Sông Mã là huyện trọng điểm cây ăn quả của tỉnh Sơn La với nhiều đối tượng cây trồng như nhãn, xoài, cây có múi... Hiện nay, huyện có hơn 10.700ha cây ăn quả, sản lượng trên 98.400 tấn/năm; tiêu thụ trong nước hơn 65.500 tấn, còn lại là xuất khẩu.

Toàn huyện có gần 7.600ha nhãn, trong đó có 910ha nhãn sản xuất trái vụ, rải vụ, diện tích cho sản phẩm đạt 6.884ha, sản lượng năm 2023 đạt trên 75.000 nghìn tấn. Huyện còn có 1.820ha xoài, trong đó có 1.580ha cho sản phẩm, sản lượng năm 2023 đạt gần 12.100 tấn. Diện tích cây ăn quả khác của huyện là 1.380ha, sản lượng 7.620 tấn.

Năm 2024, trong giai đoạn phân hóa mầm hoa của cây nhãn Sơn La gặp thời tiết nắng nóng, gió Lào khiến quá trình này bị gián đoạn và cây không đậu quả. Theo báo cáo sơ bộ của ngành nông nghiệp Sơn La, sản lượng nhãn của tỉnh năm nay giảm khoảng 35%. Gia đình ông Bùi Văn Quang (ảnh) ở bản Quyết Thắng, xã Chiềng Khương, huyện Sông Mã có 10ha nhãn. Ông Quang cho biết, nếu năm ngoái sản lượng được hơn 100 tấn thì năm nay chỉ được khoảng 60-70 tấn.

Cũng như nhiều gia đình khác trong bản, gia đình ông Quang chủ yếu ghép giống nhãn T6 lên thân cây nhãn ta đã có từ hàng chục năm trước để khai thác được lợi thế của giống mới. Với đặc tính chín sớm, nhãn Sông Mã có thể được thu hoạch từ ngay sau Tết, rải rác cho đến tận tháng 10 dương lịch.

Với gần 10ha nhãn cả giống T6 và Miền Thiết, gia đình ông Quang thường thu hoạch rộ từ đầu tháng 7 cho đến hết tháng 8. Lượng thu hoạch mỗi ngày tùy thuộc vào nhu cầu mua của thương lái, nhưng thường dao động từ 2-3 tấn/ngày, cao điểm có thể lên đến 6 tấn.

Nhãn sau khi được hái trên cây sẽ chuyển về nhà để sơ chế, vệ sinh, loại quả nhỏ, quả hư, quả rụng rồi đóng thùng xốp với quy cách 20 kg/thùng trước khi chuyển lên xe tải đưa đi tiêu thụ. Theo ông Quang, năm nay nhãn giảm sản lượng nên giá bán tăng, thu mua tại vườn đã được 45.000 - 50.000 đồng/kg, trong khi năm ngoái chỉ xấp xỉ 20.000 đồng/kg.

Ngoài ra, việc nhãn khan hiếm cũng giảm tình trạng thương lái ép giá nhà vườn, thay vào đó hàng đi rất thuận lợi, có đến đâu bán hết đến đó. Chưa kể, năm nay các thương lái cũng nhận định nhãn có chất lượng tốt hơn, chùm sai quả, đều quả hơn so với năm ngoái.

Chị Trần Thị Tám (ảnh), một thương lái chuyên thu mua nhãn ở huyện Sông Mã cho biết, mỗi ngày thường gom 2-3 tấn nhãn chuyển về chợ đầu mối ở Đông Tảo, huyện Khoái Châu, Hưng Yên để đưa đi tiêu thụ. Tuy nhiên, vào các ngày tuần như rằm, mùng 1 đầu tháng thì lượng tiêu thụ phải lên đến 10 tấn/ngày.

Chị Tám cho biết, nếu nhãn chín sớm tập trung rộ vào tháng 6, tháng 7 thì nhãn Miền Thiết sẽ thu hoạch rộ vào thời điểm tháng 8, tháng 9. "Nhìn chung, năm nay chất lượng nhãn đồng đều, đẹp hơn năm 2023 nhưng nếu vườn nào chăm sóc kém thì vẫn có hiện tượng sâu đầu", chị Tám chia sẻ thêm.

Từ Sông Mã, nhãn được chuyển nhiều chợ đầu mối hoa quả ở các địa phương ở đồng bằng như Hà Nội, Hưng Yên, Hải Phòng... sau đó tiếp tục đưa đi tiêu thụ ở các chợ dân sinh quy mô nhỏ hơn. Ngoài ra, lượng quả rụng, quả kém sẽ được thu gom để chế biến long nhãn, cũng đem lại giá trị kinh tế rất cao.

Tùng Đinh - Hoàng Anh - Quang Dũng