Giám sát đặc biệt việc sử dụng vacxin dịch tả lợn Châu Phi

Vừa qua, tại tỉnh Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi xảy ra sự cố lợn bị chết sau khi tiêm vacxin dịch tả lợn Châu Phi của Công ty CP Thuốc Thú y Trung ương Navetco, ngay sau khi phát hiện sự việc, Cục Thú y đã chỉ đạo thanh tra, kiểm tra, xử lý, vậy ông cho biết kết quả cụ thể đến nay như thế nào?

Sau khi Bộ NN-PTNT đồng ý giao Cục Thú y cấp phép lưu hành, Công ty Navetco phối hợp các địa phương tổ chức cung ứng 600.000 liều vacxin NAVET-ASFVAC với sự giám sát của cơ quan thú y. Tất cả 3 lô vacxin mẫu đều gửi đến Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc thú y Trung ương I để kiểm nghiệm, kiểm tra chất lượng. Kết quả, cả 3 đạt yêu cầu chất lượng về vô trùng, an toàn và hiệu lực bằng phương pháp công cường độc.

Từ đầu tháng 7/2022 đến ngày 26/8, Navetco cung ứng tổng cộng 23.344 liều vacxin tới 20 tỉnh, thành phố, bao gồm: 4.494 liều vacxin để địa phương sử dụng theo chỉ đạo của Bộ NN-PTNT; 17.750 liều cung ứng nhưng không có giám sát của cơ quan thú y, không đúng với tinh thần chỉ đạo của Bộ NN-PTNT và hướng dẫn của Cục Thú y và còn 1.100 liều chưa sử dụng.

Đến nay, những đàn lợn tiêm theo hướng dẫn của Bộ NN-PTNT, Cục Thú y đều phát triển tốt, tỷ lệ chết sau tiêm khoảng 0,6%, mức bình thường tương tự các vacxin thú y khác. Sự cố chỉ mới được ghi nhận xảy ra tại Bình Định, Phú Yên và Quảng Ngãi, khiến 743 con lợn chết sau tiêm. Cụ thể: Bình Định 282 con, Phú Yên 431 con và Quảng Ngãi 30 con. Số lợn chết chiếm 4,2% trong tổng số lợn đã tiêm.

Ngay khi có thông tin phản ánh về hiện tượng lợn tiêm vacxin NAVET-ASFVAC của Công ty Navetco bị chết, vào ngày 23/8, Bộ NN-PTNT đã chỉ đạo Cục Thú y thành lập nhiều đoàn công tác cùng các đơn vị liên quan của 3 tỉnh nói trên và Navetco kiểm tra thực tế, xác định nguyên nhân, hướng dẫn các địa phương thống kê chính xác số lợn có phản ứng, chết, kịp thời báo cáo đầy đủ, chính xác tình hình sử dụng và giám sát sau tiêm.

Tại Bình Định, giai đoạn đầu từ 21/7, có 9 cơ sở chăn nuôi lợn đảm bảo an toàn sinh học được tổ chức tiêm vacxin. Đến 26/8, sau khi lấy mẫu kiểm tra sự bài thải virus và kháng thể sinh ra sau tiêm phòng, kết quả đàn lợn của 9 cơ sở sinh trưởng, phát triển bình thường.

Do thông tin về 905 liều vacxin NAVET-ASFVAC có hiệu quả, cùng với dịch bệnh dịch tả lợn Châu Phi tại Bình Định có nguy cơ bùng phát, người chăn nuôi, thú y cơ sở đề nghị được cung cấp vacxin để tự tiêm phòng cho các loại lợn (lợn nái, đực giống, lợn con theo mẹ và lợn thịt) với tổng cộng 4.950 liều. Giai đoạn kế tiếp này, vacxin được sử dụng không có giám sát của cơ quan thú y, không đúng với chỉ đạo của Bộ NN-PTNT, hướng dẫn của Cục Thú y.

