Cúng lễ đang bị thực dụng hóa
Cúng lễ trong mỗi dịp lễ, tết thể hiện phong tục văn hóa đẹp của người Việt Nam. Nhưng ngày nay, việc làm này đang bị thực dụng hóa cao, điều này thể hiện ở sự trao đổi, mua bán trong tín ngưỡng rất rõ. PGS.TS tâm lý Nguyễn Hồi Loan chia sẻ quan điểm của mình với NNVN.
Càng ngày người dân càng xem nặng việc cúng, lễ, ông có thể cho biết quan điểm của mình về việc này?
Tôi cho rằng lễ nghi phản ánh nhu cầu tâm linh của con người, phản ánh sự yếu đuối, thiếu tự tin của con người. Rõ ràng, nếu tôi làm chủ mọi công việc, làm chủ được số phận, cuộc đời tôi thì tôi không cần phải đi lễ chùa bởi tôi đảm bảo được sự thành công của mình. Thế nhưng, vốn dĩ mỗi chúng ta lại thiếu sự tự tin vào chính mình, và bị chi phối quá nhiều về đời sống xã hội, giá cả, kinh tế cũng như thu nhập, chức quyền…
Nhiều người cho rằng, đi cúng lễ giúp tránh được rủi ro thì họ tận dụng. Họ đến các chùa đền để thỏa mãn nhu cầu tâm linh của mình, mong muốn nhờ vào đó, nương vào đó để vượt qua được những rủi ro. Ví dụ họ xin đỗ đại học, tăng lương, thăng quan tiến chức...
Điển hình là lễ phát ấn đền Trần hàng năm, có phải ai trong số đó cũng được làm quan đâu nhưng người ta chen lấn nhau để lấy được tờ ấn. Điều này chứng tỏ rằng khát vọng của con người ai cũng muốn mình được làm quan, và họ mong mỏi có sự giúp đỡ của Đức thánh Trần thì sẽ chắc chắn hơn chăng?
Lâu nay người Việt vẫn có tục đốt vàng mã cho người ở cõi âm, hiện Nghị định cấm đốt vàng mã nơi công cộng đã có hiệu lực nhưng xem ra không có hiệu quả?
Tôi cho rằng điều này không thể cấm được, bởi trong quan niệm của người Việt mình, thần linh cũng như con người bình thường trong cuộc sống trần tục, cũng có những mong muốn nhưng họ sống ở một thế giới khác và ảnh hưởng đến đời sống thực của con người. Chính vì thế, khi đến đình, đền, chùa, người ta mong muốn những lễ vật, mà cụ thể là tiền vàng… dâng lên các thần linh và sẽ được giúp đỡ. Đó là một trong những cái để bày tỏ tấm lòng của con người với thần linh.
Từ xưa đến nay, lễ vật là điều rất quan trọng, thậm chí có thời lễ vật còn là những cô gái đồng trinh để giúp cho cả một cộng đồng, một dân tộc tránh khỏi những rủi ro. Về bản chất của vấn đề là mua bán, trao đổi, tôi đã có mâm cao cỗ đầy, tiền vàng đầy đủ thì thần linh phải giúp đỡ tôi. Tuy không bộc lộ rõ như thế nhưng thực chất hành vi này là như vậy, con người càng nhiều tham vọng thì mâm cỗ càng cao, càng đầy. Đấy là hiểu biết sai về bản chất.
Còn việc ngăn cấm đốt vàng mã theo tôi không nên, mà cần hạn chế trong chừng mực nhất định.
Không chỉ cúng lễ thông thường, số người tìm đến các chùa đăng ký giải hạn đầu năm ngày càng đông. Theo ông việc dâng sao giải hạn liệu có hết tai ách trong một năm không?
Việc này phản ánh thực của đời sống xã hội, rõ ràng ngày nay con người đang phải đối mặt với rất nhiều biến cố, và cuộc sống của chúng ta đôi khi ta không làm chủ được, có thể gặp tai nạn, rủi ro về kinh tế và có thể hôm nay là tỉ phú nhưng ngay ngày mai anh trở thành trắng tay... nên người ta mượn đến đời sống tâm linh để bù đắp, khỏa lấp những điều mà trong đời sống thực không có. Để con người ta vững vàng hơn, tự tin hơn, và giải hạn xuất phát từ điều đó.
Xin cám ơn ông!
Tùng Linh (thực hiện)
Ảnh:
1: PGS Nguyễn Hồi Loan
2: Đi lễ có nhất thiết phải mâm cao cỗ đầy?
