phát triển du lịch sinh thái gắn với tâm linh

Năm 2019, khi hồ chứa nước Ngàn Trươi đưa vào vận hành đã tạo nên vô số cảnh quan thiên nhiên đặc sắc. Đặc biệt, hệ động, thực vật hoang dã còn giữ nguyên sự hoang sơ chưa có sự tác động của con người và nghành công nghiệp hóa; gắn liền với đó là dấu tích cuộc khởi nghĩa Cần Vương chống Pháp của nghĩa quân Phan Đình Phùng. Tất cả đều nằm gọn trong diện tích quản lý của VQG Vũ Quang, trở thành lợi thế rất lớn cho vườn thu hút các nguồn lực, xây dựng kết cấu hạ tầng phát triển du lịch sinh thái gắn với du lịch văn hóa tâm linh.

Để hiện thực hóa khát vọng đánh thức tiềm năng du lịch sinh thái, vừa qua VQG Vũ Quang  phối hợp Tập Đoàn TH đã tổ chức khảo sát để đầu tư vào khu vực làm cơ sở cho việc đề xuất các dự án đầu tư của Tập đoàn này tại tỉnh Hà Tĩnh.

Theo đó, Tập đoàn TH đề xuất Hà Tĩnh quy hoạch diện tích trồng cây dược liệu dưới tán rừng tự nhiên kết hợp với du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm tại huyện Vũ Quang với mục tiêu: Xây dựng vùng trồng dược liệu dưới tán rừng nhằm bảo tồn và phát triển các loại dược liệu quý, bản địa tại địa phương. Phát triển kinh tế dưới tán rừng vừa giúp đỡ cho người dân tăng thu nhập vừa kết hợp việc bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái.

Giải quyết công ăn việc làm cho người lao động trên chính mảnh đất mà họ đang sử dụng từ đó góp phần cải thiện đời sống nhân dân và ổn định an ninh chính trị, xã hội. Tạo ra cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái trên cơ sở đó phát triển các loại hình du lịch trang trại, du lịch trải nghiệm tại địa phương. Phát huy tối đa hiệu quả sử dụng đất bền vững, đảm bảo chức năng phòng hộ của rừng ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm nhẹ thiên tai, bảo vệ hệ thống cơ sở hạ tầng. Bảo tồn đa dạng sinh học, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội tỉnh Hà Tĩnh.

“Khai thác du lịch sinh thái là xu hướng phát triển du lịch bền vững nước ta nói riêng và cả thế giới nói chung đang hướng đến. Nó tạo ra mối quan hệ tương hổ, hòa đồng giữa con người với thiên nhiên, thúc đẩy ý thức trách nhiệm của con người đối với việc bảo vệ môi trường, bảo vệ đa dạng sinh học và các hệ sinh thái”, ông Nguyễn Danh Kỳ nhấn mạnh.

Đồng thời cho biết, đây chính là chiến lược trọng tâm thời gian tới VQG Vũ Quang sẽ tập trung triển khai nhằm tăng nguồn thu cho đơn vị trong bối cảnh nguồn chi trả từ dịch vụ môi trường rừng đang từng bước hướng tới tự chủ.

Chiến lược phát triển du lịch sinh thái trong khu vực VQG Vũ Quang cũng được Bí thư tỉnh ủy Hà Tĩnh Hoàng Trung Dũng đồng tình, ủng hộ.

Theo ông Dũng, Vũ Quang có nhiều tiềm năng về du lịch và nông nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên, sự phát triển chưa đáp ứng được như kỳ vọng. Sau chuyến khảo sát thực tế của Tập đoàn TH, tỉnh đang phối hợp doanh nghiệp tiếp tục nghiên cứu tính khả thi để hợp tác đầu tư dự án, góp phần phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới và tạo công ăn việc làm cho lao động.

Tại Hội nghị Vườn Di sản ASEAN (AHP) lần thứ 6 diễn ra tại Pakse, tỉnh Champasak, nước CHDCND Lào, diễn ra từ ngày 21 – 24/10/2019, VQG Vũ Quang chính thức được công nhận là “Vườn di sản ASEAN” (Khu AHP) cùng với 3 đại diện khác của Việt Nam.

Đây là danh hiệụ bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), được triển khai từ năm 2003 với mục đích bảo tồn toàn diện các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng, mang tính độc đáo của khu vực ASEAN với sự tham gia và ký kết của các bộ trưởng về Môi trường của ASEAN.