Còn tại Phú Yên và Quảng Ngãi, dù không được chọn tiêm vacxin, không có trong văn bản chỉ đạo của Bộ NN-PTNT và hướng dẫn của Cục Thú y, nhưng người dân tại huyện Phú Hòa, Sông Hinh, Tây Hòa, Tuy An và TX. Đông Hòa (Phú Yên) đã mua 900 liều vacxin để tự tiêm cho đàn lợn; huyện Sơn Tịnh (Quảng Ngãi) cũng tự mua 500 liều và tự tiêm 450 liều. Hậu quả, 756 con lợn tiêm vacxin tại Phú Yên có phản ứng sau tiêm, 431 con bị chết. Con số này tại Quảng Ngãi là 258 lợn phản ứng và 30 chết. 

Qua quá trình làm việc nghiêm túc, khẩn trưởng, Đoàn công tác của Cục Thú y, Sở NN-PTNT các tỉnh và Công ty Navetco nhận định, tình hình lợn phản ứng, chết sau tiêm vacxin hiện giảm và cơ bản được kiểm soát. Lợn được tiêm vacxin còn sống sẽ có đáp ứng miễn dịch, số chết sẽ giảm trong thời gian tới. 

"Ngày 3/6/2022, vacxin NAVET-ASFVAC của Công ty Cổ phần thuốc thú y Trung ương Navetco được công bố kết quả nghiên cứu và sản xuất thành công. Quá trình này được đánh giá rất kỹ lưỡng, thận trọng, nghiêm ngặt, bảo đảm đúng quy định của pháp luật hiện hành và các yêu cầu khoa học, có sự phản biện, đánh giá không chỉ có cơ quan chuyên môn, chuyên gia trong nước mà cả chuyên gia quốc tế", Quyền Cục trưởng Cục Thú y Nguyễn Văn Long nói.

Ngoài nguyên nhân người dân, địa phương tự tiêm vacxin cho lợn tại khu vực không nằm trong văn bản chỉ đạo của Bộ NN-PTNT và hướng dẫn của Cục Thú y, còn lý do nào khác dẫn đến sự cố lợn chết tại 3 tỉnh Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi lên tới 743 con không, thưa ông?

Nguyên nhân chủ quan được Đoàn công tác Bộ NN-PTNT xác định là do cung ứng, bán vacxin trực tiếp cho thú y cơ sở và người chăn nuôi tự tiêm không đúng đối tượng chỉ định. Cụ thể, khuyến cáo của Navetco chỉ tiêm vacxin cho lợn từ 8-10 tuần tuổi, nhưng người dân lại tiêm cho tất cả các loại lợn (lợn nái, đực giống, lợn con theo mẹ...).

Một lý do nữa, người chăn nuôi tự tiêm vacxin nhưng không có sự giám sát của các cơ quan thú y và Công ty Navetco. Hệ thống thú y cơ sở và người chăn nuôi do không tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp vệ sinh, sát trùng, sử dụng chung kim tiêm, dẫn đến lây lan virus dịch tả lợn Châu Phi thực địa trong quá trình tiêm. Điều này thể hiện ở việc lợn chết khu trú nhiều ở một số vùng. Cùng với đó, các bên liên quan chưa giám sát kỹ lợn sau tiêm để kịp thời có biện pháp xử lý.

Nguyên nhân khách quan, có thể các đàn lợn đang bị nhiễm virus dịch tả lợn Châu Phi thực địa hoặc mầm bệnh nguy hiểm khác trước khi được tiêm phòng, nên khi tiêm vacxin dẫn đến phản ứng mạnh hơn, gây chết, đặc biệt là đối với lợn có thể trạng ốm yếu, lợn không thuộc đối tượng sử dụng vacxin.

Thực tế, các Đoàn công tác của Cục Thú y đã lấy mẫu bước đầu xét nghiệm và phát hiện có virus dịch tả lợn Châu Phi thực địa, virus tai xanh, virus PCV2 (gây hội chứng còi cọc sau cai sữa) và một số mầm bệnh у khác. 

