Khoa học nông nghiệp có vai trò hết sức quan trọng, thúc đẩy ngành trồng trọt không ngừng phát triển, góp phần gia tăng giá trị sản phẩm. Tuy nhiên, không ít đề tài nghiên cứu vẫn chưa trúng với yêu cầu thực tiễn, làm ra sản phẩm nhưng không thể thương mại hóa được.
Phải gắn kết với doanh nghiệp
Hội thảo quốc tế về khoa học cây trồng lần thứ nhất được tổ chức vào sáng qua (5/9) tại Hà Nội, do PGS.TS Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT và PGS.TS Nguyễn Văn Bộ, Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (VAAS) đồng chủ trì đã tổng kết, đánh giá những thành tựu nổi bật trong lĩnh vực khoa học cây trồng và đề xuất ưu tiên cho giai đoạn tiếp theo.
Theo VAAS, trong 2 năm (2011-2012), Viện được Bộ NN-PTNT công nhận 161 giống cây trồng, trong đó công nhận chính thức 60 giống, SX thử 101 giống. Tính trung bình, mỗi tháng có hơn 10 giống cây trồng các loại được công nhận, trong đó chủ yếu là giống lúa.
Ngoài ra, Viện đã có trên 162 quy trình công nghệ được công nhận và ứng dụng. Điển hình như: Phòng chống bệnh virus vàng lùn, lùn xoắn lá trên lúa; Phòng trừ tổng hợp bệnh chết nhanh, chết chậm (thối rễ) cây hồ tiêu; Tái canh cây cà phê…
Đặc biệt, thương mại hóa sản phẩm là một chủ trương lớn của Viện nhằm đẩy nhanh kết quả nghiên cứu vào SX, đồng thời cải thiện thu nhập cho tác giả giống. Trong 2 năm qua, có 12 giống được thương mại hóa, trong đó có 3 giống lúa, 8 giống ngô và 1 giống lạc với tổng giá trị đạt 31,7 tỷ đồng.
Mô hình nhà lưới "giá mềm" SX rau an toàn của Trung tâm Nghiên cứu - ứng dụng nông nghiệp CNC (xã Liên Hồng, huyện Gia Lộc, Hải Dương)
Hiện tại, 8 giống ngô lai của Viện Nghiên cứu Ngô, 1 giống lúa của Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long đã được các doanh nghiệp thỏa thuận mua trong thời gian tới. Giá trị thương mại của các giống đã chuyển nhượng đạt 39,78 tỷ đồng, trong đó có giống ngô LVN66 chuyển nhượng cho CHDCND Lào.
Song song với đó, Viện còn có hình thức hợp tác ủy quyền cho một số Cty giống cây trồng địa phương cùng với Cty CP giống cây trồng của Viện phối hợp SX và chuyển giao một số giống cây trồng mới phục vụ SX ở các tỉnh miền Trung và Nam Trung bộ.
Tuy nhiên, phát biểu tại hội nghị, PGS.TS Nguyễn Văn Bộ cũng thẳng thắn nhận định rằng, vẫn còn một số đơn vị nghiên cứu mặc dù có sản phẩm nhưng không thể thương mại hóa được do không gắn kết được với doanh nghiệp.
“Nếu không đưa doanh nghiệp vào cuộc thì nghiên cứu khoa học không có sức sống. Khoa học phải gắn kết với doanh nghiệp ở 2 góc độ. Một là giúp tiêu thụ sản phẩm; hai là tiếp sức cho các nhà khoa học thực hiện tốt nhiệm vụ nghiên cứu”, ông Bộ nhấn mạnh.
Chính sách còn bất cập
Ông Bộ cho biết thêm: Nông nghiệp vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng và ẩn chứa nhiều bất cập là do lỗi của khoa học quản lý.
“Năm 1986, sau khi thực hiện khoán 10 rồi khoán 100, chúng ta từ một nước phải nhập khẩu lương thực chuyển sang xuất khẩu lương thực vào năm 1988. Đến năm 1999, dự trữ lương thực quốc gia đã rất lớn. Lúc đó, KHCN đã ém (có tiềm lực - PV) sẵn rồi, chỉ cần thay đổi chính sách cho phù hợp là nó bung ra.
