Dịch tả heo Châu Phi: vacxin NAVET-ASFVAC hành trình đến thành công

Những khó khăn, hạn chế trong quá trình nghiên cứu vacxin dịch tả heo Châu Phi của thế giới cũng như Việt Nam cho thấy ý nghĩa to lớn khi vacxin NAVET-ASFVAC ra đời.

Vacxin NAVET-ASFVAC là kết quả của sự hợp tác giữa Công ty Navetco thuộc Bộ NN-PTNT Việt Nam và Trung tâm Bệnh động vật Plum Island (IPADC) thuộc Viện nghiên cứu Nông nghiệp Hoa Kỳ.

Vượt qua trở ngại…

Trước khi Việt Nam sản xuất thành công vacxin dịch tả heo Châu Phi, câu chuyện về việc ngăn chặn dịch bệnh nguy hiểm này lây lan, gây thiệt hại lớn, luôn là nỗi lo của người chăn nuôi trên toàn thế giới.

Theo Tiến sĩ Trần Xuân Hạnh, Phó Tổng Giám đốc Công ty Navetco, sở dĩ vacxin dịch tả heo Châu Phi rất khó nghiên cứu, sản xuất bởi nhiều nguyên nhân.

Trước hết, virus có kích thước lớn và cấu trúc phức tạp. Cũng đã có nhiều nghiên cứu về virus, cơ chế gây bệnh, dịch tễ bệnh, tuy nhiên, cho đến nay sự hiểu biết về virus này còn rất hạn chế, đặc biệt về cơ chế miễn dịch trong bệnh dịch tả heo Châu Phi.

Các chuyên gia ARS thăm trại heo tiêm vacxin dịch tả heo Châu Phi tại Tiền Giang.

Ngoài ra, đây là một vacxin mới và có rất ít tài liệu để tham khảo, thậm chí, thế giới cũng chưa có phương pháp để đánh giá vacxin này. Do vậy, ngoài việc giống virus vacxin do IPADC Hoa Kỳ cung cấp, Công ty Navetco phải nghiên cứu từ đầu để xây dựng quy trình sản xuất, quy trình bảo quản, quy trình kiểm tra chất lượng, quy trình sử dụng...

Thậm chí, giống do bạn cung cấp, nhưng khi Công ty Navetco nhận về cũng phải đánh giá lại xem có phù hợp với chủng virus dịch tả heo Châu Phi đang gây bệnh cho lợn ở Việt Nam hay không. Đó là chưa kể vacxin mới nên Công ty cũng rất khó khăn trong tìm địa điểm để thử nghiệm...

Các chuyên gia ARS thăm trại heo tiêm vacxin tại Củ Chi, TP. HCM.

Tuy nhiên, bằng năng lực, sự quyết tâm và niềm đam mê khoa học, cuối cùng Công ty Navetco cũng cho ra đời vacxin dịch tả heo Châu Phi.

Vacxin NAVET-ASFVAC là kết quả của sự hợp tác giữa Công ty Navetco thuộc Bộ NN-PTNT Việt Nam và Trung tâm bệnh động vật Plum Island (IPADC) thuộc Viện nghiên cứu Nông nghiệp Hoa Kỳ.

Với sự đồng ý của Cục thú y Việt Nam, Công ty Navetco đã nhận giống virus vacxin chủng ASFV-G-delta-I 177L và chuyển giao công nghệ từ Trung tâm bệnh động vật Plum Island Hoa Kỳ. Vacxin NAVET-ASFVAC đã được cấp phép lưu hành theo số đăng ký: TWII-171 và giấy chứng nhận lưu hành số: 538/QLT-SX 22, ngày 18/05/2022.

Cuộc thử nghiệm lớn

Theo Tiến sĩ Trần Xuân Hạnh, Công ty Navetco đã trải qua rất nhiều công đoạn, cả trong phòng thí nghiệm và thực nghiệm mở rộng có giám sát, để cho ra kết quả đánh giá khách quan và tốt nhất đối với vacxin dịch tả heo Châu Phi.

Kết quả đánh giá về giống virus dịch tả heo Châu Phi chủng ASFV-G- delta-I 177 L cho thấy chủng này thuộc genotype II và có kháng nguyên tương đồng với virus dịch tả heo Châu Phi gây bệnh cho đàn lợn tại Việt Nam.

Nói cách khác, lợn được tiêm vacxin có chứa chủng virus này (ASFV-G-delta- I 177 L) sẽ tạo miễn dịch có thể phòng chống được bệnh dịch tả heo Châu Phi do virus dịch tả heo Châu Phi đang lưu hành ở nước ta gây ra.

Tiêm vacxin NAVET-ASFVAC tại trại heo ở Bình Phước.

