Giải phóng nguồn lực đất đai bảo đảm an ninh lương thực

Các tỉnh Tây Nam bộ rất hạn chế chuyển dịch đất nông nghiệp

Ngày 14/3, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì Hội nghị lấy ý kiến về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) của 19 tỉnh, thành phố khu vực phía Nam.

Gợi ý một số nội dung cần tập trung lấy ý kiến, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho biết, tại các tỉnh phía Nam, đất đai là lĩnh vực hết sức quan trọng, yêu cầu cấp thiết là giải phóng nguồn lực đất đai, đóng góp tốt hơn, hiệu quả hơn cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh lương thực, phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá tốt hơn, hiệu quả hơn.

Phó Thủ tướng cũng chỉ ra một số vấn đề đặc thù về lịch sử, điều kiện tự nhiên liên quan đến nguồn gốc hình thành, mối quan hệ đất đai, ở các tỉnh phía Nam như: Hạn điền; hạn mức chuyển nhượng; chuyển dịch đất đai, thu hồi, giải phóng mặt bằng, đền bù, tái định cư, hỗ trợ; quyền sử dụng đất ở gắn với đất vườn, ao, hồ; sử dụng đất đa mục đích, đất hỗn hợp để khai thác hiệu quả đất đai.

Phó Thủ tướng đề nghị các đại biểu tập trung đóng góp ý kiến xây dựng luật vừa sát với thực tiễn tại địa phương đồng thời phải theo đúng định hướng trong Nghị quyết 18-NQ/TW về "Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao".

Bên cạnh đó, nhiều tỉnh, thành phố phía Nam đang có tốc độ chuyển dịch đất nông nghiệp rất nhanh gắn với quá trình đô thị hoá, chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang công nghiệp, dịch vụ, thương mại. Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho rằng cần tính toán hợp lý chỉ tiêu đất nông nghiệp, đất rừng phòng hộ, rừng tự nhiên… tại các tỉnh phía Nam, nhất là khu vực Tây Nam bộ, phù hợp để vừa bảo đảm an ninh lương thực, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội trong giai đoạn tới.

Về phân bổ, điều chỉnh nguồn lực đất đai, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh phải có công cụ điều tiết giá trị tăng lên từ đất đai ở những khu vực có điều kiện chuyển dịch đất đai để phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ… sang những khu vực, địa phương, dự án, cộng đồng dân cư không phát sinh giá trị tăng lên từ đất đai, hoặc hạn chế trong chuyển dịch đất đai.

“Đơn cử, các tỉnh Tây Nam bộ rất hạn chế chuyển dịch đất nông nghiệp để bảo đảm an ninh lương thực, giữ rừng phòng hộ, rừng tự nhiên… thì phải có cơ chế điều tiết lợi ích thu được từ đất đai ở các địa phương khác. Tương tự, hoạt động chuyển dịch đất đai không chỉ hài hoà lợi ích giữa doanh nghiệp, người dân và Nhà nước tại nơi triển khai dự án mà cần điều tiết lợi ích, bảo đảm công bằng giữa các cộng đồng, địa phương khác”, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nói.

Vì vậy, yêu cầu đặt ra của Luật Đất đai (sửa đổi) là phải phù hợp với điều kiện lịch sử, tự nhiên, văn hoá của các vùng miền, vừa bảo đảm tính đa dạng, sự giao thoa trong chính sách quản lý, phân bổ đất đai, vừa bảo đảm quyền tiếp cận dất đai công bằng của mọi người dân.

Đánh giá kỹ vấn đề tập trung đất đai

Về tập trung đất đai, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho rằng đây là vấn đề rất quan trọng cần nghiên cứu kỹ, trên cơ sở phân tích, đánh giá khả năng chuyển đổi nền kinh tế, chuyển dịch lực lượng lao động, tác động của thiên tai, dịch bệnh… Tập trung đất đai cần chú trọng vào phương thức tổ chức sản xuất trên cơ sở huy động đất đai quy mô lớn. Nhà nước tạo điều kiện thúc đẩy và bảo vệ các cơ chế tham gia như doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác, cá nhân, cũng như lợi ích của các bên tham gia, bảo đảm hợp tác công bằng.

