Dự án đường hầm Yinjiangbuhan dài 240 km nằm trong lòng đất lấy nước từ đập Tam Hiệp dẫn về miền Bắc Trung Quốc. Ảnh: Xinhua
Theo đó, dự án đường hầm Yinjiangbuhan 240 km nằm trong lòng đất (có đoạn sâu dưới 1.000m) sẽ lấy nước từ đập Tam Hiệp - con đập lớn nhất thế giới dẫn ra sông Hán, một nhánh chính của sông Dương Tử đổ vào hồ chứa Đan Giang Khẩu rồi dẫn tới thủ đô Bắc Kinh thông qua nhánh giữa của Dự án đảo nước Nam - Bắc, có chiều dài 1.400 km (870 dặm).
Dự án nước đầy tham vọng vừa khởi công hôm 7/7 dự kiến sẽ mất khoảng một thập kỷ để hoàn thành và tiêu tốn 60 tỷ nhân dân tệ (8,9 tỷ USD), với mục tiêu đầu tư ngắn hạn 12,63 nhân dân tệ (1,87 USD) để tăng thêm 1 kg năng lực sản xuất lương thực trong tương lai gần.
Ông Niu Xinqiang, Chủ tịch Viện Khảo sát, Quy hoạch, Thiết kế và Nghiên cứu Trường Giang cho biết: “Đường hầm dẫn nước Yinjiangbuhan sẽ thiết lập một kết nối vật lý giữa đập Tam Hiệp và Dự án đảo hướng nước Nam-Bắc, hai cơ sở hạ tầng quan trọng của đất nước 1,4 tỷ dân”.
Trong khi đó, Zhang Xiangwei, giám đốc Ban Kế hoạch của Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc ca ngợi dự án Yinjiangbuhan sẽ "vén bức màn" cho nhiều dự án “còn lâu mới hoàn thiện”, nhằm mở rộng và củng cố các mạng lưới cấp nước xương sống trên toàn quốc.
Nguồn nước của Trung Quốc vốn được phân bổ không đồng đều. Phía đông và nam của đất nước thường xuyên bị lũ lụt, trong khi tình trạng thiếu nước đã hạn chế nghiêm trọng sự phát triển kinh tế và sản xuất lương thực ở các khu vực phía tây và phía bắc.
Liang Shumin, một nhà nghiên cứu về kinh tế và phát triển của Học viện Khoa học Nông nghiệp Trung Quốc cho biết, tổng chiều dài của các đường hầm và kênh đang được xây dựng hoặc được lên kế hoạch dẫn nước ở Trung Quốc có thể lên tới gần 20.000 km - tương đương với khoảng cách của một chuyến bay khứ hồi từ Thượng Hải tới Seattle (Mỹ).
Tuy nhiên trong khi lễ khởi công diễn ra, đã có vô số cuộc tranh luận nhiều chiều xung quanh dự án khổng lồ này, cụ thể như có thể làm thay đổi cảnh quan của Trung Quốc. Theo ước tính của ông Liang, các dự án sẽ tiêu tốn của người nộp thuế hơn 9 nghìn tỷ nhân dân tệ trong vòng 30 năm tới, tương đương khoảng 8% GDP quốc gia vào năm ngoái.
Phía những người ủng hộ thì cho rằng, việc hoàn thiện cơ sở hạ tầng dẫn nước có thể nâng sản lượng lương thực hàng năm của Trung Quốc lên tới hơn 540 triệu tấn, gần bằng tổng sản lượng nông nghiệp của Mỹ hiện tại.
Trong nhiều năm qua, Trung Quốc luôn đạt sản lượng lương thực ở mức 660 triệu tấn mỗi năm, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào. Nhưng để đáp ứng mức sống ngày càng cao của 1,4 tỷ dân, quốc gia này vẫn phải nhập khẩu hơn 100 triệu tấn ngũ cốc hàng năm, gây ra những lo ngại về an ninh lương thực trong nước.
