Tây Nguyên đầu mùa khô trời trong xanh. Đứng trên tầng 2 trụ sở làm việc của NM Đường An Khê (thuộc Cty CP Đường Quảng Ngãi), nắng như dát vàng trên thảm mía mênh mông.
Thật hiếm NM đường nào ở nước ta lại thuận lợi như An Khê. Khoảng cách từ nơi trồng mía xa nhất đến NM cũng chưa quá 50km. Trước cửa NM, từng chiếc xe chở đầy mía nối đuôi nhau chờ đến lượt nhập hàng. Giám đốc NM Đường An Khê Nguyễn Tấn Cương vóc người to cao, vạm vỡ, tiếng nói sang sảng:
- Cuối tháng 11/2008, NM bước vào vụ ép mới, với công suất đạt 4.500 tấn mía cây/ngày, tỷ lệ thu hồi đường cao, chất lượng đường tốt, được khách hàng ưa chuộng.
Nghe vậy tôi hỏi: "An Khê công suất thiết kế chỉ có 2.000 tấn, các anh "bí mật" nâng công suất lên từ khi nào vậy?". Vẫn giọng như chuông vỡ, giám đốc Cương mời tôi đi thăm cơ ngơi NM. Hoá ra khi NM Đường Quảng Bình đắp chiếu vì không có nguyên liệu, Cty Đường Quảng Ngãi đã mua toàn bộ NM Đường Quảng Bình về lắp đặt tại An Khê. "Chúng tôi gọi dây chuyền của NM Đường An Khê là dây chuyền 1 và thiết bị chuyển vào từ Quảng Bình là dây chuyền 2.
Theo thiết kế công suất của 2 NM Đường An Khê và Quảng Bình chỉ có 3.500 tấn mía cây/ngày nhưng từ năm 2007 NM Đường An Khê đã nâng công suất từ 2.000 lên 2.500 tấn mía cây/ngày đồng thời thay đổi một số chi tiết máy để đưa công suất dây chuyền 2 (NM Đường Quảng Bình cũ) từ 1.500 lên 2.000 tấn/ngày. Việc lắp đặt thêm dây chuyền mới đã làm lợi cho NM Đường An Khê nhiều tỷ đồng. Có lẽ chưa có tiến độ nào nhanh như việc vừa tháo dỡ, vừa vận chuyển gần 700km 1 NM qua nhiều đèo dốc mà thời gian chỉ mất có gần 12 tháng. Điều đáng nói nhất là chất lượng NM sau khi lắp đặt đều bảo đảm kỹ thuật. Đến nay dây chuyền này đã SX được gần 2 tháng chưa xảy ra trục trặc nào".
Nhớ lại những năm 2000, 2001 khi NM Đường An Khê đang xây dựng, bà con trồng mía lao đao. Mía rẻ hơn củi, không có NM đường nào chịu mua. Chặt mía bán không đủ trả công người chặt, người dân phải đốt mía. Từ năm 2002, khi NM Đường An Khê bước vào vụ SX chính thì mọi việc đã đổi thay. Cây mía ở An Khê không chỉ là cây xóa đói giảm nghèo mà là cây làm giàu. Vâng, chính những căn nhà khang trang, những chiếc xe máy, ôtô của người nông dân từ huyện Kbang, Đắk Pơ...đến một số xã thuộc thị xã An Khê mà tôi đã bắt gặp như mách bảo điều đó. Người dân ở các huyện thị phía Đông của tỉnh Gia Lai này đã thực sự gắn bó với cây mía.
Làm thế nào để người dân "mê" cây mía? Tôi hỏi PGĐ NM Đường An Khê Nguyễn Hữu Đức, anh cho biết: Nguyên liệu là sự sống còn của mỗi NM đường. Để có vùng nguyên liệu hơn 10.000ha mía như hôm nay, An Khê đã cố gắng thiết lập một mối quan hệ ruột rà với nông dân. Có khi không phải vì lợi nhuận mà họ trồng mía đâu. Vấn đề là họ tin mình. Trước khi vào vụ, NM căn cứ công suất ép để ký hợp đồng chặt mía. Nông vụ lên lịch chặt mía trước 10 ngày cấp cho từng hộ theo thứ tự.
Chính vì vậy, không còn cảnh chen lấn, móc ngoặc, tiêu cực để cân mía trước cổng NM. Chỉ 3 tiếng sau khi cân, người bán mía sẽ được trả tiền. Bên cạnh đó, NM còn ký hợp đồng mua mía với giá bảo hiểm 450.000 đồng/tấn tại ruộng. Nếu giá mía lên thì NM mua theo giá thị trường. Nhưng quan trọng nhất là NM đầu tư cho vùng nguyên liệu, 1ha mía trồng mới được đầu tư 11-12 triệu đồng, chủ yếu các khâu làm đất, phân bón, giống. Còn mía lưu gốc đầu tư 5 triệu đồng/ha.
Một nét mới là An Khê đã thực hiện cơ giới hóa khâu trồng, thu hoạch mía. Qua thực tiễn, nơi nào cơ giới hóa trồng mía thì năng suất tăng cao vượt bậc. Ở NM Đường An Khê những ruộng mía cơ giới hóa cho năng suất bình quân tăng từ 50 lên đến 70 tấn/ha, có ruộng đạt 100-120 tấn/ha. GĐ Ngô Tấn Cương “bật mí”, năm 2009 NM sẽ đưa vào cơ giới hóa trồng mới 1.000ha mía và xúc tiến đầu tư 1.000 xe chở mía. NM đã phối hợp với Trung tâm Giống mía Quảng Ngãi (thuộc Cty CP Đường Quảng Ngãi) tiến hành trồng khảo nghiệm và đưa ra bộ giống mía mới phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng các huyện của Gia Lai như R 570, QĐ 93-159, F157, IR 579...
Bằng sự năng động, nhạy bén, giữ chữ tín với người nông dân, NM Đường An Khê đã và đang làm thay đổi bộ mặt của cả một vùng rộng lớn gồm các huyện phía đông tỉnh Gia Lai. Sức xuân mới đang về với NM Đường An Khê.
