Trở ngại cánh đồng mẫu lớn

Sau 3 năm làm mô hình cánh đồng mẫu lớn (CĐML) thành công, từ vụ ĐX 2013-2014 TP Cần Thơ sẽ mở rộng quy mô SX với 14 DN đăng ký đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu…

Nhân rộng

Cần Thơ không có nhiều đất SX lúa so với các tỉnh trong vùng ĐBSCL. Với diện tích tự nhiên hơn 140.000 ha, nhưng mỗi năm Cần Thơ quay vòng nâng năng lực SX lúa 3 vụ đạt tổng diện tích gieo trồng hơn 224.600 ha, năng suất bình quân đạt trên 5,7 tấn/ha và sản lượng đạt gần 1,3 triệu tấn/năm.

Riêng năm 2013 diện tích SX lúa 3 vụ của Cần Thơ 236.539 ha, tăng 8.355 ha so năm 2012, nhưng nhờ năng suất, chất lượng lúa trên các CĐML đã góp phần nâng mức bình quân lên 5,92 tấn/ha, cao hơn 186 kg/ha, lần đầu sản lượng đạt trên 1,4 triệu tấn/năm, tăng thêm 83.200 tấn so năm 2012.

Khởi đầu từ vụ lúa HT 2011, Cần Thơ thí điểm mô hình CĐML trên 400 ha tại ấp Thầy Ký, thị trấn Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh. Trong 2 năm sau diện tích CĐML không ngừng tăng lên trong mỗi vụ và mở rộng ra khắp 4 quận, huyện.

Nông dân Cần Thơ thu hoạch lúa trên CĐML

Đến vụ ĐX 2012-2013 Cần Thơ nâng quy mô SX CĐML lên 9.146 ha, tăng gấp 22,8 lần vụ HT 2011, trên 7.000 hộ tham gia. Trong 2 vụ lúa HT và TĐ 2013 Cần Thơ vẫn duy trì CĐML phát triển tốt. Tính chung cả năm 2013 lên tới 25.760 ha, tăng 16.870 ha so năm 2012 và 16.429 hộ tham gia.

Bên cạnh đó Nông trường sông Hậu và Cty TNHH MTV Cờ Đỏ có 9.900 ha SX lúa 3 vụ có hợp đồng tiêu thụ đảm bảo nông dân SX hiệu quả. Mối liên kết giữa nông dân và DN được duy trì do thực hiện đúng theo cam kết.

Cách tổ chức CĐML ở Cần Thơ là Sở NN-PTNT làm đầu mối tổ chức, chủ động liên kết với các DN, Phòng Nông nghiệp- PTNT, Phòng Kinh tế các quận, huyện. Các DN cung ứng vật tư đầu vào công bố giá cả ổn định, chất lượng đảm bảo; DN kinh doanh lúa gạo đảm bảo đầu ra, tiêu thụ sản phẩm.

Chính quyền địa phương tập hợp nông dân theo từng khu vực SX, mỗi nhóm có 1 trưởng nhóm và 1 cán bộ kỹ thuật chịu trách nhiệm phụ trách, đôn đốc, hướng dẫn, nhắc nhở nông dân khi tham gia các hoạt động CĐML.

Chi cục BVTV, Trung tâm Khuyến nông, Chi cục PTNT và Phòng Nông nghiệp- PTNT các địa phương thực hiện công tác dân vận, tổ chức tập huấn kỹ thuật, quy trình SX, hướng dẫn nông dân ghi chép sổ sách theo hướng VietGAP và cùng nhau bàn bạc tháo gỡ khi gặp khó khăn. Tuy nhiên từ CĐML chuyển sang giai đoạn mở rộng đã phát sinh nhiều khó khăn.

Trở ngại

Theo Sở NN-PTNT Cần Thơ, trên địa bàn các quận, huyện đã có kế hoạch chuẩn bị triển khai CĐML. Hiện có 14 DN đăng ký tham gia xây dựng vùng nguyên liệu trên tổng diện tích 46.428 ha, chiếm hơn 50% diện tích lúa vụ ĐX. Sau khi phân vùng, các DN đăng ký tham gia cung cấp vật tư nông nghiệp và tiêu thụ sản phẩm.

Trên mỗi CĐML hình thành các tổ nhân giống lúa từ 7 - 10 ha chọn giống SX theo yêu cầu DN. DN cung cấp giống xác nhận cho nông dân ghi nợ đến cuối vụ, hỗ trợ chi phí vận chuyển phân cho nông dân 25.000 đồng/bao và cuối vụ bao tiêu lúa cao hơn giá thị trường 100 - 200 đồng/kg.

Thế nhưng qua kinh nghiệm sau 11 năm liên kết SX thành công, ông Lê Việt Hải, Giám đốc Cty Mekong (Cần Thơ) cho rằng: Vấn đề là DN làm thế nào để nông dân SX có hiệu quả thật sự. Từ năm 2002 đến nay Mekong đã thực hiện liên kết SX và tiêu thụ lúa hàng hóa tại huyện Thới Lai (Cần Thơ) và Châu Thành A (Hậu Giang). Tính theo hợp đồng bao tiêu đã thu mua hơn 100.000 tấn lúa.

Tuy vậy sau nhiều lần hợp đồng bị vỡ, nhất là thời điểm thị trường lúa đang lên giá nông dân không bán cho DN. Cuối cùng phương án DN cung ứng giống đầu vụ, ký hợp đồng thu mua cao hơn giá thị trường 100 - 200 đồng/kg thì mới thu mua được.

Cùng tham gia xây dựng vùng nguyên liệu thông qua thực hiện CĐML lâu dài, một số DN vẫn còn băn khoăn. Đó là điều kiện đất đai phân tán, DN gặp trở ngại lớn nếu muốn triển khai CĐML với 3.000 - 4.000 ha. Chưa có HTX, DN ký kết hợp đồng với 1.000 - 2.000 nông hộ sẽ khó khăn, phức tạp.

Trong khi DN tham gia cung ứng phân, thuốc BVTV bán đầu vụ thu nợ vào cuối vụ, còn DN kinh doanh lúa gạo thu mua lúa vào cuối vụ. Đến khi thu hoạch cao điểm tập trung trong vòng hơn 1 tháng cho các khâu gặt lúa, vận chuyển, sấy lúa với số lượng 100.000 -200.000 tấn lúa sẽ gặp nhiều bất cập nếu không có sự chuẩn bị tốt.

Theo các DN, nhu cầu vốn đầu tư, thu mua 10.000 - 20.000 tấn lúa cần hơn 50 - 100 tỷ đồng. Như vậy trên quy mô CĐML tăng gấp 10 lần, DN cần vốn, nhưng ngân hàng chưa tham gia.

TP Cần Thơ đang tổ chức SX theo hướng hiện đại trên nền tảng CĐML liên kết tạo vùng nguyên liệu đảm bảo chất lượng để gia tăng chuỗi giá trị nông sản, tiến tới xây dựng thương hiệu, chất lượng gạo hàng hóa.