Nói về nguồn gốc giống bưởi quý của làng Khả Lĩnh, xã Đại Minh, huyện Yên Bình (Yên Bái) các cụ cao niên trong làng cho hay, giống bưởi này được trồng cách đây 300 năm, đã từng được chọn làm sản vật tiến vua.
Bưởi Đại Minh thấp cây, lá tròn, tán rộng, cho quả sai, hình cầu dẹt. Mỗi quả nặng chừng 1,2-1,5 kg, vỏ vàng, múi mỏng, tôm ngọt, mọng nước, ăn ngọt và có mùi thơm dìu dịu khiến ai đã một lần thưởng thức không thể nào quên. Bưởi Khả Lĩnh- Đại Minh có thể thu hoạch từ tháng 10 đến khoảng tháng 2 âm lịch năm sau nhưng chín tập trung vào dịp Tết Nguyên đán nên được giá.
Bưởi Đại Minh trồng chủ yếu bằng phương pháp chiết cành hoặc ghép cây, sau 3-4 năm bắt đầu cho quả, từ năm thứ 5 sản lượng bắt đầu tăng dần, đến năm thứ 10-12 sẽ cho năng suất cao nhất, những năm được mùa có cây cho thu hoạch tới vài trăm quả.
Mô hình cải tạo giống bưởi Đại Minh
Tuy nhiên, do nhiều năm khai thác liên tục nhưng không được chăm sóc, đầu tư đúng mức cộng với sâu bệnh gây hại ngày càng nặng, giống bưởi Đại Minh đã có biểu hiện thoái hóa nghiêm trọng. Nhiều vườn không cho quả, một số hộ gia đình đã chặt bỏ để trồng các loại cây trồng khác.
Vùng bưởi tiến vua của xã Đại Minh có nguy cơ mất giống. Đứng trước tình hình đó, với sự trợ giúp của các nhà khoa học Viện Nghiên cứu rau quả và các ngành chức năng tỉnh Yên Bái, xã Đại Minh đã tiến hành triển khai thành công dự án “Phục tráng, bảo tồn và phát triển giống bưởi quý Đại Minh” bằng những việc làm cụ thể, thiết thực.
Dự án đã điều tra để tìm nguyên nhân và xác định biện pháp khắc phục, mở nhiều lớp tập huấn để chuyển giao “Quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc bưởi Đại Minh” tới tận từng hộ gia đình. Các biện pháp kỹ thuật thâm canh tổng hợp như bón phân, tưới nước, cắt tỉa, tạo hình, thụ phấn nhân tạo bổ sung, phòng trừ sâu bệnh, xây dựng thương hiệu “bưởi Đại Minh”... được triển khai đồng bộ nên đã cho hiệu quả, vườn cây dần hồi phục, đơm hoa, kết trái trở lại, năng suất và chất lượng quả ngày càng được nâng cao.
Thống kê sơ bộ, cả xã Đại Minh có gần 800 hộ ở 14 thôn trồng bưởi với diện tích 141 ha, tập trung ở các thôn Khả Lĩnh, Cát Lem, Cầu 17, Quyết Tiến 12, Đại Thân, Minh Thân… Hộ trồng ít 40-50 m2, trồng nhiều 1,5-2 ha. Vụ bưởi năm 2010-2011 toàn xã thu từ 2,2-2,5 tỷ đồng, bình quân mỗi hộ thu nhập 20-25 triệu đồng/năm, nhiều hộ cho thu nhập 50-60 triệu đồng/năm như các gia đình ông Lê Quang Đạo (135 triệu), Lưu Đức Dũng (45 triệu), Lê Văn Độ (40 triệu)…
Có rất nhiều hộ gia đình thuộc 2 tỉnh Phú Thọ và Tuyên Quang giáp ranh huyện Yên Bình đã mua giống và nhân rộng giống bưởi qúy này. Đại hội Đảng bộ huyện Yên Bình vừa qua đã quyết định triển khai dự án cải tạo vườn tạp để trồng bưởi Đại Minh để cùng với các địa phương khác trong tỉnh và 2 tỉnh lân cận là Phú Thọ, Tuyên Quang sẽ tạo ra vùng SX cây ăn quả đặc sản hàng hóa chất lượng cao của Yên Bái và cả khu vực miền núi phía Bắc.
