Năm 1944, Mạnh Quỳnh trưng bày triển lãm những bức tranh thủy mặc về thôn quê. Người xem thời đó đã nhận thấy qua các bức tranh là tâm hồn chung của dân gian vừa sâu sắc bền chặt vừa tinh túy nhất của sự sống qua ngọn bút họa sĩ họ Ngô. Sinh hoạt thôn quê không còn là những bức tranh nữa, người xem cảm thấy đó là cuộc sống thật, gần gũi với chính mình khi bước vào không gian triển lãm.
Trong khi các đồng nghiệp mê mải với mầu tươi sáng, lộng lẫy, thì Mạnh Quỳnh ngồi một mình với cái nghiên mực tàu, cùng vái bút lông, gò gẫm viết tranh thủy mặc. Trên báo Tia sáng, viết về cuộc triển lãm này, họa sĩ Ngym bình luận: “Người ta đã thấy những bức thủy mặc rất đơn giản, làm cho ai nấy tưởng tượng đến bức tranh Tùng của Kim Trọng trưng ra để tiếp nàng Kiều. Cái chỗ khó mà Mạnh Quỳnh đã vượt được là tính cách đơn giản ấy. Tranh càng đơn giản bao nhiêu thì khán giả càng chú trọng đến nét bút bấy nhiêu, mà một lỗi li ti cũng không che đậy được”.
Họa sĩ Mạnh Quỳnh, theo đánh giá của giới mỹ thuật, không phải là người đầu tiên vẽ mực nước trên lụa, nhưng ông là người đầu tiên đạt được tuyệt bút, tạo thành một ngành riêng. Chỉ với mực đen hòa nước, ông đã diễn tả được muôn màu muôn sắc qua hình ảnh khóm tre lả lơi, những mái chèo lướt sóng hay người phụ nữ gánh gạo về chợ…
Chính kết quả của cuộc triển lãm đã đánh giá thành công của Mạnh Quỳnh khi Toàn quyền Decoux mua 4 bức, bà Thống sứ Haelewyn mua 2 bức, Đổng lý Văn phòng Phủ Toàn quyền Aurillac mua 2 bức…
Họa sĩ Mạnh Quỳnh tên đầy đủ là Ngô Mạnh Quỳnh, sinh tại Hà Nội. Năm 1935 ông vào học trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Sau 2 năm học dự bị, 5 năm học chính khóa, năm 1942, Mạnh Quỳnh tốt nghiệp khoa sơn mài.
Khi còn đang là học sinh trường Gia Long, ông đã vẽ tranh châm biếm đăng trên nhật báo Đông Pháp mỗi tuần. Chẳng bao lâu sau, Mạnh Quỳnh là cây cọ chủ lực của tờ báo nhi đồng đầu tiên trong lịch sử báo chí Việt Nam mang tên Cậu Ấm (sau này đổi tên Cậu Ấm - Cô Chiêu) do nhà báo Thái Phỉ (tên thật là Nguyễn Đức Phong) làm chủ nhiệm kiêm chủ bút.
Nhà văn Thy Ngọc kể rằng, ngoài việc vẽ truyện tranh, Mạnh Quỳnh còn là người đầu tiên vẽ phim không cử động ở hiệu ảnh Hạ Long.
“Thời đó, chưa có băng video hoạt hình, do đó, tuổi nhỏ chúng tôi rất mê loại “phim” của ông. Không rõ từ bao giờ, ông đã mở lớp vẽ tư ở nhà riêng tại Hàng Trống - trước đó ở phố Nhà Thương Khách. Nhiều họa sĩ nổi tiếng hiện nay từng là học trò của ông”.
Là người đa tài, Mạnh Quỳnh tham gia vẽ giấy bạc Đông Dương cho Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa những ngày đầu thành lập 1945-1946. Quý mến tuổi thơ, năm 1956, ông xin giấy phép cho ra tờ Thiếu niên họa báo.
Cứ nửa tháng báo ra một số, Mạnh Quỳnh làm tất cả công việc của tòa soạn từ A đến Z: Viết bài, vẽ tranh, đưa nhà in, phát hành báo… kiêm cả thủ quỹ! Tờ báo ra được 55 số kéo dài hơn 2 năm mới dừng. Yêu trẻ, ông sáng tác nhiều bức tranh cho thiếu nhi.
Đó là tranh sử Việt nhiều kỳ, tranh làng cũ và làng mới, tranh bài trừ hủ tục ở làng quê, tranh vui chống nạn mù chữ. Ông lại tổ chức đoàn múa rối - mà duyên trời định sau này con trai của ông lại trở thành người đứng đầu nhà hát múa rối. Từng là Hướng đạo sinh, ông tổ chức cho thanh thiếu niên đi vào cuộc sống với những chuyến đi vẽ thắng cảnh và di tích…
Tranh thủy mặc của Mạnh Quỳnh
Mạnh Quỳnh còn là một nhà sư phạm tài năng. Theo chia sẻ của họa sĩ Thẩm Đức Tụ - nguyên Chủ tịch Hội Mỹ thuật Hà Nội - một trong những học trò của thầy Quỳnh thì biết bao thế hệ học trò được họa sĩ Mạnh Quỳnh dẫn dắt đã trở thành người cống hiến hữu ích cho xã hội.
“Cách hướng dẫn của ông cẩn trọng, hóm hỉnh, dễ tiếp thu, nhớ lâu. Thầy Quỳnh tâm huyết biên soạn chương trình “Học vẽ phổ thông” và được đông đảo người yêu vẽ hưởng ứng theo học. Cuộc sống thường ngày của ông giản dị, lúc nào cũng cởi mở, vui vẻ, trẻ trung”.