Phó Thủ tướng cũng trao đổi về vấn đề mức độ tích tụ đất đai; hạn mức đất ở gắn với vườn, ao, hồ… nhằm tìm ra chính sách hài hoà với các khu vực, vùng miền khác, theo đúng tinh thần của Hiến pháp “đất đai là sở hữu toàn dân”. “Toàn dân” không phải là từng người dân, cộng đồng dân cư cụ thể, địa phương cụ thể mà là của dân tộc, các thế hệ đi trước, hiện tại, cũng như tương lai.

Nêu thực tế đang tồn tại hai chính sách nhà nước trực tiếp thu hồi đất đai và doanh nghiệp tự thoả thuận, dẫn đến cơ chế hai giá, Phó Thủ tướng nêu rõ Nhà nước là cơ quan quản lý, định giá, thực hiện thu hồi đất. Vì vậy, các địa phương phải bày tỏ quan điểm rõ ràng dự án nào doanh nghiệp thực hiện thoả thuận, dự áo nào nhà nước trực tiếp thu hồi để điều tiết giá trị tăng thêm từ đất đai.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng lưu ý quá trình công khai, minh bạch trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, quy hoạch dự án cần sự tham gia của những người am hiểu, tách bạch cơ quan quản lý và đơn vị tư vấn, có đại diện của các chủ thể có liên quan…

“Khi triển khai những dự án phục vụ lợi ích công cộng, lợi ích quốc gia, chúng ta phải huy động được người dân được tham gia và thụ hưởng lợi ích thực chất. Quan trọng nhất là cơ chế, cách làm chứ không phải là quy định cụ thể, thực hiện máy móc. Đây cũng là mục tiêu lớn nhất của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cũng gợi ý, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu làm rõ hơn nữa quyền hạn, trách nhiệm của nhà nước với tư cách đại diện chủ sở hữu toàn dân, cơ quan quản lý đất đai, là người sử dụng đất đai; quyền sử dụng đất và tài nguyên, tài sản trên đất, trong đất; sự tham gia của người dân trong quá trình chuyển dịch đất đai trên cơ sở công khai, minh bạch cách thức chia sẻ lợi ích từ những dự án phát triển, không chỉ cho cộng đồng ngay tại địa phương, mà cả những địa phương, cộng đồng dân cư khác…

Nhiều điểm mới tạo điều kiện thuận lợi cho người dân

Ông Nguyễn Văn Giàu, nguyên Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cho rằng quá trình xây dựng dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã bám sát chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, Nhà nước về đất đai.

Ông cho rằng cần nghiên cứu sâu hơn về một số phương thức nhằm thu thập, cập nhật dữ liệu về giao dịch bất động sản, sử dụng các công cụ điều tiết thị trường của nhà nước để giá đất sát với giá trị thị trường.

Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ Trần Việt Trường kiến nghị cơ quan soạn thảo xem xét, tiếp tục cụ thể hoá nội dung về trường hợp giao đất, cho thuê đất thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất hàng năm; cơ chế giao đất, cho thuê đất sản xuất nông nghiệp.

Từ kinh nghiệm quản lý đất đai tại địa phương, lãnh đạo UBND các tỉnh Bạc Liêu, Kiên Giang, Bà Rịa-Vũng Tàu, Kiên Giang, Đồng Tháp… đóng góp nhiều ý kiến sát thực tiễn, về vấn đề định giá đất; bổ sung các điều, khoản thu hồi đất, bồi thường, tái định cư… tương thích với các luật, nghị định có liên quan; thẩm quyền của địa phương về chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp, rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, phát triển quỹ đất…

Ông Trần Anh Thư, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho rằng, có ý kiến không đồng tình vì cho rằng hệ thống tòa án các cấp đang quá tải, trong khi cơ quan hành chính mới là đơn vị am hiểu rõ hơn về nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất, việc giải quyết sẽ nhanh hơn cơ quan tư pháp vì có thể quyết định được vấn ngay (giao đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Ngoài ra, nếu chỉ giao cho cơ quan tòa án hạn chế quyền lựa chọn của công dân, án phí cao không có lợi cho người dân.