Bất cập đấu thầu phân hữu cơ vào vườn cao su

Mất tính cạnh tranh

Các Cty cao su trực thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG), hàng năm khi lập kế hoạch bón phân cho diện tích vườn cây thì đề xuất số lượng cung cấp, chủng loại phân, trong đó có phân hữu cơ vi sinh (HCVS), từ đó thông qua lãnh đạo VRG có ý kiến phê duyệt trước khi mời thầu.

Bao phân hữu cơ vi sinh Omix bỏ lại trong vườn sau khi bón lót

Sau đó, các Cty cao su tổ chức mời thầu và quyết định chọn nhà thầu bỏ giá thấp nhất trên cơ sở hồ sơ dự thầu đáp ứng nhu cầu mời thầu để tiến hành thực hiện hợp đồng mua bán. Nhằm để các Cty cao su mua phân hữu cơ và vô cơ của các doanh nghiệp đảm bảo số lượng và chất lượng, ngay từ tháng 3/2012, VRG đã có văn bản số 559 chỉ định 5 doanh nghiệp gồm Komix, Sông Gianh, Quế Lâm, Omix và Cosevco Quảng Bình được ưu tiên tham gia mua bán tất cả gói thầu (gọi là nhóm 1).

Đến tháng 4/2015, VRG có văn bản số 876 thay thế Cosevco Quảng Bình bằng Cty CP Công nông nghiệp Tiến Nông (Thanh Hóa). Sau nhóm 1, VRG xếp các doanh nghiệp khác như Hóa sinh Củ chi, Hùng Nhơn, Hudavil, Ecomix, Bốn Mùa, Hướng Dương, Eakmat, Phú Thịnh, Sao Mai... thuộc nhóm 2.

Trong 5 đơn vị thuộc nhóm 1 nói trên, ngoài Cty, TCty, Tập đoàn có thương hiệu nổi tiếng trên thị trường như Komix, Quế Lâm, Sông Gianh, Tiến Nông, thì phân hữu cơ Omix của ông Đỗ Khắc Tùng (thông gia với ông N.T.C nguyên TGĐ TCty Cao su Đồng Nai), chủ cơ sở phân bón hữu cơ Long Khánh ở ấp Núi đỏ, xã Bàu Sen, TX Long Khánh, tỉnh Đồng Nai, trên thị trường tự do (đại lý, nông dân) lại ít người biết tiếng.

Vườn cao su tái canh trồng mới đào hố chuẩn bị bón lót phân HCVS Omix

Thế nên, dù là một cơ sở phân bón được UBND thị xã Long Khánh cấp phép kinh doanh, dấu vuông, nhưng do được VRG xếp vào loại doanh nghiệp “Thương hiệu hàng đầu” (nguyên văn) nên phân Omix nằm trong top-ten được mua bán phân HCVS trong tất cả các gói thầu với số lượng hàng chục ngàn tấn.

Trong khi các gói mời thầu phân bón HCVS của các Cty cao su đưa ra bao gồm quy chuẩn kỹ thuật, yêu cầu chất lượng đều như nhau, tất cả các doanh nghiệp sản xuất phân hữu cơ đều có khả năng đáp ứng, nhưng do phân biệt chia nhóm 1, nhóm 2, vô hình chung trong đấu thầu mất đi tính cạnh tranh, không phù hợp với Khoản 1, Điều 4 của Luật Cạnh tranh năm 2004 là: “Doanh nghiệp được tự do cạnh tranh trong khuôn khổ pháp luật. Nhà nước bảo hộ quyền cạnh tranh hợp pháp trong kinh doanh”.

Tuy nhiên, nhờ lọt vào nhóm 1 mà các năm qua, phân HCVS Omix có ưu thế đánh bại được các doanh nghiệp thương hiệu, liên tiếp trúng thầu lên đến hàng chục ngàn tấn với trị giá hàng chục tỷ đồng.

“Soái ca” Omix!

