Bà Susan Vize trao bằng công nhận mộc bản trường học Phúc Giang là di sản Ký ức thế giới khu vực Châu Á-Thái Bình Dương cho lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh
Sau hàng trăm năm nằm im trong kho lưu trữ của dòng họ Nguyễn Huy, mộc bản trường học Phúc Giang (hay còn gọi mộc bản Trường Lưu) vừa được công nhận là Di sản tư liệu ký ức thế giới của UNESCO khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Từ gia bảo dòng họ Nguyễn Huy
Vào thế kỷ thứ XVIII, tại làng Trường Lưu, Thám hoa Nguyễn Huy Oánh sáng lập trường học Phúc Giang. Để có tài liệu phục vụ cho việc dạy và học, các nhà giáo thuộc dòng họ Nguyễn Huy gồm: Nguyễn Huy Tửu, Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Cự, Nguyễn Huy Quýnh và Nguyễn Huy Tự đã soạn các yếu sách kinh điển Nho giáo mang nhiều nội dung về lịch sử, chính trị, tư tưởng, văn hóa - xã hội. Trường Phúc Giang từ đó đào tạo trên 30 tiến sĩ và hàng trăm hương cống, cử nhân. Về sau, họ đều trưởng thành là các nhà văn hóa, nhà chính trị, nhà ngoại giao… có vai trò quan trọng trong giao lưu văn hóa giữa các nước đương thời.
Hàng trăm năm qua, tại nhà thờ họ Nguyễn - Trường Lưu lưu giữ một kho tàng sử liệu đồ sộ gồm hàng nghìn bản ván khắc in sách được con cháu coi là gia bảo, đó chính là mộc bản trường học Phúc Giang.
Mộc bản có hơn 2.000 bản khắc chữ Hán ngược được làm từ gỗ thị đực. Trải qua bao biến cố, thăng trầm của lịch sử, mộc bản dần bị lãng quên và thất lạc nhiều. Thậm chí có người còn lấy mộc bản chẻ thành củi để nhóm lửa. Hiện chỉ còn 383 bản bộ được lưu giữ đến ngày nay với 3 tập sách giáo khoa kinh điển được “toản yếu” của Nho giáo và 1 quyển quy chế trường học.
Mộc bản được khắc bằng gỗ cây thị đực phục vụ cho việc dạy và học
Ông Nguyễn Huy Mỹ, hậu duệ dòng họ Nguyễn Huy Trường Lưu cho biết, toàn bộ mộc bản được khắc với kỹ thuật thủ công truyền thống, khắc ván bằng âm bản tinh xảo trên cả hai mặt, chữ được viết với thư pháp đẹp đẽ, thanh thoát với nhiều dạng chữ được khắc nổi theo thể chân thư.
Đến di sản thế giới
Vượt khỏi khuôn khổ của một dòng họ, hệ thống văn bản của mộc bản trường học Phúc Giang được đánh giá có tính giáo dục cao, chứa đựng nhiều thông tin phong phú, đa dạng, có nhiều vấn đề liên quan đến giá trị lịch sử, văn hóa của dân tộc. Ngoài thông tin về giáo dục, văn học, nghề in, đời sống kinh tế - xã hội của một vùng quê, mộc bản còn cung cấp thông tin về các dòng họ nổi tiếng ở Can Lộc nói riêng và Hà Tĩnh nói chung.
Mộc bản được khắc bằng gỗ cây thị đực phục vụ cho việc dạy và học
Ông Nguyễn Trí Sơn, Giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh cho rằng: “Xét về góc độ lịch sử ra đời thì mộc bản trường học Phúc Giang có trước cả mộc bản triều Nguyễn và mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm. Ngoài ra, mộc bản này còn là tài liệu gốc để nghiên cứu, đánh giá về giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và Trung Hoa”.
Nhận thấy tầm quan trọng của khối mộc bản duy nhất về văn hóa giáo dục cần được lưu giữ, bảo tồn, ngày 19/5/2016, Ủy ban Chương trình Ký ức thế giới khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (MOWCAP) nhất trí bỏ phiếu công nhận là Di sản tư liệu khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Sáng 25/9, UBND tỉnh Hà Tĩnh long trọng tổ chức buổi lễ đón bằng công nhận di sản này.
Ông Đặng Quốc Khánh, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh khẳng định: “Khi trở thành Di sản tư liệu thế giới thì việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy mộc bản trường học Phúc Giang không còn là việc riêng của dòng họ Nguyễn Huy Trường Lưu nữa mà là việc chung của Nhà nước”.
| Thay mặt UNESCO, bà Susan Vize, Quyền Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam đã trao bằng công nhận cho đại diện tỉnh Hà Tĩnh. Bà Susan Vize chia sẻ: “Bằng việc ghi danh mộc bản trường học Phúc Giang trong Chương trình ký ức thế giới khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, UNESCO cũng ghi nhận những nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát huy những giá trị di sản cũng như sự chia sẻ các di sản này với cộng đồng quốc tế. Sự ghi nhận này giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản”. |
