Giải Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm thành lập từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển.
Giải thưởng được trao thường niên cho những cá nhân và tổ chức có cống hiến nổi bật trong các lĩnh vực Y học, Hóa học, Vật lý, Văn học, Hòa bình. Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel, còn gọi là giải Nobel Kinh tế.
Phần thưởng cho giải Nobel gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng. Số tiền thưởng được công bố cho mỗi giải Nobel 2023 là 11 triệu krona (gần 1 triệu USD). Giai đoạn 1901 - 2022, giải thưởng đã được trao 615 lần cho 989 cá nhân và tổ chức trên thế giới.
Sau đây là các cá nhân được trao giải Nobel 2023:
Giải Nobel kinh tế 2023, tên chính thức là Giải thưởng Ngân hàng Thụy Điển, được trao cho giáo sư Claudia Goldin tại đại học Harvard (Mỹ). Công trình nghiên cứu bà về đóng góp của phụ nữ cho thị trường lao động 200 năm qua, cho thấy sự suy giảm trong quá trình chuyển đổi từ xã hội nông nghiệp sang xã hội công nghiệp trong thế kỷ 19 và sự gia tăng với xu thế phát triển của ngành dịch vụ trong thế kỷ 20. Goldin cho rằng mô hình này là do thay đổi các chuẩn mực xã hội và thay đổi cấu trúc.
Chủ nhân của giải Nobel Kinh tế 2023 là giáo sư Claudia Goldin.
Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học 2023 được trao cho hai nhà khoa học Katalin Kariko, nữ giáo sư chuyên ngành hóa sinh - sinh học phân tử người Hungary và Drew Weissman, nhà khoa học tại Đại học Pennsylvania (Mỹ) với công trình nghiên cứu về công nghệ mRNA trong sản xuất vacxin ngừa Covid-19.
Hai nhà khoa học Drew Weissman và Katalin Kariko là chủ nhân của giải Nobel Sinh lý học và Y học 2023.
Giải Nobel Vật lý 2023 được trao cho ba giáo sư: Pierre Agostini tại Đại học bang Ohio (Mỹ), Ferenc Krausz thuộc Viện nghiên cứu Max Planck (Đức) và Anne L'Huillier tại Đại học Lund (Thụy Điển).
Giải thưởng ghi nhận thành tựu của họ ở các phương pháp thực nghiệm tạo ra xung laser với thời gian siêu ngắn (atto giây) để nghiên cứu động lực học của electron trong nguyên tử, phân tử và vật chất ở trạng thái lỏng và rắn bằng phương pháp quang phổ atto giây.
Giải Nobel Vật lý 2023 vinh danh các nhà khoa học Pierre Agostini, Ferenc Krausz và Anne L'Huillier.
Giải Nobel Hóa học năm 2023 vinh danh ba nhà khoa học giáo sư Moungi Bawendi thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (Mỹ), giáo sư Louis Brus tại Đại học Columbia (Mỹ) và nhà vật lý Alexei Ekimov làm việc tại Nanocrystals Technology Inc vì đã tìm ra và phát triển các chấm lượng tử, được ứng dụng vào đèn LED, màn hình TV hay hỗ trợ các bác sĩ phẫu thuật khi loại bỏ tế bào ung thư.
Các nhà khoa học Alexei Ekimov, Moungi Bawendi và Louis Brus chiến thắng giải Nobel Hóa học 2023.
Giải Nobel Văn học 2023 được trao cho nhà văn, nhà biên kịch người Na Uy Jon Fosse với những sáng tác văn xuôi và kịch đầy sáng tạo, lên tiếng về những điều không thể nói thành lời trong một khối lượng tác phẩm đa dạng trải dài nhiều thể loại, bao gồm kịch, tiểu thuyết, thơ, tiểu luận, sách thiếu nhi và bản dịch.
Nhà văn, nhà biên kịch Na Uy Jon Fosse nhận giải Nobel Văn học 2023.
Giải Nobel Hòa bình năm 2023 đã được trao cho nhà hoạt động người Iran Narges Mohammadi vì "cuộc chiến chống lại áp bức phụ nữ ở Iran và cuộc đấu tranh của bà nhằm thúc đẩy nhân quyền và tự do cho tất cả mọi người".
Bà Mohammadi là một trong những nhà hoạt động nhân quyền hàng đầu của Iran. Bà đã vận động cho quyền phụ nữ và bãi bỏ án tử hình.
Narges Mohammadi, chủ nhân giải Nobel Hòa bình 2023.