Cụ thể, chỉ riêng tại TCty Cao su Đồng Nai, theo điều tra của chúng tôi, năm 2013, mặc dù là loại hình kinh doanh cơ sở, nhưng phân Omix đã trúng thầu độc lập lên đến 14.000 tấn (lấy tròn) với giá 2.160 đồng/kg, doanh thu đạt mức “nằm mơ không thấy” là 30 tỷ đồng; năm 2014, sau khi “nâng cấp” lên Cty, tuy gặp thời điểm giá mủ cao su xuống thấp, VRG chỉ đạo giảm suất đầu tư nông nghiệp, trong đó có phân bón, nhưng Omix tiếp tục trúng thầu với số lượng 10.000 tấn với giá 1.995 đồng/kg, doanh thu cũng đạt 20 tỷ đồng.

Cán bộ cơ quan chức năng kiểm tra, lấy mẫu các loại phân hữu cơ buôn bán trên thị trường tự do

Năm 2015, Omix lại trúng thầu số lượng 7.000 tấn với giá 1.860 đồng/kg; năm 2016, vừa kết thúc đợt bón phân đầu tháng 9, Omix vẫn tổng kết “hân hoan” cung cấp gần 2.000 tấn với giá 1.550 đồng/kg. Ngoài ra, các năm qua, Omix còn trúng thầu ở một số Cty cao su khác ở miền Đông Nam bộ như PR, DT, LN... với số lượng cũng hàng ngàn tấn do được xếp nhóm ưu tiên.

Đành rằng theo qui định Luật Đấu thầu, nhà thầu nào bỏ giá thấp nhất cùng hồ sơ dự thầu đáp ứng được yêu cầu của bên mời thầu là thắng cuộc. Tuy nhiên, trong trường hợp này, dư luận thắc mắc là vì sao phân Omix liên tục trúng đậm gần như tất cả các gói thầu qua 4 năm (2013 - 2016) với giá bỏ thấp “không thể hình dung” thì liệu có nhóm lợi ích gì ở đây không?!

Các loại phân hữu cơ chào hàng mẫu cho các đại lý “duyệt” trước khi đem bán cho nông dân

Điều đáng nói là, cùng một mặt hàng HCVS 1,5% lân và 3% lân áp dụng theo tiêu chuẩn chất lượng, qui chuẩn kỹ thuật quốc gia, thế nhưng giá bỏ thầu phân Omix từ 2.160 đồng/kg năm 2013 giảm xuống còn 1.550 đồng/kg năm 2016, tức giảm đến 610 đồng/kg. Rõ ràng, đã có sự rất khác biệt về giá trị mua bán trên cùng một loại sản phẩm phân bón được sản xuất ra từ cùng một “mẹ”.

Theo ông Nguyễn Đức Tuyến (Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón Quốc gia), phân HCVS có 1,5% hay 3% lân thì thành phần chính vẫn là hữu cơ và vi sinh vật có lợi như Trichoderma, Bacilus, Azotobacter..., nếu có đạm, lân, kali chỉ là thành phần phụ. Giá thành phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng nguyên liệu hữu cơ và chất lượng của vi sinh vật có lợi.

Đặc biệt, còn phụ thuộc vào qui trình kỹ thuật, công nghệ sản xuất của từng doanh nghiệp, chính vì vậy giá vênh nhau khá lớn. Với chi phí nguyên liệu than bùn từ trước đến nay không biến động nhiều, dao động khoảng 600 - 900 đ/kg cộng thêm chi phí các loại vi sinh vật, bao bì, nhân công, khấu hao... thì giá thành sản xuất phân HCVS phải từ 2.800 đồng/kg trở lên. Như vậy, với giá trúng thầu của phân HCVS Omix vào vườn cao su quốc doanh trong các năm qua rất đáng để VRG và ngành chức năng “để mắt” suy nghĩ.

Vườn cây cao su kiến thiết cơ bản luôn có nhu cầu bón phân HCVS