Thượng viện phản ứng khi Trump dựa vào đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế, cụ thể là về tuyên bố tình trạng khẩn cấp mà Trump dùng để áp thuế 25% với hàng hóa Canada. Ảnh: Bloomberg.
Sáng 2/4 (giờ địa phương), Tổng thống Trump đã công bố các mức thuế nhập khẩu dao động từ 10% đến 50% đối với nhiều quốc gia trên thế giới, thực hiện đúng lời hứa trước đó của ông về việc áp đặt cái gọi là "thuế đối ứng" đối với các đối tác thương mại nước ngoài. Đồng thời, quyết định này gây xáo trộn trật tự kinh tế toàn cầu hiện có.
Kế hoạch áp thuế của Trump gồm mức thuế cơ bản 10% đối với phần lớn các quốc gia và thuế đối ứng cao hơn áp dụng cho khoảng 60 quốc gia khác, tùy theo mức thuế họ đang áp với hàng Mỹ.
Trump ban hành chính sách này dựa trên Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (International Emergency Economic Powers Act - IEEPA), với lập luận rằng thâm hụt thương mại 1.200 tỷ USD của Mỹ là một tình trạng khẩn cấp quốc gia.
Tuy nhiên, vào tối cùng ngày, Thượng viện tổ chức một cuộc bỏ phiếu nhằm giới hạn chính những quyền lực này, cụ thể là về tuyên bố tình trạng khẩn cấp mà Trump dùng để áp thuế 25% với hàng hóa Canada.
Tính đến thời điểm Trump công bố chính sách thương mại mới, các Thượng nghị sĩ Collins, Murkowski, McConnell và Paul đã công khai ủng hộ nghị quyết Kaine, một đề xuất nhằm kiểm soát quyền lực khẩn cấp của tổng thống.
Thượng nghị sĩ Tim Kaine (thuộc Đảng Dân chủ) dự đoán sẽ có thêm nhiều nghị sĩ Đảng Cộng hòa tham gia sau khi họ biết chi tiết về các mức thuế mới của Trump. Tuy vậy, đa số Thượng nghị sĩ Cộng hòa vẫn không dám vượt qua ranh giới, tiếp tục ủng hộ tổng thống.
Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune (Cộng hòa - bang South Dakota) cho biết: “Như quý vị biết, tôi có những băn khoăn - tôi đại diện cho một bang phụ thuộc rất lớn vào xuất khẩu. Đó luôn là yếu tố tôi cân nhắc hàng đầu. Nhưng tôi cũng đánh giá cao việc tổng thống tập trung vào mục tiêu đạt được các thỏa thuận thương mại tốt hơn, và tạo động lực cho doanh nghiệp làm ăn trong nước".
Thượng viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát đã đưa ra một lời khiển trách hiếm hoi đối với Tổng thống Donald Trump và chương trình thương mại trọng điểm của ông.
Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Getty.
Trước đó, ngày 2/4, các Thượng nghị sĩ đã bỏ phiếu với tỷ lệ 51-48 để bác bỏ tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia mà ông Trump đã đưa ra hồi đầu năm nhằm hợp pháp hóa kế hoạch áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada.
Cuộc bỏ phiếu này diễn ra chỉ vài giờ sau khi ông Trump phát biểu tại Nhà Trắng, công bố kế hoạch áp thêm thuế lên hàng loạt sản phẩm mới.
Sự bất đồng ý kiến từ một nhóm nhỏ Thượng nghị sĩ Cộng hòa chỉ mang tính biểu tượng. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson đã chủ động ngăn chặn việc tổ chức một cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện nhằm chấm dứt các dạng "tình trạng khẩn cấp quốc gia" - chính là cơ sở pháp lý mà ông Trump dựa vào để áp thuế.
Tuy vậy, cuộc bỏ phiếu này vẫn đánh dấu lần đầu tiên Thượng viện do Đảng Cộng hòa lãnh đạo thể hiện sự rạn nứt đáng kể với ông Trump kể từ khi ông bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.
James Braid, trợ lý lập pháp hàng đầu của Trump, đã đến Điện Capitol hồi đầu tuần để xoa dịu lo ngại của các nghị sĩ Cộng hòa về hậu quả của việc leo thang cuộc chiến thương mại. Nhưng một số thượng nghị sĩ vẫn không thể chấp nhận việc đánh thuế nặng vào Canada - quốc gia láng giềng phía Bắc và cũng là đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ.
Thượng nghị sĩ Susan Collins, trước đó đã bày tỏ quan ngại về tác động của các mức thuế đối với bang Maine, quê nhà bà và cũng là nơi có nền kinh tế gắn chặt với Canada, nhất là trong các ngành như đánh bắt tôm hùm, sản xuất bột giấy và giấy, khoai tây và việt quất.
Tháng trước, Trump đã áp thuế 10% đối với dầu mỏ của Canada và thuế 25% đối với tất cả các hàng hóa khác để gây sức ép buộc nước này phải hành động nhiều hơn nữa nhằm ngăn chặn người di cư không có giấy tờ và fentanyl vào Mỹ.
Nghị quyết Kaine, do Thượng nghị sĩ Tim Kaine (Đảng Dân chủ) đề xuất, nhằm chấm dứt tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia mà Tổng thống Donald Trump đã sử dụng để áp đặt thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Canada. Cụ thể, nghị quyết này tìm cách hạn chế việc tổng thống sử dụng quyền lực khẩn cấp để đơn phương áp dụng các biện pháp thương mại mà không có sự chấp thuận của Quốc hội.
Theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA), tổng thống có thể tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để đối phó với các mối đe dọa bất thường đối với an ninh, chính sách đối ngoại hoặc kinh tế của Mỹ. Tuy nhiên, việc sử dụng IEEPA để áp đặt thuế quan đã gây tranh cãi, dẫn đến việc Thượng nghị sĩ Kaine và những người khác đề xuất nghị quyết này nhằm đảm bảo rằng Quốc hội giữ vai trò giám sát và phê duyệt trong các quyết định thương mại quan trọng.