Vậy sắp tới phải có chính sách như thế nào để cho khoa học bung ra? Tôi nghĩ quan trọng nhất là chính sách con người. Đa số các văn bản hiện nay đều hướng về quản lý tiền, mà chưa coi trọng quản lý con người, tạo điều kiện cho con người phát triển”.
Một vấn đề quan trọng nữa của khoa học cây trồng được ông Bộ nêu ra là: Ngành NN-PTNT cần đánh giá một cách cụ thể xem việc nghiên cứu khoa học đã trúng với hoạch định chiến lược hay chưa? Trúng bao nhiêu phần trăm?
Từ đó Viện có căn cứ để tư vấn, đề xuất nghiệp vụ với các đơn vị liên quan, tránh tình trạng trên ưu tiên một đằng, dưới làm một nẻo. “Hầu như tất cả các chiến lược mình làm ra là để phục vụ cho việc trả bài. Vì thế nên nó chết yểu”, ông Bộ nói.
Nâng cao chất lượng nghiên cứu
| "Riêng về lúa gạo, chúng ta làm rất tốt. Không tốt thì làm sao chúng ta có 43,7 triệu tấn thóc của năm ngoái. Rất nhiều tỉnh ở đồng bằng sông Cửu Long đạt sản lượng 8 tấn/ha.Ở miền Bắc, tỉnh Thái Bình cũng đạt sản lượng 7,2 tấn/ha. Nhưng tại sao công đoạn tiêu thụ, xuất khẩu lúa gạo của chúng ta lại gặp khó khăn? Một phần là chất lượng giống lúa của chúng ta chưa đáp ứng được đòi hỏi của thị trường thế giới. Đồng thời, khâu canh tác cũng chưa được thực hiện một cách đồng bộ. Bởi vậy, Viện và các đơn vị liên quan cần đẩy mạnh hơn nữa công tác nghiên cứu để cho ra đời những giống lúa giá trị cao”, Thứ trưởng Doanh nói. |
Thứ trưởng Lê Quốc Doanh nhận định, những năm gần đây, khoa học nông nghiệp có vai trò rất rõ nét, thúc đẩy ngành trồng trọt không ngừng phát triển. Mặc dù gặp rất nhiều khó khăn do tác động của giá cả thị trường, nhưng lĩnh vực cây trồng vẫn phát triển đồng đều ở tất cả các loại cây. Năm 2012, kinh ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông sản của nước ta đạt trên 27,5 tỷ USD, trong đó cây trồng đóng góp 60%.
Đối với khoa học cây trồng, việc nghiên cứu ngô giống cũng đang nhận được sự quan tâm đặc biệt của nhiều đại biểu tham dự hội nghị. GS Bùi Chí Bửu đặt câu hỏi: “Chính phủ đang yêu cầu ngành nông nghiệp phải đưa năng suất ngô bình quân cả nước tăng thêm 1 tấn/ha để không phải nhập khẩu ngô của nước ngoài, chúng ta đã có những giải pháp gì?”.
Ông Mai Xuân Triệu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Ngô cho rằng: "So với các giống ngô của Mỹ và một số quốc gia trên thế giới, ngô giống của chúng ta không thua kém về chất lượng. Rất nhiều giống ngô mới đã được đưa vào phục vụ SX và đã đóng góp đáng kể tăng sản lượng lương thực.
Vấn đề nguy nhất là năng suất không ổn định do chưa làm tốt khâu canh tác, thủy lợi và kỹ thuật bón phân. Nếu thời tiết thuận hòa thì cho năng suất rất cao, nhưng khi bị hạn là thiệt hại nghiêm trọng. Vì vậy, muốn đưa năng suất ngô tăng thêm khoảng 1 tấn/ha thì phải làm tốt các khâu trên.
Đồng thời, Bộ NN-PTNT cần quan tâm hỗ trợ hơn nữa để Viện có kinh phí hoạt động, cho ra những giống ngô mới ưu việt hơn. Bởi mỗi năm chúng tôi phải bỏ thêm ra 1,5 - 2 tỷ đồng phụ vào cho chương trình giống. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả nghiên cứu".