Từ những dẫn chứng trên, có thể khẳng định chỉ đạo của Bộ NN-PTNT và hướng dẫn của Cục Thú y là có cơ sở. Thực tiễn đã chứng minh việc sử dụng vacxin NAVET-ASFVAC có giám sát của cơ quan thú y sẽ đạt hiệu quả tương đương trong các cuộc khảo nghiệm.

Từ bài học kinh nghiệm tại Bình Định, Quảng Ngãi, Phú Yên và 20 tỉnh, thành khác, Cục Thú y có khuyến cáo gì để công tác tiêm vacxin được thực hiện bài bản, thông suốt và đặc biệt là an toàn trong thời gian tới?

Ngày 25/8, Cục Thú y đã có Công văn số 1350/TY-QLT gửi tỉnh Bình Định, Phú Yên, Quảng Ngãi, cùng các tỉnh, thành phố có sử dụng vacxin và Công ty Navetco đề nghị nghiêm túc rút kinh nghiệm, chấn chỉnh công tác tổ chức giám sát sử dụng vacxin, đặc biệt là việc mở rộng đối tượng tiêm vacxin nhưng không có hướng dẫn sử dụng, không có giám sát của cơ quan thú y.

Cục Thú y giao Công ty Navetco báo cáo đầy đủ, chính xác về tình hình cung ứng, sử dụng và giám sát sau tiêm phòng vacxin theo đúng chỉ đạo của Bộ NN-PTNT, hướng dẫn của Cục. Phối hợp với địa phương hoàn thành công tác hỗ trợ kinh phí, xử lý các trường hợp có lợn chết trước ngày 31/8. Bố trí lực lượng cán bộ kỹ thuật có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm tại Bình Định, Phú Yên và Quảng Ngãi để tổ chức khắc phục sự cố.

Khẩn trương rà soát, xác định chính xác nguyên nhân, sự bất thường trong quá trình triển khai sử dụng vacxin. Hỗ trợ, cung ứng thuốc, hóa chất sát trùng, tiêu độc cho các địa phương, các hộ chăn nuôi có lợn phản ứng, chết sau khi sử dụng vacxin

Với địa phương xảy ra sự cố sau tiêm phòng, như Bình Định, Phú Yên và Quảng Ngãi, Cục Thú y đề nghị tạm dừng triển khai sử dụng vacxin NAVET-ASFVAC để tập trung nguồn lực xử lý các vấn đề phát sinh. Đồng thời, thống kê chính xác số lượng, chủng loại lợn có phản ứng, chết sau tiêm phòng, thực hiện vệ sinh, sát trùng, tiêu độc, xử lý dịch bệnh theo quy định.

Địa phương cần tập trung chỉ đạo, hướng dẫn người dân không bán chạy, giết mổ, tiêu thụ lợn bệnh, lợn chết và không vứt xác lợn chết ra môi trường. Tiếp tục theo dõi, giám sát, lấy mẫu các trường hợp lợn phản ứng, chết sau tiêm vacxin để xác định nguyên nhân. Kịp thời báo cáo về tình hình sử dụng và giám sát sau tiêm phòng vacxin.

"Trước mắt, Công ty Navetco cam kết hỗ trợ 2 triệu đồng với lợn nái và lợn đực giống; 1 triệu đồng với lợn thịt bị chết sau tiêm vacxin NAVET-ASFVAC. Bên cạnh đó, Công ty cũng hỗ trợ miễn phí thuốc, chất bổ trợ để điều trị triệu chứng, nâng cao thể trạng những con lợn có phản ứng sau tiêm phòng. Sau khi có kết quả thống kê rà soát chính xác từ phía các địa phương và cơ quan chức năng sẽ có những tính toán hỗ trợ cụ thể hơn", theo Quyền Cục trưởng Cục Thú y Nguyễn Văn Long.