Danh họa Nguyễn Phan Chánh qua nét vẽ Nguyễn Đình Phúc.
Danh họa Nguyễn Phan Chánh (1892 - 1984) được xem như một nhân vật có công xác lập vị trí của tranh lụa trong đời sống mỹ thuật Việt Nam. Tác phẩm của danh họa Nguyễn Phan Chánh được nhiều nhà sưu tập quốc tế ưa chuộng và săn lùng.
Vì vậy, tại phiên đấu giá Arts d’Asie của Sotheby’s Paris vừa diễn ra ở Pháp, bức tranh “Người hát dân ca” (“Les Chanteuses de Campagne”) của danh họa Nguyễn Phan Chánh đã được chốt giá thành công với mức 1,02 triệu EUR (tương đuong 1,09 triệu USD). Đây là bức tranh của họa sĩ Việt Nam đầu tiên vượt mốc triệu đô la Mỹ trong năm 2024, bất chấp thị trường đang ảm đạm.
Như vậy, bức tranh “Người hát dân ca” của danh họa Nguyễn Phan Chánh đã lọt top 20 tranh Việt đắt giá nhất mọi thời đại, đứng ở vị trí thứ 15, bên cạnh các tác phẩm khác của Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Lê Quốc Lộc, Phạm Hậu, Tô Ngọc Vân và Vũ Cao Đàm.
Cách đây 4 năm, danh họa Nguyễn Phan Chánh từng có bức tranh “Những cô thợ may” (“Les Couturières”) vẽ năm 1930, được chốt giá 1,39 triệu USD.
Nhà đấu giá Sotheby’s nhận định: Được biết đến như một bậc thầy về lụa, danh họa Nguyễn Phan Chánh đã khéo léo ứng dụng kỹ thuật vẽ lụa qua phương tiện sơn dầu trên toan với “Người hát dân ca”.
Bức tranh "Người hát dân ca" từng được giáo sư Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương Victor Tardieu tuyển lựa gửi đi tham dự Đấu xảo Thuộc địa 1931 tại Paris, rồi được một cặp vợ chồng bác sỹ Pháp sưu tập. “Người hát dân ca” được lưu giữ suốt ba thế hệ tại tư gia của họ ở một vùng quê khiêm tốn, cho đến khi giới thiệu ra công chúng.
Tác phẩm "Người hát dân ca" của danh họa Nguyễn Phan Chánh.
Sinh ra tại Thạch Hà, Hà Tĩnh, Nguyễn Phan Chánh từ nhỏ được gia đình cho theo học chữ Nho và nghệ thuật thư pháp. Hơn mười tuổi, Nguyễn Phan Chánh đã nổi tiếng khắp vùng là người hay chữ và viết chữ Thảo đẹp. Năm 14 tuổi, Nguyễn Phan Chánh đã kiếm được những đồng tiền đầu tiên phụ giúp gia đình nhờ việc viết chữ, vẽ tranh thờ và tranh cuộn bán tại các phiên chợ quê.
Cùng với đam mê cháy bỏng về nghệ thuật thư pháp, hình ảnh về miền quê nghèo và cuộc sống nông thôn Việt Nam in dấu trong tâm trí của Nguyễn Phan Chánh, để rồi sau này trở thành một "nỗi ám ảnh nghệ thuật", in dấu trong tất cả sáng tác của ông về sau này.
Năm 1922, Nguyễn Phan Chánh tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Ba, Huế nhưng không theo nghề dạy học. Năm 1925, khi Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương chiêu sinh khóa đầu tiên, Nguyễn Phan Chánh là người duy nhất thuộc dải đất miền Trung đỗ vào niên khóa 1925 - 1930. Cùng học với Nguyễn Phan Chánh có các tên tuổi Lê Văn Đệ, Mai Trung Thứ, Lê Phổ, Công Văn Trung, George Khánh, Nguyễn Tường Tam.
Danh họa Nguyễn Phan Chánh có nhiều tác phẩm nổi tiếng như "Chơi ô ăn quan", "Em bé cho chim ăn", "Đi cày", "Đi cấy", "Rửa rau cầu ao", "Lên đồng", "Trốn tìm", "Chim sổ lồng", "Chị em đùa cá"… Danh họa Nguyễn Phan Chánh được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 1996.
Nhà văn Nguyệt Tú, con gái của danh họa Nguyễn Phan Chánh, chia sẻ: Do bôn ba vất vả, mẹ tôi mất khi mới 40 tuổi. Cha tôi thương nhớ mẹ tôi, đã vẽ bức tranh “Cô hàng xén”. Hình ảnh người phụ nữ ngồi đọc sách giữa hai chiếc sọt được cha tôi vẽ, chính là nguyên mẫu mẹ tôi”.
Tác phẩm "Cô hàng xén" với nguyên mẫu người vợ của danh họa Nguyễn Phan Chánh.
Không chỉ đam mê chất liệu lụa, danh họa Nguyễn Phan Chánh còn sáng tạo ra phương pháp rửa lụa mà trở thành một đặc sản riêng của tranh lụa Việt Nam. Tác phẩm Nguyễn Phan Chánh thường về đề tài nông thôn với tông màu nâu trầm, không tả nhiều chi tiết mà tập trung khai thác các mảng phẳng với tạo hình mềm mại nhẹ nhàng.
