Giải Nobel Vật lý năm 2024 thuộc về 2 nhà khoa học John Hopfield và Geoffrey Hinton, vì những phát minh cho phép học máy sử dụng mạng lưới thần kinh nhân tạo.
"Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã quyết định trao giải Nobel Vật lý năm 2024 cho các nhà khoa học John Hopfield và Geoffrey Hinton vì những khám phá và phát minh nền tảng cho phép học máy sử dụng mạng lưới thần kinh nhân tạo", Hội đồng Nobel ngày 8/10 thông báo.
"Những nhà khoa học đoạt giải Nobel Vật lý năm nay, John Hopfield và Geoffrey Hinton, đã ứng dụng các khái niệm cơ bản từ vật lý thống kê để thiết kế các mạng lưới thần kinh nhân tạo. Những mạng lưới thần kinh nhân tạo này đã được sử dụng để thúc đẩy nghiên cứu về các chủ đề vật lý đa dạng như vật lý hạt, khoa học vật liệu và vật lý thiên văn. Chúng cũng đã trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, ví dụ, trong nhận dạng khuôn mặt và dịch thuật ngôn ngữ.
Những khám phá và phát minh của các nhà khoa học đoạt giải đã có thể hỗ trợ con người đưa ra quyết định nhanh hơn và chính xác hơn, ví dụ khi chẩn đoán bệnh. Tuy nhiên, mặc dù học máy có những lợi ích to lớn, sự phát triển nhanh chóng của nó cũng làm dấy lên lo ngại về tương lai của chúng ta. Nói chung, con người phải có trách nhiệm sử dụng công nghệ mới này một cách an toàn và đạo đức vì lợi ích lớn nhất của nhân loại", Ellen Moons, Chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý nói trong một cuộc họp báo.
Nhà khoa học John Hopfield, sinh năm 1933 tại Chicago, Mỹ. Ông có bằng tiến sĩ vào năm 1958 tại Đại học Cornell (Mỹ) và hiện là giáo sư tại Đại học Princeton, (Mỹ). Ông Geoffrey Hinton, sinh năm 1947 tại London, Anh. Ông có bằng tiến sĩ vào 1978 tại Đại học Edinburgh (Anh) và hiện là giáo sư tại Đại học Toronto (Canada).
Ông John Hopfield đã tạo ra một cấu trúc có thể lưu trữ và tái tạo thông tin. Trong khi đó, ông Geoffrey Hinton đã phát minh ra một phương pháp có thể tự khám phá các thuộc tính trong dữ liệu và phương pháp này đã trở nên quan trọng đối với các mạng lưới thần kinh nhân tạo lớn đang được sử dụng.
Kể từ năm 1901, 117 giải Nobel Vật lý đã được trao. Trong đó, 47 giải thưởng được trao cho một cá nhân duy nhất, 32 giải được trao cho 2 người và 38 giải thưởng được trao cho ba người. Trong số 224 cá nhân đã được trao giải Nobel Vật lý, chỉ có 5 người là phụ nữ. Người trẻ nhất giành được giải thưởng này là Lawrence Bragg, 25 tuổi. Người lớn tuổi nhất nhận giải Nobel Vật lý là Arthur Ashkin, người đã giành được nó vào năm 2018 ở tuổi 96, vì những đột phá trong công nghệ laser.
Năm ngoái, giải thưởng này được trao cho "bộ ba" Pierre Agostini tại Đại học bang Ohio (Mỹ), Ferenc Krausz thuộc Viện nghiên cứu Max Planck (Đức) và Anne L'Huillier tại Đại học Lund (Thụy Điển) nhờ nghiên cứu về các xung laser với thời gian siêu ngắn (atto giây) để nghiên cứu động lực học của electron trong nguyên tử, phân tử và vật chất ở trạng thái lỏng và rắn bằng phương pháp quang phổ atto giây.
Lễ trao giải Nobel Vật lý 2024 sẽ được tổ chức vào ngày 10/12 tại Stockholm, Thụy Điển, ngày tưởng niệm sự ra đi của Alfred Nobel năm 1896. Mỗi cá nhân nhận giải sẽ nhận được huy chương, giấy chứng nhận và tiền thưởng lên đến 11 triệu krona Thụy Điển (tương đương 1,1 triệu USD)
Sau lễ công bố giải Nobel Vật Lý, Hội đồng Nobel sẽ công bố giải Nobel Hóa học (9/10), Nobel Văn học (10/10), Nobel Hòa bình (11/10), Nobel Kinh tế (14/10).