Vị trí dự án (khoanh đỏ). Đồ họa: Xinhua
Dự án đường hầm dẫn nước mới có thể biến gần 750.000 km vuông đất hoang hóa của Trung Quốc- lớn hơn diện tích của Chile - thành những cánh đồng lớn để trồng lúa mì, lúa, ngô, đậu và các loại cây trồng khác. Dự kiến sẽ đưa Trung Quốc có thể trở thành nước xuất khẩu ròng ngũ cốc và hạt có dầu vào năm 2043 và đến sau năm 2050, lượng thực phẩm xuất khẩu ròng hàng năm có thể đạt hơn 100 triệu tấn.
“Mỗi 12,63 nhân dân tệ đầu tư ngắn hạn để tăng thêm 1kg năng lực sản xuất lương thực trong tương lai gần. Xét bài toán kinh tế hiện nay, với giá lương thực tăng và lãi suất ngân hàng giảm, thì đây là khoản đầu tư có tỷ suất sinh lợi nội bộ cao”, theo ông Liang.
Trước đó, dự án đảo hướng nước từ Nam sang Bắc đã đưa 54 tỷ mét khối nước từ lưu vực sông Dương Tử để đáp ứng nhu cầu nước tưới tiêu và sinh hoạt của hơn 140 triệu người ở miền bắc Trung Quốc đã chính thức hoạt động vào năm 2014, mặc dù cũng đã gây ra một số sự cố.
Ngoài ra hiện Trung Quốc còn có một kế hoạch chuyển hướng dòng nước băng tuyết từ cao nguyên Tây Tạng đến sa mạc Gobi và Taklimakan.
“Đây là nỗ lực kỹ thuật nước lớn nhất trong lịch sử loài người. Hiệu quả tổng thể và tác động môi trường của các dự án này phần lớn vẫn chưa được biết đến”, một nhà địa chất học ở Bắc Kinh đề nghị giấu tên do tính nhạy cảm của vấn đề cho biết.
Vị này nói thêm: “Biến đổi khí hậu toàn cầu làm tăng thêm sự không chắc chắn liệu con người có thể thao túng hoặc thậm chí kiểm soát thiên nhiên ở quy mô chưa từng có như vậy hay không, bởi nhiều hợp phần dẫn dòng nước này, bao gồm cả đường hầm Yinjiangbuhan sẽ phải đi qua một số địa hình phức tạp, khó khăn chưa từng có tiền lệ”.
Theo đó, đội ngũ kỹ sư và công nhân đào hầm sẽ phải đối mặt với một danh sách dài các thách thức, bao gồm áp lực khoan phá trong các lớp đá sâu, vùng đứt gãy hoạt động, lũ lụt và nhiệt mà ngay cả máy móc cũng không thể chịu được.
Tuy nhiên ông Yang Qigui, nhà khoa học của Viện Khảo sát, Quy hoạch, Thiết kế và Nghiên cứu Trường Giang ở Vũ Hán lạc quan cho biết, Trung Quốc đã giải quyết được hầu hết các vấn đề kỹ thuật này với một số lượng lớn các cải tiến kỹ thuật đạt được trong 5 năm qua. Ví dụ như sử dụng trí tuệ nhân tạo trong hầu hết các đường hầm dẫn nước được xây dựng gần đây, từ lập kế hoạch dự án, xây dựng và kiểm soát chất lượng cho đến vận hành lâu dài.
Theo ông Yang, một số đường hầm dẫn nước của Trung Quốc đang được xây dựng ở phía tây Gobi hoặc Himalayas có chiều dài tới gần 300km và ở độ sâu hơn 2.000m.
Nếu dự án này hoàn thành, nó sẽ chính thức vượt qua công trình Päijänne, đường hầm dẫn nước dài nhất thế giới ở Phần Lan, trải dài 120 km nằm trong nền đá sâu tới 130 m.
