Trong phiên chất vấn Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa 15, đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp Phạm Văn Hòa bày tỏ sự băn khoăn về việc sử dụng tiền mặt nhiều bất cập.
Ví dụ, liên quan đến một quan chức bị khởi tố trong vụ án Công ty Việt Á, khi lực lượng chức năng khám xét nhà đã phát hiện ở ngăn tủ có hơn 10 tỷ đồng. Ngoài ra, trên thị trường bất động sản, một số đại gia thường xuyên sử dụng khoản tiền mặt rất lớn để giao dịch, trở ngại cho công tác thu thuế đúng và đủ.
Quy định hiện nay, những khoản chi tiêu của ngân sách nhà nước đã yêu cầu đối với các khoản trên 20 triệu đồng thì phải thực hiện qua chuyển khoản, không được thanh toán bằng tiền mặt. Thế nhưng, đối với các giao dịch khác, thì vẫn đang “quá trình nghiên cứu”.
Thói quen giao dịch tiền mặt đã tồn tại rất lâu trong cộng đồng, không đơn giản để thay đổi một sớm một chiều. Nhiều tổ chức xã hội đã chủ động cải thiện tình trạng ấy theo xu hướng “xã hội hạn chế tiền mặt”, bằng những hoạt động mang tính cổ vũ như “ngày mua sắm không dùng tiền mặt” hoặc “phiên chợ không dùng tiền mặt”. Tuy nhiên, quản lý tiền mặt có ưu điểm rất lớn là hạn chế các tiêu cực trong quan hệ mờ ám của những kẻ lạm dụng chức quyền để trục lợi.
Thanh toán qua ngân hàng hoặc qua thẻ tín dụng, luôn luôn có lịch sử giao dịch để truy xuất và kiểm soát. Còn đưa và nhận tiền mặt thì hầu như không lưu lại dấu vết gì. Dư luận đã từng sửng sốt khi một quan chức bỏ quên vali chứa đầy tiền tại Sân bay Nội Bài. Dư luận càng sửng sốt hơn khi cựu Bộ trưởng Bộ Thông tin Truyền thông Nguyễn Bắc Son dính líu đến vụ án MobiFone mua 95% cổ phần của AVG, trước tòa án đã khai nhận tự tay mang 3 triệu USD được hối lộ lên phòng làm việc, để xếp vào hai cái vali và cất giấu ngoài ban công.
Tiền mặt vốn không có tội, nhưng giữa dòng chảy thị phi mà tệ nạn tham nhũng đang lan tràn, thì tiền mặt trở thành công cụ hữu hiệu để đút lót những đối tượng tha hóa. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng từng cảnh báo một trường hợp mang cả vali tiền mặt đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để biếu xén và bị lập biên bản.
Quản lý tiền mặt thật gắt gao sẽ góp phần không nhỏ vào việc minh bạch tài chính cá nhân. Hầu như không có cán bộ nào thú nhận đang giữ tiền mặt hàng chục tỷ đồng trong các bản kê khai tài sản để báo cáo định kỳ. Cho nên, tài khoản ngân hàng khi sao kê sẽ phơi bày cụ thể những nguồn thu nhập khuất tất, mà không ai có thể chối cãi hoặc biện minh.
Hàng chục tỷ đồng tiền mặt đã dễ dàng đến tay các quan chức theo cách vòng quanh bí hiểm ra sao, thì không thể biết chính xác, nếu chưa có một vụ án được khởi tố. Ngược lại, với số dư hàng chục tỷ đồng trong tài khoản, có lẽ quan chức cũng cần phải có một câu trả lời hợp lý. Thậm chí, tài khoản của vợ hoặc con quan chức bỗng dưng phát sinh hàng chục tỷ đồng, thì cơ quan thanh tra cũng thuận tiện khi yêu cầu chứng minh nguồn gốc.
