Người lao động có thể đăng ký hưởng bảo hiểm thất nghiệp qua Cổng Dịch vụ công quốc gia. Ảnh: Quang Dũng.
Trong bối cảnh nền kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào các dịch vụ công, đặc biệt là bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), đã trở thành xu hướng tất yếu. BHTN là chính sách an sinh quan trọng, giúp người lao động duy trì thu nhập khi mất việc, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tái hòa nhập thị trường lao động.
Tuy nhiên, các phương thức truyền thống với thủ tục giấy tờ rườm rà, thời gian xử lý dài và dễ xảy ra sai sót đã khiến hệ thống gặp không ít bất cập. Chính vì vậy, chuyển mình sang số hóa không chỉ giúp đơn giản hóa quy trình mà còn nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý.
Số hóa quy trình tiếp nhận và giải quyết hồ sơ
Một trong những thành tựu nổi bật của CNTT trong BHTN chính là việc chuyển đổi quy trình nộp và xử lý hồ sơ từ hình thức giấy tờ truyền thống sang nền tảng số. Người lao động (NLĐ) có thể đăng ký hưởng bảo hiểm thất nghiệp qua Cổng Dịch vụ công quốc gia. Việc này không chỉ giúp NLĐ tiết kiệm thời gian, mà còn giảm thiểu sai sót trong quá trình ghi nhận thông tin.
Đồng thời, hệ thống cho phép người lao động kiểm tra tình trạng hồ sơ của mình theo thời gian thực, nhận thông báo qua tin nhắn hoặc email ngay khi hồ sơ được xét duyệt.
Hướng dẫn đăng ký bảo hiểm thất nghiệp trên Cổng dịch vụ công Quốc gia của Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. Ảnh: Lê Tuấn.
Theo số liệu từ Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, trong năm 2023, hơn 60% hồ sơ được nộp trực tuyến đã giúp giảm thời gian xử lý từ trung bình 15 ngày xuống còn 5-7 ngày. Những cải tiến này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động mà còn giúp các cơ quan chức năng kiểm soát và quản lý hồ sơ một cách hiệu quả hơn.
Cùng với đó, sự phát triển của công nghệ AI và Big Data đã mở ra nhiều cơ hội mới trong quản lý BHTN như việc kiểm tra và đối chiếu hồ sơ tự động: Hệ thống AI giúp so sánh và đối chiếu thông tin từ các hồ sơ, từ đó phát hiện các dấu hiệu bất thường hay gian lận. Theo báo cáo của Trung tâm Dịch vụ Việc làm TP.HCM, từ năm 2022, hệ thống đã phát hiện được hơn 1.200 trường hợp gian lận, góp phần tiết kiệm hàng tỷ đồng cho quỹ bảo hiểm.
Khi phân tích dữ liệu lao động, sử dụng dữ liệu lớn, các hệ thống không chỉ hỗ trợ xác minh hồ sơ mà còn phân tích xu hướng thị trường lao động theo ngành nghề và khu vực. Nhờ đó, các cơ quan chức năng có thể đề xuất các chương trình đào tạo và tái định hướng nghề nghiệp phù hợp với nhu cầu thực tế.
Những ứng dụng này giúp hệ thống BHTN trở nên thông minh và chủ động hơn trong việc quản lý, đồng thời tạo ra cơ sở dữ liệu chính xác để hỗ trợ quyết định chính sách.
Thanh toán trợ cấp nhanh, hỗ trợ tư vấn và giới thiệu việc làm trực tuyến
Một bước tiến quan trọng khác là việc chuyển đổi hình thức thanh toán trợ cấp từ tiền mặt sang chuyển khoản ngân hàng và ví điện tử. Giao dịch điện tử giúp loại bỏ các rủi ro về mất mát, thất thoát tài sản và đảm bảo mọi giao dịch được ghi nhận một cách rõ ràng, công khai. Không chỉ giảm thiểu rủi ro mà giao dịch điện tử còn làm rút ngắn thời gian nhận trợ cấp. Thực tế cho thấy ở nhiều địa phương, thời gian nhận trợ cấp đã được rút ngắn từ 10 ngày xuống còn 3-5 ngày.
Cụ thể, thống kê cho thấy hơn 80% người hưởng BHTN tại TP.HCM và Hà Nội hiện nhận trợ cấp qua chuyển khoản ngân hàng, góp phần đảm bảo quyền lợi của người lao động được thực hiện kịp thời.
Nhờ cải tiến này, hệ thống không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động mà còn giảm áp lực cho các trung tâm dịch vụ, góp phần giảm thiểu sai sót trong quá trình chi trả.
Bên cạnh việc xử lý hồ sơ và chi trả trợ cấp, CNTT còn được ứng dụng để kết nối người lao động với thị trường việc làm. Nhiều địa phương đã xây dựng các sàn giao dịch việc làm trực tuyến giúp NLĐ nhanh chóng tìm kiếm cơ hội việc làm phù hợp. Theo lãnh đạo Trung tâm Dịch vụ Việc làm Hà Nội, mỗi năm có hơn 20.000 người lao động tìm được việc làm mới qua nền tảng này.
