Người của những việc mới, việc khó

Cố Bộ trưởng Bộ Thủy lợi Hà Kế Tấn (1912 - 1998) sinh ra trong một gia đình công nhân tại làng Mông Phụ, huyện Phúc Thọ, tỉnh Sơn Tây nay thuộc xã Đường Lâm, Thị xã Sơn Tây, Hà Nội.

Năm 1936, ông về Hà Nội lập nghiệp. Vừa lúc Đảng ta đang lãnh đạo phong trào đấu tranh dân chủ phát triển rộng khắp. Ông đã cùng một số bạn bè tham gia vận động Phong trào Đông Dương đại hội, rồi gia nhập Nghiệp đoàn để đi vận động công nhân trong các công xưởng, nhà máy.

Cuối tháng 4/1940, ông Hà Kế Tấn bị bọn mật thám bắt và đưa đi đày. Tháng 8/1944, theo chỉ thị của Trung ương, ông được bố trí vượt ngục ra ngoài hoạt động bí mật và được Trung ương Đảng cử làm Trưởng ban Công vận Xứ uỷ Bắc Kỳ phân công phụ trách hai tỉnh Nam Định và Hà Nam. Sau đó ông được Trung ương điều động làm Thường vụ Quân khu uỷ, phụ trách việc xây dựng các lực lượng quân sự toàn quân khu Việt Bắc, trực tiếp làm Chính uỷ Mặt trận đường số 4, kiêm Chính uỷ Trung đoàn 28 Lạng Sơn, rồi được giao nhiệm vụ đi chuẩn bị cho quân ta mở chiến dịch đường số 18 (Hoàng Hoa Thám), và chiến dịch Quang Trung (liên khu 3).

Hoà bình ở miền Bắc, ông Hà Kế Tấn được Trung ương giao cho nhiệm vụ Đại đoàn trưởng bảo vệ Trung ương, kiêm Chính uỷ.

Trước yêu cầu, nhiệm vụ mới Miền Bắc phải khẩn trương khắc phục hậu quả chiến  tranh, xây dựng kế hoạch 5 năm lần thứ nhất và công cuộc cải tạo xây dựng chủ nghĩa xã hội, ông Hà Kế Tấn được Trung ương cử làm Trưởng ban chỉ huy công trường Bắc Hưng Hải (công trình trị thuỷ đầu tiên của miền Bắc). Lúc này ông rất bỡ ngỡ, bởi bản thân ông ngoài làm cách mạng ra thì chưa hiểu gì nhiều về thuỷ lợi. Ông báo với Bác Hồ: “Thưa Bác, cháu không hiểu gì về thuỷ lợi, bỡ ngỡ vô cùng”. Khi đó Bác Hồ cười hiền hậu bảo: “Chú làm khắc biết, biết đánh giặc thì biết làm thuỷ lợi”.

Bộ trưởng Hà Kế Tấn cùng Bác Hồ đi thăm công trình Bắc Hưng Hải

Nhiệm vụ lúc bấy giờ của ngành thuỷ lợi là khai thác trị thuỷ sông Hồng tại địa phận 3 tỉnh: Bắc Ninh - Hải Dương - Hưng Yên. Ông cùng Thủ tướng Phạm Văn Đồng bổ nhát cuốc đầu tiên khởi công công trình. Qua các tài liệu nghiên cứu về địa chất, địa hình ở khu vực các dòng sông xây dựng không ổn, ông được giao sang Trung Quốc học hỏi, trao đổi về kỹ thuật, ý tưởng… và được Bộ Chính trị khen ngợi, giao cho cơ quan chức năng từng bước thực hiện. Với thành thích của mình, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (9/1960), ông được bầu làm Uỷ viên dự khuyết Ban chấp hành Trung ương Đảng, sau đó được Quốc hội cử giữ chức Bộ trưởng Bộ Thuỷ lợi kiêm Chủ nhiệm Uỷ ban trị thuỷ và khai thác sông Hồng.

Làm Bộ trưởng Bộ Thuỷ lợi, ông luôn tìm ra những phương châm kiệt xuất, như phương châm 3 chính (dân làm là chính, công trình nhỏ là chính, giữ nước là chính). Không những thế, khi làm Bộ trưởng Bộ Thuỷ lợi ông còn nghiên cứu đào tạo cán bộ công nhân, chỉ đạo xây dựng Trường Đại học Thuỷ lợi, một số trường trung cấp và công nhân kỹ thuật…

Từ đó người ta gọi ông là người của những việc mới, việc khó cần được đột phá. Nó được đánh dấu qua thời kỳ ông giữ chức vụ Chỉ huy trưởng Công trường Đại thuỷ nông Bắc Hưng Hải, Bộ trưởng Bộ Thuỷ lợi trong thời kỳ đế quốc Mỹ ráo riết chuẩn bị và tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc Việt Nam, ném bom nhằm vào các hệ thống đê điều, thuỷ nông, đường giao thông… ông vừa chỉ huy, vừa xây dựng phát triển lực lượng làm công tác thuỷ lợi và xây dựng các công trình thuỷ lợi.

11 năm làm Bộ trưởng Thuỷ lợi (từ năm 1962 đến năm 1973), ông đã xây dựng nên thiên sử vàng trên Đại Công trường Bắc - Hưng - Hải và các hệ thống thuỷ lợi khác, từng bước giải quyết hạn hán, úng ngập, cấp nước sinh hoạt, khai thác thuỷ điện ở miền Bắc, khai thác thuỷ lợi theo từng hệ thống lưu vực sông nhằm phục vụ có hiệu quả, bền vững sự nghiệp xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.