Trước những thông tin trái chiều về việc TCty Cà phê Việt Nam “lãi giả lỗ thật”, ông Đoàn Đình Thiêm, Chủ tịch HĐQT, khẳng định: TCty đang hoạt động SXKD hiệu quả. 
Ông Đoàn Đình Thiêm
Thưa ông, Kiểm toán Nhà nước vừa công bố TCty Cà phê lỗ lũy kế gần 400 tỷ đồng, nhưng trong báo cáo tài chính của DN thì lại khẳng định TCty đang lãi mấy trăm tỷ. Sao lại vênh nhau thế?
Tôi xin khẳng định ngay, với tư cách là Chủ tịch HĐQT của TCty, rằng DN vẫn đang SXKD rất hiệu quả. Bằng chứng là từ năm 2005 đến nay, TCty liên tục tăng tổng tài sản, đời sống và thu nhập của 33 nghìn CBCNV ngày càng được nâng cao. Một chỉ số phản ánh trung thực nhất là vốn chủ sở hữu đến 31/12/2005 là 237 tỷ đồng, đến hết năm 2009 đã tăng lên đến 1.218 tỷ đồng, tức là tăng đến hơn 400%. Tất nhiên, trong số đó có 155 tỷ đồng vốn Nhà nước cấp bổ sung trong quá trình tái cơ cấu DN. Chỉ qua việc chúng tôi tăng vốn chủ sở hữu đã chứng tỏ TCty làm ăn có lãi rồi. Không lãi lấy đâu tiền mà tăng vốn?
Thế còn con số lỗ do kiểm toán đưa ra. Nó "rơi" từ đâu xuống?
Chuyện Kiểm toán Nhà nước công bố TCty lỗ gần 400 tỷ, đó là lỗ lũy kế. Chúng tôi cũng xin nói thẳng là, đây là số lỗ cộng dồn từ trước năm 2001. Nếu tính đến 31/12/2005, lỗ lũy kế của TCty là 663 tỷ đồng (số làm tròn). Hết 6 tháng đầu năm 2010, số lỗ trên chỉ còn 391 tỷ đồng. Tôi cho rằng đây là một trong những cố gắng lớn của TCty, vừa giảm lỗ lũy kế, vừa tăng vốn chủ sở hữu, và vừa SXKD có lãi. Phải phân biệt rạch ròi ra như thế.
Ông có thể phân tích cụ thể hơn về số lỗ lũy kế?
Trong những năm 1999 – 2000, do giá cà phê xuống thấp nên hầu hết các đơn vị thành viên của TCty đều gặp khó trong hoạt động SXKD. Riêng năm 2001, giá cà phê thấp đến mức không tưởng, chỉ bằng 1/3 giá thành SX.
Trước tình hình khó khăn về tài chính đó, TCty được Nhà nước quan tâm cho tái cơ cấu bằng cách sắp xếp tổng thể, đổi mới và phát triển DN. Cụ thể là 10 DN thành viên giữ nguyên pháp nhân, vừa SXKD vừa thực hiện một số nhiệm vụ công ích, 24 DN tiếp tục được củng cố, thực hiện CPH từ năm 2006 đến năm 2010, đồng thời xử lý xóa lỗ lũy kế và nợ phải thu khó đòi bằng nguồn nợ quá hạn ngân hàng.
Sau khi được cấp bổ sung một phần vốn điều lệ, các đơn vị thành viên của TCty đã tạm thời cân đối được một phần nguồn vốn cho SXKD. Chúng tôi đã tính toán rằng, trung bình 1 năm, mỗi đơn vị phải trả khoảng 3 tỷ đồng tiền gốc, chưa tính lãi vay, trong khi đó, nếu thời tiết thuận lợi, sản lượng được mùa (2,5 tấn nhân/ha) và được giá cà phê (32 triệu đồng/tấn), thì mỗi đơn vị cũng có lãi khoảng 1,5 tỷ đồng. Theo báo cáo tài chính của TCty Cà phê, tổng tài sản của DN đến hết năm 2009 đạt gần 8 nghìn tỷ đồng, tăng 218% so với năm 2005. Tổng doanh thu năm 2009 đạt 9,23 nghìn tỷ đồng, nộp ngân sách trung bình mỗi năm, từ 2005 đến nay, đạt 120 tỷ đồng. Cũng trong giai đoạn này, TCty đạt lợi nhuận 689 tỷ đồng.