Trong điều kiện phòng thí nghiệm, vacxin an toàn khi tiêm cho heo với liều gấp 5-10 lần liều sử dụng. Sử dụng phương pháp ELISA để kiểm tra đáp ứng kháng thể sau khi tiêm vacxin NAVET-ASFVAC 28 ngày cho kết quả: heo có đáp ứng kháng thể biến động từ 85-96% và bằng phương pháp công cường độc với chủng virus dịch tả heo Châu Phi cường độc phân lập tại Việt Nam, khi kiểm tra hiệu lực 6 lô vacxin liên tiếp cho kết quả 100% heo tiêm vacxin được bảo hộ sau thử thách cường độc và 100% heo không tiêm vacxin chết.

Hiện nay, Công ty đã sản xuất được hơn 13 lô vacxin đạt các yêu cầu chất lượng về các chỉ tiêu: vô trùng, thuần khiết, an toàn và hiệu lực. Công ty cũng đã gửi Trung tâm Kiểm nghiệm Thuốc thú y Trung ương 1 bảy lô vacxin để kiểm tra chất lượng và kết quả tất cả các lô đều được kết luận đạt yêu cầu, được phép sử dụng.

Sau khi được cấp giấy phép sản xuất và lưu hành vacxin NAVET-ASFVAC (ký ngày 18/05/2022) thực hiện chỉ đạo của Bộ NN-PTNT, Cục Thú y về việc tiêm phòng vacxin NAVET-ASFVAC có giám sát, phòng bệnh dịch tả heo Châu Phi cho đàn heo nuôi ở nước ta, đặc biệt sau khi có công văn số: 4870/BNN-TY ngày 27/04/2023 (V/v sử dụng vacxin phòng bệnh dịch tả heo Châu Phi gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) công việc tiêm phòng triển khai có thuận lợi hơn và đạt kết quả khả quan.

Tiêm vacxin NAVET-ASFVAC tại trại heo ở Vĩnh Phúc.

Qua đó, cũng chứng minh vacxin an toàn và có hiệu quả bảo hộ tốt cho đàn heo tiêm vacxin, cụ thể: Qua theo dõi hơn 125.000 con được tiêm vacxin, tỷ lệ loại thải sau tiêm khoảng 0,2%, nhưng nguyên nhân không phải do vacxin.

Về hiệu quả phòng bệnh đánh giá bằng ELISA có 85,5 - 97,5% heo tiêm vacxin có đáp ứng kháng thể tốt; đặc biệt qua kiểm tra 500 mẫu phân lấy từ các chuồng nhốt heo được tiêm vacxin không phát hiện có sự tồn tại của virus vacxin ngoài môi trường (kết quả do Chi cục Thú y vùng 6 và Trung tâm Chẩn đoán Thú y Trung ương thực hiện).

Kết quả tốt ở nước ngoài

Việc Công ty Navetco nghiên cứu và sản xuất thành công vacxin dịch tả heo Châu Phi đã làm nức lòng người chăn nuôi, cả trong và ngoài nước. Điều đáng mừng là vacxin dịch tả heo châu Phi của Navetco tiêm phòng thử nghiệm tại nước ngoài cũng cho kết quả tốt.

Cụ thể, theo chỉ đạo của lãnh đạo Bộ NN-PTNT, Cục Thú y thành lập đoàn công tác kỹ thuật bao gồm các cán bộ của Cục Thú y và cán bộ của Công ty Navetco thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Phùng Đức Tiến (tại Tờ trình số 748/TTr-TY-HTQT ngày 28/4/2023 của Cục Thú y về kế hoạch triển khai và cử đoàn cán bộ kỹ thuật hỗ trợ sử dụng vacxin dịch tả heo Châu Phi tại Cộng hòa Dominicana), từ ngày 15/5 đến ngày 19/6/2023.

Vacxin phòng dịch tả heo Châu Phi NAVET-ASFVAC do Công ty Navetco nghiên cứu, sản xuất thành công.

Đoàn công tác kỹ thuật hỗ trợ Cộng hòa Dominicana hình thành gồm 08 thành viên (05 cán bộ của Cục Thú y và 03 cán bộ của Công ty Navetco). Đoàn công tác chia thành 03 nhóm: Nhóm 1 làm việc từ ngày 17 - 22/5/2023; Nhóm 2 làm việc từ ngày 17 - 29/5/2023; Nhóm 3 làm việc từ ngày 17/5 - 19/6/2023. Công ty NAVETCO hỗ trợ 2.500 liều vacxin NAVET-ASFVAC và Kit phục vụ cho công tác chẩn đoán và giám sát sau tiêm phòng.

