Ngày 26/9/2014, UBND tỉnh Thái Bình ban hành Quyết định số 2159 phê duyệt đề án và xác lập Khu Rừng đặc dụng tại 3 xã ven biển Nam Hưng, Nam Phú, Nam Thịnh (còn có tên gọi Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Tiền Hải).

Khu bảo tồn nằm về phía bắc cửa biển sông Hồng, phía nam cửa sông tiếp giáp với Vườn Quốc gia Xuân Thủy. Từ năm 1989, Vườn Quốc gia Xuân Thủy được công nhận là khu Ramsar đầu tiên của Việt Nam. Ngày 24/1/1995, Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã có Công văn số 14/Tmg, mở rộng khu vực Ramsar bao gồm cả cồn Vành và cồn Thủ, thuộc khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải. Đây cũng là một trong 2 vùng lõi quan trọng thuộc khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng và là một trong các khu dự trữ sinh quyển thế giới ở Việt Nam được UNESCO công nhận vào năm 2004.

Ngày 16/04/2001, Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Bình đã ra quyết định số 271/2001/QĐ-UB về việc thành lập Ban Quản lý Khu Bảo tồn Thiên nhiên Đất ngập nước Tiền Hải, Thái Bình.

Với tổng diện tích quy hoạch là 12.500ha, trong đó có 9.000ha thuộc vùng lõi được bảo vệ nghiêm ngặt, 3.500ha vùng phục hồi sinh thái và vùng đệm rộng 1.700ha là địa bàn dân cư của 3 xã Nam Hưng, Nam Phú, Nam Thịnh.Trong Khu bảo tồn có 12 kiểu sinh cảnh chính, trong đó quan trọng nhất là sinh cảnh bãi cát ngập triều, trảng sậy và rừng ngập mặn. Ngoài ra, các bãi bồi ngập triều cũng là một sinh cảnh quan trọng, là nơi kiếm ăn của các loài chim ven bờ. Rừng ngập mặn trong Khu bảo tồn có thực vật ưu thế thuộc loài Trang Kandelia candel, và hầu hết nằm trong các đầm nuôi trồng thủy sản.

Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải được thành lập nhằm mục tiêu bảo tồn hệ sinh thái đất ngập nước điển hình của vùng cửa sông Hồng, bao gồm các loài động - thực vật đặc trưng của hệ sinh thái đất ngập nước, đặc biệt là các loài thuỷ sinh và chim di trú, chim nước. Theo các kết quả khảo sát của Viện Môi trường và Phát triển (CRES), Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải có mức độ đa dạng sinh học cao, đây là nơi cư trú của hơn 150 loài chim nước, trong đó có nhiều loài nằm trong sách đỏ Việt Nam như bồ nông chân xám, cò thìa và mòng bể mỏ đen.

Đặc biệt có 8 loài chim và 2 loài động vật (rái cá và cá thủ vàng) thuộc loài đặc hữu quý hiếm. Khu bảo tồn cũng là nơi sinh sống của hơn 100 loài thủy sinh bao gồm hơn 80 loài cá và 20 loài giáp xác, nhiều loài hải sản có giá trị kinh tế như tôm sú, ngao, cua, cá vược, cá đối… Ngoài ra còn có hơn 180 loài cây rừng ngập mặn (sú, vẹt, bần, mắm...).

Ngày 14/7/2023, UBND tỉnh Thái Bình ban hành Quyết định 731 xác lập diện tích của Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước (khu rừng đặc dụng) Tiền Hải sẽ còn là 1.320ha, bao gồm phần đất có rừng ngập mặn là 632ha và đất chưa có rừng là 688ha. Điều này có nghĩa là diện tích của Khu bảo tồn đã giảm đi 89,44% so với diện tích được công nhận theo quyết định số 2159/QĐ-UBND của UBND tỉnh Thái Bình năm 2014 (12.500ha) với Khu Rừng đặc dụng Tiền Hải.

Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF-Việt Nam) đánh giá, Việt Nam là một trong 16 quốc gia giàu đa dạng sinh học nhất trên thế giới, nhờ sự đa dạng về hệ sinh thái, các loài động/thực vật, các loài đặc hữu và nguồn gen quý hiếm. Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Tiền Hải là 1 trong 63 khu vực được xác định là vùng chim quan trọng (IBA) có ý nghĩa toàn cầu ở Việt Nam. IBA quan trọng không chỉ đối với các loài chim, mà còn quan trọng đối với nhiều nhóm động vật, với sức khỏe và kinh tế của con người thông qua việc bảo vệ các lưu vực, điều tiết lũ hoặc cung cấp tài nguyên thiên nhiên. Đây cũng là một trong 2 vùng lõi quan trọng thuộc khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng, là một trong các khu dự trữ sinh quyển thế giới ở Việt Nam được UNESCO công nhận vào năm 2004.

WWF-Việt Nam khuyến cáo, việc thay đổi diện tích, cũng như tác động tiêu cực có thể mang đến cho các hệ sinh thái tự nhiên ở một khu bảo tồn hay một khu rừng đặc dụng cần phải tuân thủ theo các quy định luật pháp của nhà nước Việt Nam về bảo vệ và phát triển rừng (Luật Lâm nghiệp, 2017), về bảo tồn đa dạng sinh học (Luật Đa dạng Sinh học, 2018 - Văn bản hợp nhất), bảo tồn và sử dụng bền vững các vùng đất ngập nước (Nghị định 66/2019/NĐ-CP) cũng như các công ước, cam kết quốc tế mà Việt Nam đã ký kết và đang tích cực tham gia.

Đặc biệt cần cân bằng giữa các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội - môi trường, không đánh đổi thiên nhiên lấy phát triển kinh tế. Do đó, việc điều chuyển quy hoạch các khu bảo tồn theo hướng thu hẹp, gây tác động tiêu cực đến bảo tồn cần hết sức cẩn trọng, và phải dựa trên đánh giá tác động môi trường và tuân thủ chặt chẽ quy trình tham vấn tất cả các bên liên quan.

Mới đây, UNESCO tại Việt Nam cũng có văn bản đề nghị Việt Nam cung cấp thông tin liên quan đến việc thu hẹp gần 90% diện tích Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Tiền Hải. Tổ chức này cho biết, quyết định của chính quyền tỉnh Thái Bình về việc giảm diện tích Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Tiền Hải từ 12.500ha xuống còn 1.320ha có thể tác động đến Khu sinh quyển đồng bằng sông Hồng đã được UNESCO công nhận.

“Nếu báo cáo được xác nhận thì diện tích bị suy giảm ở Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Tiền Hải chồng lên ranh giới Khu dự trữ sinh quyển thế giới đồng bằng sông Hồng được UNESCO chỉ định công nhận trong hồ sơ đề cử Khu dự trữ sinh quyển trình UNESCO ở mức độ nào?”, văn bản của UNESCO nhấn mạnh.

Trong khi đó, tỉnh Thái Bình cho biết, hơn 11.000ha vừa đưa ra khỏi quy hoạch hầu hết là đất chưa có rừng, gồm bãi bồi, đất ngập nước, trong đó có nhiều khu vực người dân thuê đất nuôi trồng thủy sản, đã chấm dứt hợp đồng từ năm 2014.

Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Thái Bình Đinh Vĩnh Thụy nói, địa phương này luôn đặt vấn đề bảo vệ môi trường, đặc biệt là rừng ngập mặn, rừng chắn sóng lên hàng đầu, “nếu dự án nào mà xâm hại lên đất rừng thì đều buộc phải trồng mới, thay thế".

Kiên Trung