Người lao động đến làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. Ảnh: Quang Dũng.
Khai thác tối đa lợi ích của CNTT
Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, việc ứng dụng CNTT trong bảo hiểm thất nghiệp vẫn còn gặp một số khó khăn cần khắc phục như: Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, tại nhiều vùng nông thôn, miền núi, hạ tầng mạng và thiết bị điện tử chưa được đầu tư đầy đủ, gây khó khăn cho người lao động trong việc truy cập dịch vụ trực tuyến.
Khó khăn về kỹ năng số cũng là một trong những rào cản cần phải khắc phục do một bộ phận người lao động, đặc biệt là những người lớn tuổi hoặc có trình độ học vấn thấp, gặp khó khăn khi tiếp cận và sử dụng các ứng dụng công nghệ.
Để khắc phục những thách thức hiện tại và phát huy tối đa lợi ích của CNTT, các cơ quan quản lý cần tập trung vào một số định hướng phát triển. Cần đầu tư vào việc mở rộng và nâng cấp hạ tầng công nghệ, đặc biệt là tại các vùng nông thôn, miền núi, đảm bảo mọi người lao động có thể tiếp cận dịch vụ trực tuyến một cách thuận tiện.
Công nghệ Blockchain có thể được ứng dụng để tăng cường bảo mật thông tin, ngăn chặn gian lận và tạo ra một hệ thống giao dịch minh bạch, không thể thay đổi dữ liệu sau khi đã ghi nhận.
Tăng cường kết nối liên thông dữ liệu, việc liên kết dữ liệu giữa các cơ quan chức năng như Bảo hiểm Xã hội, Thuế, Lao động sẽ giúp tạo ra một hệ thống quản lý toàn diện, kiểm soát chặt chẽ quá trình chi trả và sử dụng quỹ bảo hiểm.
Đồng thời, cần đào tạo và nâng cao kỹ năng số cho người lao động bằng các chương trình đào tạo, hướng dẫn sử dụng công nghệ số được triển khai rộng rãi nhằm giúp người lao động, đặc biệt là các nhóm đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi sự chuyển đổi số, có thể tiếp cận và sử dụng dịch vụ một cách hiệu quả.
Thông qua các sàn giao dịch việc làm điện tử giúp người lao động nhanh chóng tìm được việc làm mới nhanh chóng và hiệu quả. Ảnh: Nam Khánh.
Tiếp tục nghiên cứu và phát triển các giải pháp dựa trên AI để cải thiện quy trình xử lý hồ sơ, phát hiện gian lận và đưa ra các dự báo về xu hướng lao động, từ đó hỗ trợ quá trình hoạch định chính sách.
Những định hướng này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả của hệ thống bảo hiểm thất nghiệp mà còn tạo điều kiện cho nền kinh tế số phát triển bền vững, đảm bảo quyền lợi của người lao động trong bối cảnh thị trường lao động luôn biến động.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong triển khai bảo hiểm thất nghiệp đã mở ra một kỷ nguyên mới, nơi mà các thủ tục hành chính trở nên đơn giản, minh bạch và hiệu quả hơn. Những thành tựu đã đạt được, từ việc số hóa hồ sơ, ứng dụng AI, đến việc thanh toán trợ cấp nhanh chóng qua ngân hàng, đã chứng minh được vai trò quan trọng của CNTT trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ công.
Tuy nhiên, để phát huy tối đa lợi ích của hệ thống, các thách thức hiện tại như hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ và sự thiếu hụt kỹ năng số ở một bộ phận người lao động cần được giải quyết triệt để. Bên cạnh đó, việc áp dụng các công nghệ tiên tiến như Blockchain và tích hợp liên thông dữ liệu giữa các cơ quan sẽ giúp hệ thống bảo hiểm thất nghiệp trở nên mạnh mẽ và an toàn hơn.
Trong tương lai, với sự đầu tư đồng bộ về hạ tầng CNTT, các chương trình đào tạo kỹ năng số cho người lao động được đẩy mạnh, và sự phát triển của các ứng dụng thông minh, bảo hiểm thất nghiệp không chỉ là một chính sách an sinh xã hội mà còn là một trong những động lực thúc đẩy chuyển đổi số của nền kinh tế Việt Nam.
Điều này góp phần tạo nên một môi trường lao động linh hoạt, hỗ trợ kịp thời cho người lao động trong giai đoạn khó khăn và giúp thị trường lao động phục hồi nhanh chóng sau những biến động.
Nhìn chung, việc ứng dụng CNTT vào triển khai bảo hiểm thất nghiệp không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn khẳng định cam kết của chính quyền trong việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, minh bạch và hiện đại.