Đoàn đã thực hiện tiêm gần 500 liều vacxin và kết quả cho thấy vắc xin an toàn, heo tiêm khỏe mạnh không bị phát bệnh dịch tả heo Châu Phi. Kiểm tra đáp ứng kháng thể sau tiêm vacxin từ 28 đến 90 ngày cho thấy sau khi tiêm 1 mũi tỷ lệ heo có kháng thể biến động từ 85 đến 96% và sau khi tiêm 2 mũi 89,5%.

Sẵn sàng cung ứng, ngăn chặn dịch bệnh

Hiện nay, đặc biệt sau khi có Công văn số 4870/BNN-TY của Bộ NN-PTNT (ngày 24/7/2023) về việc “Sử dụng vacxin phòng bệnh dịch tả heo Châu Phi”, vacxin NAVET-ASFVAC có đầy đủ tính pháp lý để sản xuất và sử dụng trong toàn quốc và có thể xuất khẩu.

Tiêm vacxin NAVET-ASFVAC tại trại heo ở Đồng Nai.

Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Trần Xuân Hạnh, Phó Tổng Giám đốc Công ty Navetco, vấn đề khó khăn ở đây là do vacxin mới, cán bộ và người dân chưa hiểu hết về vacxin này nên còn e ngại khi dùng. Đây là hạn chế rất lớn và là nguyên nhân vừa qua số lượng heo bị bệnh dịch tả heo Châu Phi nhiều.

Nếu các tỉnh quan tâm đến vấn đề này và quyết liệt trong xây dựng phương án tiêm phòng sẽ hạn chế được rất nhiều thiệt hại. Hơn nữa, nếu các đối tượng trong độ tuổi được tiêm phủ tốt, không những hạn chế được thiệt hại do bệnh, mà còn giúp hạn chế được khả năng lây lan bệnh (do người dân bán heo bị bệnh ra ngoài không kiểm soát được).

Có thể nói, nếu không chủ động phòng bệnh bằng vacxin dịch tả heo Châu Phi, chúng ta sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn trong chương trình phòng chống bệnh này, đó là: Tái đàn > heo lại bị bệnh > bán chạy > mức độ lây lan nhanh > số lượng heo bị tiêu hủy và bán chạy càng lớn > mầm bệnh phân bố càng rộng, nhiều, ở mức độ cao trong cộng đồng càng lớn. Vì thế, có ý kiến cho rằng, cần phải áp dụng chính sách tiêm phòng bắt buộc vacxin này cho đàn heo.

Tiêm vacxin NAVET-ASFVAC tại trại heo ở Bến Tre.

Theo Tiến sĩ Trần Xuân Hạnh, Công ty Navetco với các thiết bị, nhà xưởng và kinh nghiệm hiện có hoàn toàn có thể đáp ứng được như cầu vacxin dùng trong nước. Hiện, Công ty cũng nhận được nhiều yêu cầu về vacxin này từ các đối tác khác nhau như: Nga, Belarus, Rumania, Myanmar, Philippin..vv. Tuy nhiên, đây là một quá trình dài vì cũng giống như ở Việt Nam, để nhập khẩu một vacxin nào cũng cần phải thông qua nhiều bước, mà trước hết phải thực hiện việc đánh giá hiệu quả của vacxin tại nước cần nhập khẩu.

Đối với Công ty Navetco, song song với tiếp cận các đối tác phục vụ cho công tác xuất khẩu, hướng ưu tiên của Công ty vẫn là thị trường trong nước, với mong muốn góp phần vào việc hạn chế mức thấp nhất bệnh dịch tả heo Châu Phi xảy ra tại Việt Nam.

Tiến sĩ Trần Xuân Hạnh thông tin về vacxin NAVET-ASFVAC trong sự kiện Vietstock tháng 10/2023, tại TP.HCM.

Khuyến cáo sử dụng vacxin NAVET-ASFVAC:

1. Vacxin NAVET-ASFVAC dùng để phòng bệnh do vậy chỉ tiêm cho heo khỏe mạnh. Sử dụng theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất, không được tiêm cho heo hiện chưa được khuyến cáo tiêm như heo nái, nái mang thai, heo đực...

2. Cần tìm hiểu kỹ các thông tin về vacxin, nếu cần liên hệ với Công ty Navetco để được tư vấn sử dụng cho hiệu quả

3. Vacxin chỉ là một trong các biện pháp phòng chống bệnh. Việc dùng vacxin sẽ có hiệu quả phòng bệnh tốt hơn nếu kết hợp tốt với việc thực hiện an toàn sinh học. Cần lưu ý đến dinh dưỡng, chăm sóc tốt cho đàn heo trước, trong và sau khi tiêm...