Sao TCty không lấy số lãi mấy năm qua để "đậy" lên số lỗ luỹ kế cộng dồn?
Không được. Anh nên biết là TCty có mấy chục đơn vị thành viên nhưng đa số hạch toán độc lập. Anh lỗ cứ lỗ, anh lãi cứ lãi. Nói đơn giản Cty CP Vinacafe Biên Hoà năm nào chẳng lãi trên 100 tỷ nhưng đâu có được lấy lãi đó trừ vào số lỗ luỹ kế của các đơn vị khác đã xảy ra từ trước.
Thực tế là trong 5 năm (2005 - 2009), cùng với việc Nhà nước xử lý tài chính cho TCty, thì hằng năm DN đều có lãi để bù đắp được lỗ lũy kế, nhưng là bù đắp trong nội bộ DN thôi. Chỉ tính riêng năm 2009, trong 28 Cty con, thì chỉ có 5 đơn vị bị lỗ, mà lỗ chủ yếu do lãi suất ngân hàng của các năm trước phân bổ vào SXKD của năm sau.
Vậy đối với số lỗ lũy kế gần 400 tỷ đồng, TCty sẽ có biện pháp xử lý thế nào trong thời gian tới, thưa ông?
Qua 15 năm hoạt động theo mô hình TCty Nhà nước, tôi cho rằng cái được nhất là đã hình thành và phát triển cà phê thành 1 ngành nông sản có thương hiệu mạnh trên thị trường trong nước và quốc tế. Hệ thống đồng bộ từ SX, chế biến và XNK đã hình thành và phát triển quy mô lớn với hơn 50 đơn vị trên khắp các địa phương trọng yếu về KT-XH và ANQP của đất nước. TCty Cà phê Việt Nam là TCty 91 do Chính phủ quản lý. Hiện DN này có 55 đơn vị thành viên, trong đó Cty Mẹ có 10 đơn vị hạch toán phụ thuộc, 1 VPĐD là 1 trung tâm, 28 Cty con, 4 đơn vị giữ cổ phần chi phối và 11 Cty liên kết. TCty hoạt động trên địa bàn của 15 tỉnh, TP tập trung chủ yếu ở khu vực Tây Nguyên. Ngành nghề chủ yếu là SX, chế biến, kinh doanh XNK các sản phẩm cà phê, ca cao, mía đường và nông sản khác. Hiện DN này có hơn 33 nghìn lao động, thu nhập bình quân năm 2009 đạt 2,1 triệu đồng/người/tháng.
Tuy nhiên, với số lỗ lũy kế tồn tại do lịch sử để lại, chúng tôi cũng có những lộ trình thích hợp để từng bước giảm lỗ, tăng lãi và nâng cao đời sống của CBCNV. Cùng với phát huy nội lực, chúng tôi cũng đề nghị Nhà nước cấp đủ vốn điều lệ cho hoạt động SXKD của TCty, đồng thời các NHTM Nhà nước cũng nên dành một tỷ lệ vốn nhất định để đáp ứng nhu cầu SX và XK nông sản, trong đó có cà phê.
TCty đang trải dài trên một địa bàn rất rộng, lại nằm ở nhiều vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Việc quản lý đất đai trồng cà phê có vướng mắc gì không?
Về quản lý và sử dụng đất đai, với 37 nghìn ha hiện có, chúng tôi cũng kiến nghị nên giao hẳn về cho DN quản lý toàn diện, tránh bị địa phương quy hoạch không đồng bộ với SX và phát triển cà phê. Ngoài ra, những DN lớn như TCty Cà phê chúng tôi nên có, hoặc được thành lập một Cty con về lĩnh vực tài chính, để tận dụng và hỗ trợ vốn cho các đơn vị thành viên theo thời vụ.
Xin cảm ơn ông!
